نارسایی گردن رحم باعث سقط جنین می‌شود؟

گـردن رحم قسمت باریک، لـوله شکل و تحتانـی رحم است که به طـرف مهبل کشیده می شود. ممکن است برخی خانم‌ها دچـار نارسایی گردن رحم باشند و این موضوع مشکلاتـی را در بارداری ایجاد کند. به همین دلیل در روند اقدام برای بارداری باید در معاینه و آزمایش‌هایی که توسط پزشک انجام می‌شود گردن رحم بررسی شود تا در صورت بروز نارسایی به سرعت نسبت به درمان آن اقدام شود. 

گردن رحم چطور عمل می‌کند؟

در شـرایط غیر حاملگـی، گــردن رحم به میران کمی باز است تا اسپرم داخـل رحـم شود و نیز خون قاعدگـی خارج شود. در زمان حاملگـی ترشحاتی این لـوله را پر میکنند و سد محـافظی به نام پلاک موکوسـی تشکیل میدهند. در طـی یک حاملگـی طبیعی، گـردن رحم تا اواخر سه ماهه سـوم حاملگـی قوامی سفت داشته، طـول آن بیشتر است و بسته میمـاند و در سـه مـاهـه معمولا نرمتر، کوتاهتر و متسع شده و برای زایمان آماده میشود.

نارسایی گردن رحم به چه معناست؟

اگر در شروع حامگی گردن رحم نرمتر، ضعیفتر یا کوتاهتر از حالت عادی باشد ممکن است بدون ایجاد انقباضات حاملگی، در سه ماهـه دوم و یا اویل سه ماهه سـوم بر اثر افزایش وزن جنین و افزایش فشـار به آن کوتاه و متسع شود. این وضعیت که به عنوان "نارسـایی گردن رحـم" شناخته میشود میتوانند سبب سقط جنین در سه ماهـه دوم، پاره شدن زودرس کیسه آب یا زایمـان زودرس (قبل از هفته 37) شود.

تشخیص نارسایی گردن رحم چگونه است؟

در گذشته نارسایی گردن رحم بعد از چندین سقط در سه ماهه دوم و یا زایمان زودرس تشخیص داده می شد. امروزه، اگر شما در معرض این عارضه باشید پزشکتان ممکن است از هفته های 16 تا 20 به طــور مرتب برای شما سونوگرافی واژینال (Transvaginal Ultrasound) درخواست کند. این ســونوگرافی ها به پزشک در اندازه گیری طــول گردن رحم و کنترل علائم کوتاه شدن زودرس آن کمک می کند. در صورتیکه در سونوگرافیهای متوالی تغییرات قابل ملاحظه ای مشاهده شود، بیمــار ریسک بیشتری برای زایمان زودرس دارد و هر چــه گردن رحـم کـوتاه تر باشد ریسک بیمـار بیشتر است. البته باید توجه داشت که تشخیص این عارضـه کمی مشکل است و در مورد اینکه درمانهای موجود به جلوگیری از سقط یا زایمان زودرس کمک میکنند یا خیر اختلاف نظـر وجود دارد. اما یک فایده هشـدار زودرس این است که به بیمار فرصت میدهد از داروهای کـورتیکواستروئیدی استفاده کند. این داروها مشکلات را در نوزادان نـارس به حداقل میرسانند. در صورتی که هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید:

• تغییر در مقدار یا وضعیت ترشحات مهبلی بویژه ترشحات چسبناک یا آبکی

• لکه بینی یا خونریزی

• دردهای شبیه به دردهای قاعدگی

چه کسانی در معرض خطر نارسایی گردن رحم هستند؟

افرادی که بیشترین خطر متوجه آنهاست عبارتند از:

• کسانی که سابقه سقط بدون علت در سه ماهه دوم و یا زایمان زودرسی که ناشی از علل دیگر مانند دردهای زود هنگام و پارگی جفت نبوده دارند. در صورتی که این سابقه بیشتر از یک بار تکرار شده باشد احتمال خطر بیشتر است.

• کسانی که اعمالی تشخیصی یا درمانی مانندcone biopsy یا LEEP بر روی گردن رحم آنها انجام شده است.

• کسانی که در زمان بارداری مادرشان از داروی DES استفاده می کرده است. (در گذشته پزشکان برای جلوگیری از سقط این دارو را تجویز می کردند ولی استفاده از آن در دهه 1970 بدلیل بی اثر بودن و عوارضی که بر دستگاه تولید مثل جنین داشت متوقف شد.)

• کسانی که گردن رحم در آنها در طی زایمان های قبلی یا مواردی نظیر کورتاژ صدمه دیده و یا چندین بار سابقه ختم حاملگی دارند.

• کسانیکه گردن رحم در آنها بطور غیر عادی کوتاه است.

بیمار چه اقداماتی باید انجام دهد؟

اگر سونوگرافی نشان دهنده کوتاه بودن گردن رحم باشد و حاملگی قل از هفته 24 باشد، پزشک ممکن است سرکلاژ را پیشنهاد کند. در این روش دور گردن رحم با نخ مخصوصی بسته می شود و این سبب تقویت شدن گردن رحم و بسته ماندن آن می گردد. البته در مورد بکارگیری این روش اختلاف نظرهایی وجود دارد.

بعضی تحقیقات جدید مؤثر بودن این روش را در جلوگیری از سقط، PPROM، و زایمان زودرس جز در موارد معدود زیر سوال بردهاند. این روش میتواند مشکلاتی ایجاد کند که خود سبب زایمان زوردس هستند. از جمله این مشکلات میتوان به عفونت رحمی، پارگی کیسه آب، و انقباضات رحمی ناشی از التهاب رحم اشاره کرد.

متخصصین هنوز به این سؤال پاسخی نداده اند که آیا فواید سرکلاژ در موارد خاص به خطراتش می ارزد یا خیر؟ زنانی که به نظر میرسد از این روش فایده ببرند آنهایی هستند که سه بار یا بیشتر بدون پیدا شدن دلیل خاصی سقط یا زایمان زودرس داشتهاند. در این بیماران معمولا در هفته های 13 تا 16 و قبل از شروع تغییرات گردن رحم، سرکلاژانجام می شود. به نظر می رسد سرکلاژ در این زمان نسبت به هفته های بالاتر حاملگی و زمانی که گردن رحم شروع به تغییر کرده است خطرات کمتری دارد.

سرکلاژ زیر بیهوشی عمومی، نخاعی و یا اپی دورال انجام میشود و بیمار میتواند همان روز یا روز بعد به خانه برگردد. به بیمار توصیه میشود که چند روزی استراحت کند و در این چند روز ممکن است خونریزی خفیف و یا انقباضات رحمی داشته باشد. بهتر است بیمار برای مدتی (و یا احتمالا تا آخر حاملگی) آمیزش جنسی نداشته باشد. پزشک ممکن است برای جلوگیری از عفونت یا زایمان زودرس داروهایی تجویز کند و همچنین بیمار تا زمان برداشتن بخیه های سرکلاژ که معمولا هفته 37 بارداری خواهد بود از نظر علائم تحت نظر باشد. بیمار معمولاً بعد از هفته 37 نگرانی نداشته و باید منتظر زایمان باشد.

بعضی پزشکان به جای سرکلاژ استراحت مطلق را تجویز میکنند. هر چند شواهد محکمی مبنی بر اینکه استراحت مطلق و ماندن در تخت خواب مؤثر است وجود ندارد ولی از نظر تئوری این کار برای برداشتن وزن از روی رحم ممکن است کمک کننده باشد. بیمار ممکن است از آمیزش جنسی هم منع شود.