همه ما از اهمیت تقویت سیستم ایمنی بدن برای حفظ سلامتی و مقابله با عوامل آسیب رسان و بیماری زا شنیده ایم، اما دقیقا نمی دانیم که سیستم ایمنی در بدن چه نقشی را ایفا می کند و چرا پزشکان، بر تقویت این سیستم بخصوص از دوران کودکی تاکید دارند؟
تقویت سیستم ایمنی در واقع به معنای کمک به سلول ها و مولکول هایی است که در پروسه ایمنی بدن مسئول هستند.
درواقع نقش سیستم ایمنی شناسایی مواد، پروتئین ها و سلول های زنده بیگانه ای است که به بدن وارد می شود یعنی این مواد و سلول ها توسط این سیستم برداشته می شود.
وقتی بدن ما در معرض عفونت های شدید، برداشتن طحال، ابتلا به انواع بدخیمی ها، دریافت داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مانند کورتون، انجام جراحی های بزرگ و سوء تغذیه قرار می گیرد، دچار ضعف شدید سیستم دفاعی بدن می شود.
اما دکتر فریبا شیروانی، فوق تخصص بیماری های عفونی اطفال بر اهمیت تقویت سیستم ایمنی کودکان نسبت به بزرگسالان تاکید بیشتری می کند، چرا که نقص ایمنی در کودکان که می تواند تحت تاثیر سابقه خانوادگی نیز ایجاد شود، برابر است با ابتلا به هشت بار یا بیشتر عفونت گوش و دو بار یا بیشتر عفونت سینوس و دو بار یا بیشتر عفونت ریوی در سال، آبسه های مختلف در بدن و پاسخ ندادن مناسب به درمان آنتی بیوتیکی.
این متخصص اطفال در گفت وگو با جام جم با تاکید بر این که نقص ایمنی معمولا با افزایش حساسیت نسبت به عفونت ها بروز پیدا می کند، می افزاید: معاینه جسمی کودکانی که نقص ایمنی دارند معمولا کسالت، ناخوشی، رنگ پریدگی و تحریک پذیری را در آنها نشان می دهد. اختلال رشد قدی و وزنی نیز در چنین کودکانی دیده می شود.
همچنین توده عضلانی و بافت چربی ممکن است در این کودکان کاهش یافته باشد، گره های لنفاوی و لوزه هایشان کوچک بوده یا اصلا وجود نداشته باشد. اگزمای پوستی نیز در برخی از انواع نقص ایمنی وجود دارد.
● نقص ایمنی کودکان؛ هدیه موروثی
به گفته متخصصان اطفال غیر از کودکان نارس که دچار نقص سیستم ایمنی هستند، برخی از کودکان نیز ممکن است با نقص ایمنی به دنیا بیایند و اگرچه نادر است، اما نسبت به نوع بیماری شان ممکن است، علائم متفاوتی را بروز دهند. به عنوان مثال در صورت نقص شدید سیستم ایمنی نوزاد مبتلا به عفونت واکسیناسیون با ب.ث.ژ انجام می شود، ولی در بزرگسالان نقش سیستم ایمنی اکتسابی است و از طرف دیگر پیری نیز می تواند باعث تضعیف سیستم ایمنی شود.
همچنین ابتلا به بیماری ایدز در بزرگسالی باعث نقص در سیستم ایمنی می شود و اگر کودکی از مادر مبتلا به ایدز متولد شود، نیز دارای نقص ایمنی مادرزادی خواهد بود.
● از ویتامین ها کمک بگیرید
متخصصان برای کمک به تقویت سیستم ایمنی افراد از روش های مختلفی مانند تزریق سلول های مغز استخوان یا تجویز داروهای خاص کمک می گیرند، اما به گفته دکتر شیروانی افراد مبتلا به نقص سیستم ایمنی بسته به نوع بیماری شان یکسری واکسن ها را نباید دریافت کنند، اما مصرف یکسری واکسن ها برایشان لازم است، ولی به طور کلی واکسن های زنده در بیشتر موارد منع مصرف دارد.
این متخصص اطفال تاکید می کند: استفاده از ویتامین A در این افراد برای تولید لنفوسیت یا همان گلبول های سفید است، چراکه بدون وجود این ویتامین، لنفوسیت ها به طور مناسب منسجم نمی شود یا ممکن است تعداد و کیفیت آنها پایین باشد.
مصرف ۰.۳ تا ۰.۸ میلی گرم از ویتامین ها بخصوص ویتامین B۶، روی، ید و ویتامین C به طور روزانه برای کودکان زیر ۱۸ ماه توصیه می شود.
