نی‌نی سایت: غزاله زمانی، کارشناس تغذیه/ اگرچه تغذیه خوب و مناسب در تمام دوران زندگی ضامن بقا و سلامت انسان است، اما در برخی از دوره‌های آسیب‌پذیر زندگی همچون بارداری، تغذیه اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند. در دوران بارداری به علت تغییراتی که در بدن مادر رخ می‌دهد، وضعیت بدنی مادر و در نتیجه نیازهای غذایی او تغییر می‌کند و در واقع آنچه مادر تغذیه می‌کند، هم به سلامت خود او و هم به سلامت جنینی که در رحم دارد کمک می‌نماید. بنابراین برخورداری از مواد غذایی متنوع و کافی از نیازهای ضروری در دوران بارداری است اما باید توجه داشت که تامین سلامت جنین و مادر نباید باعث اضافه وزن بیش از حد و مشکلات پس از بارداری شود. به همین علت نیز میزان نیاز بدن مادر به مواد غذایی، کالری دریافتی او، مواد مغذی ضروری دوران بارداری و مواد غذایی ممنوع در این دوره نیز باید به دقت مورد توجه قرار گیرد.
کالری مورد نیاز در بارداری:
مقدار انرژی مورد نیاز مادر در طول بارداری افزایش می‌یابد، این افزایش به علت بالا رفتن متابولیسم پایه بدن مادر جهت رشد جنین و ذخیره چربی در بدن مادر در حین بارداری است. میزان انرژی توصیه شده در این دوران +300 کیلوکالری علاوه بر نیاز عادی مادر است.
در سه ماهه اول بارداری آن قدر که توجه به کیفیت و نوع غذاهای انتخابی مهم است، افزایش کالری چندان ضروری نیست (حداکثر یک، دو کیلو کافی است). چرا که مغز و ارگان‌های حیاتی جنین در این دوره شکل گرفته و تکامل می‌یابد اما برای سه ماهه دوم و سوم بارداری این افزایش کالری دریافتی حتما توصیه می‌شود حتی در مورد دختران کم سنی که باردار شده‌اند، افزایش کالری بیشتری توصیه می‌شود.
در صورتی که مادر کالری کافی در حین بارداری دریافت نکند، کاهش و اختلال در رشد جنین را موجب می‌شود و به تولد نوزاد با وزن کم منجر خواهد شد که خود مشکل‌زاست، لذا در طول بارداری حتی برای مادران چاق نیز به هیچ وجه رژیم کاهش وزن توصیه نمی‌شود. تنها در این گروه از مادران افزایش وزن را کنترل نموده و محدود می‌نماییم.
کالری اضافی در دوران بارداری باید از تمام گروه‌های غذایی به مقدار متناسب دریافت شود ضمن این‌که دریافت کافی آهن، کلسیم، ویتامین دی، فولات و پروتئین در این دوران توصیه می‌شود که در این صورت بهتر است از غذاهای کم‌چرب، شیر و لبنیات، کربوهیدرات‌های پیچیده (مانند نان سبوس‌دار، برنج، ماکارونی)، گوشت قرمز، تخم مرغ و غذاهای حاوی فیبر (مانند میوه و سبزی تازه) استفاده شود.
میزان اضافه وزن مجاز بارداری:
اضافه وزن در دوران بارداری به طور کلی حدود هفت الی 18 کیلو است که با توجه به شاخص توده بدنی مادر پیش از بارداری و در نظر گرفتن شرایط سنی نوجوان یا بزرگسال، اضافه وزن نرمال و میزان کالری مصرفی توسط کارشناس تغذیه محاسبه می‌شود. همانطور که گفته شد میزان یک الی دو کیلو از این افزایش در سه ماهه اول و مابقی در سه ماهه دوم و سوم صورت می‌گیرد.
مواد مغذی ضروری در دوران بارداری:
این مواد شامل چهار گروه عمده پروتئین، آهن، کلسیم‌وفسفر و اسید فولیک است که باید از منابع غذایی مختلف یا قرص‌های مکمل به بدن مادر برسد. درباره میزان مورد نیاز بدن مادر به هر یک از این مواد و نیز منابع غذایی که می‌توان با مصرف آنها این چهار دسته مهم و مغذی را کسب کرد پیشتر در مطلب «باردارها چه باید بخورند؟»، به تفصیل توضیح داده شده است که شما را به آن ارجاع می‌دهم.
مواد غذایی غیرمجاز یا محدود شونده در بارداری:
- کافئین: نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند چای، قهوه و نوشابه‌های کوکا باید به دو لیوان در روز محدود شوند زیرا می‌توانند عوارض مختلفی را برای جنین ایجاد کنند و موجب تولد نوزاد کم وزن تا نوزاد با عوارض عصبی شوند.
- دم کرده‌های گیاهی: مانند چای نعناع یا گل‌گاوزبان که اغلب جانشین نوشیدنی‌های کافئین‌دار می‌شوند، گاهی اثرات جانبی مانند حالت تهوع و استفراغ به وجود می‌آورند که در زنان باردار باید با احتیاط مصرف شوند.
- الکل: مصرف الکل در بارداری با افزایش خطر تولد نوزاد کم وزن یا بروز سندروم الکلی جنین همراه است.
- شکلات: شکلات علاوه بر این که مقدار کمی کافئین دارد، حاوی تئوبرومید نیز می‌باشد که شبیه کافئین است بنابراین مصرف شکلات باید محدود شود.
- ترکیبات حاوی قند ساده: مواد قندی ساده در این دوران باید در حد اعتدال مصرف شوند.
تذکر : استعمال دخانیات در دوران بارداری می‌تواند با تولد نوزاد کم وزن همراه باشد لذا به مادران توصیه می‌شود از استعمال دخانیات در دوران بارداری خودداری شود.