ویتامین C نیز نه تنها در کودکان بلکه در همه افراد با تاثیر بر سیستم ایمنی، آن را تقویت می کند و مانع ابتلای فرد به انواع عفونت ها و بیماری هایی نظیر سرماخوردگی، آنژین و برونشیت می شود، اما مصرف ۵۰ تا ۱۱۰ میلی گرم ویتامین C در روز برای کودکان زیر ۱۸ ماه توصیه می شود.
● آنتی اکسیدان ها؛ سدی دفاعی در برابر آلودگی و بیماری ها
کمبود آهن و منیزیم می تواند باعث خستگی و بی حالی در کودک شود و وقتی کودکی خسته است، سیستم ایمنی او ضعیف می شود و در مواجهه با هر میکروبی، از پا درمی آید.
متخصصان اطفال توصیه می کنند که والدین باید از مواد و ترکیبات آنتی اکسیدانی یعنی مجموعه ای از ویتامین های C، E، بتاکاروتن، سلنیوم و زینک کمک بگیرند و توانایی بدن فرزندانشان را برای مقابله با ویروس ها و باکتری ها افزایش دهند و مانع ضعف سیستم ایمنی هنگام آلودگی هوا، مواجهه با اشعه ماوراء بنفش خورشید و... شوند.
همچنین از مصرف تخم مرغ، کره و سایر مواد لبنی که حاوی ویتامین A است و نیز روغن های گیاهی، جوانه گندم، و سبزی های برگ سبز که غنی از ویتامین E است در کنار ماهی و میوه های دریایی، جگر، گوشت قرمز و میوه های خشک مثل بادام و گردو که منبع خوب زینک و سلنیوم است، نباید غافل شد.
اگر می خواهید در کنار بشقاب غذایی خود یا کودکتان یک منبع خوب آنتی اکسیدانی داشته باشید، می توانید از سبزی هایی مثل گوجه فرنگی، کلم، اسفناج، کلم بروکلی و فلفل قرمز استفاده کنید.
مس یکی از عناصر ضروری است که خاصیت ضدالتهابی و ضدعفونی کنندگی دارد.
● آنتی بیوتیک ها، سیستم ایمنی را ضعیف نمی کند
بسیاری از والدین نگران ضعف جسمی فرزندانشان پس از یک یا چند دوره مصرف آنتی بیوتیک هستند، اما دکتر شیروانی این تصور را درست ندانسته و می گوید: مصرف آنتی بیوتیک طولانی اثر مستقیمی روی سیستم ایمنی ندارد، ولی می تواند باکتری های روده را تحت تاثیر قراردهد و از طرف دیگر باعث مستقر شدن میکروب و عوامل مقاوم به آنتی بیوتیک ها در سیستم تنفسی کودک شود.
وی خوراندن خودسرانه مولتی ویتامین به کودک را نیز باور اشتباهی دانسته و اضافه می کند: دادن مولتی ویتامین ها به کودک در صورتی که نقص یک ویتامین در بدن ثابت نشده باشد، ضروری نیست و در صورتی که از ویتامین های محلول در چربی به میزان زیاد استفاده شود، احتمال مسمومیت وجود دارد. ولی می توان در موارد انتخاب شده و در صورتی که کودک کم اشتهاست یا مدت ها میوه و سبزی نخورده است از داروهای مولتی ویتامین، ویتامین C و روی سود برد.
● کم خوابی و کم آبی، بلای جان کودک
متخصصان تاکید می کنند که والدین باید مطمئن شوند کودکشان به اندازه کافی آب دریافت می کند. آب، مواد سمی را از بدن دفع می کند و از بار سیستم ایمنی می کاهد و به عملکرد بهتر آن کمک می کند. خستگی مزمن نیز در تضعیف سیستم ایمنی موثر است و کودک باید به میزان کافی بخوابد و خانواده باید حداکثر تا ساعت ۹ الی ۱۰ شب کودک را برای خواب آماده کرده و به او در یک خواب آرام کمک کنند.
در واقع اصلی ترین توصیه به والدین دادن غذای سالم و تازه در وعده های مشخص غذایی به کودک، تامین خواب و استراحت کافی برای او، احتیاط درآوردن حیوانات خانگی به منزل بخصوص در کودکان مبتلا به آلرژی، جلوگیری از خسته شدن مزمن کودک، کنترل رشد و سلامتی کودک به طور مداوم و توجه به ضایعات جلدی مزمن یا عفونت های مکرر است.
در صورتی که کودک با رفتن به مهد کودک دچار عفونت های مکرر می شود، باید مدتی به او استراحت بدهید.
منبع: گروه سلامت پرشین پرشیا
