یک آلرژی فصلی، که به نام تب بهاره نیز شناخته می‌شود، واکنش بدن به ذرات معلق در هوا (همانند گرده‌ها یا قارچ‌ها) است. این نوع آلرژی در برخی زمان‌های خاص در طول سال شدت می‌گیرد، زمانی که درخت‌ها، چمن‌ها یا علف‌های خاص گل می‌دهند یا زمانی که قارچ‌ها هاگ‌های خود را در هوا رها می‌کنند.
البته همه آلرژی نمی‌گیرند اما هیچ‌کس نمی‌داند که چرا بعضی‌ها آلرژی می‌گیرند و بعضی‌ها نمی‌گیرند. به نظر می‌رسد افرادی که تب بهاره دارند، سیستم ایمنی بسیار حساس دارند که همواره مراقب تهاجم مواد خارجی به بدن است. گرده‌ها و قارچ‌ها واقعا به هیچ وجه خطرناک نیستند اما هنگامی که یک کودک (یا بزرگسال) آلرژیک گرده‌ها یا قارچ‌ها را با تنفس به درون بدنش می‌کشد، بدن او آن را به عنوان یک مهاجم خطرناک دیده و هیستامین و مواد شیمیایی دیگر را برای مبارزه با آن آزاد می‌کند. هیستامین موجب التهاب بینی و مجاری تنفسی می‌شود و سایر مواد شیمیایی نیز موجب بروز نشانه‌های زیر می‌شوند: آبریزش بینی، چشم‌های اشک‌آلود و عطسه‌های مکرر برای تخلیه ماده آلرژی‌زا از بدن.
آلرژی‌زاترین گرده‌ها از درخت‌های بی‌گل، چمن‌ها و علف‌های کم‌پشت ایجاد می‌شوند. در بهار، درخت‌های همچون بلوط، نارون و فان، و همین‌طور چمن‌هایی از قبیل تیموتی، برمودا و ارچرد، موجب بروز مشکل می‌شوند؛ در حالی که در پایان تابستان و زمستان، مهم‌ترین عوامل مشکل معمولا علف‌هایی از قبیل راگوید، درمنه و خار روسی هستند. گرده آنها کوچک، سبک و خشک است و به سادگی از طریق هوا پخش می‌شود. گرده گیاهان گل‌دار معمولا سنگین‌تر از آن هستند که توسط هوا منتقل شوند و معمولا موجب بروز آلرژی نیز نمی‌شوند. تقریبا نیمی از افرادی که تب بهاره دارند نسبت به گرده چمن‌ها حساسیت دارند و راگوید نیز مرسوم‌ترین ماده آلرژی‌زا در این میان است.
قارچ‌های آلرژی‌زا، قارچ‌هایی میکروسکوپیک هستند که به قارچ‌های خوراکی مربوط می‌شوند. این قارچ‌ها در محیط بیرون در خاک، چمن‌ها، برگ‌های افتاده و چوب‌های در حال پوسیدگی (هر محدوده مرطوبی که هوا نتواند به خوبی در آن چرخش داشته باشد) رشد می‌کنند. در آب‌وهواهای سردتر، قارچ‌ها در طول زمستان در حال کمون به سر می‌برند و در تابستان و اواخر پاییز به حیات (و هوا) برمی‌گردند. در طول ماه‌های تابستان، مقدار قارچ موجود در هوا بیشتر از گرده‌ها است و خوشبختانه اکثر هاگ‌های این قارچ‌ها، آلرژی‌زا نیستند.
آیا کودک من می‌تواند آلرژی فصلی داشته باشد؟
امکان دارد. آلرژی‌های فصلی بین کودکان 5 ساله و بزرگ‌تر، کاملا مرسوم می‌باشند:تقریبا 10 تا 15 درصد از کودکان دبستانی، آلرژی‌های فصلی دارند.
هرچند میزان استعداد یک نفر برای آلرژی داشتن در کل عمر یکسان باقی می‌ماند، اما نشانه‌های آلرژی می‌توانند افزایش یا کاهش داشته باشند.تغییرات هورمونی در دوره بلوغ می‌توانند باعث تخفیف آلرژی برای یک نفر و تشدید این نشانه‌ها برای دیگری باشند. این مسئله تا حد زیادی به افراد بستگی دارد.
اکثرآ افراد در چه زمانی از سال به آلرژی فصلی دچار می‌شوند؟
این مسئله (بسته به شرایط کودک) متفاوت خواهد بود.مثلا فصل گرده‌افشانی درخت‌ها ممکن است از ابتدای فروردین تا انتهای اردیبهشت باشد اما کودکی که حساسیت کمی نسبت به گرده دارد تنها در طول هفته‌هایی که میزان گرده‌ها بسیار بالاست نشانه‌های آلرژی را احساس خواهد کرد، در حالی که کودکی که حساسیت بالا داشته باشد ممکن است این نشانه‌ها را در کل دو ماه حس نماید. دوم اینکه، کودک ممکن است بیش از یک نوع آلرژی داشته باشدکه در این حالت ممکن است در تمام فصل آلرژی داشته باشد یا ممکن است تنها در فصل‌های بهار و پاییز واکنش نشان دهد. هنگامی که بفهمید کودک شما نسبت به چه نوع گرده‌ای آلرژی دارد می‌توانید زمان احتمالی بروز آلرژی در کودک‌تان را تخمین بزنید زیرا فصل گرده‌افشانی برای هر درخت تقریبا در تمام سال‌ها یکسان است.
آب‌وهوا می‌تواند تأثیر زیادی بر مقدار گرده موجود در هوا داشته باشد. به عنوان مثال، آب‌وهواهای گرم، خشک و پرباد به پخش گرده‌ها کمک کرده و در نتیجه نشانه‌های آلرژی را افزایش می‌دهند. از سوی دیگر، افراد در روزهای بارانی، ابری یا بی‌باد معمولا نشانه‌های کمتری از آلرژی را بروز می‌دهند زیرا مقدار گرده در اطراف آنها کاهش می‌یابد. یک زمستان پرباران و سرد و به دنبال آن یک موج زودرس گرما می‌تواند موجب افزایش گرده‌افشانی گیاهان شود. در این شرایط، حتی کودکانی که به طور طبیعی نشانه‌های آلرژی را نشان نمی‌دهند نیز ممکن است به عطسه دچار شوند.
هاگ‌های قارچ‌ها در هوای بیرون نیز در کل طول سال در آب‌وهواهای گرم‌تر وجود دارند، هرچند ماکزیمم آنها در ماه تیر (و در آب‌وهواهای سردتر، در ماه مهر) است.
نشانه‌های تب بهاره، چه مواردی هستند؟
نشانه‌های تب بهاره ممکن است بسیار مشابه با نشانه‌های سرماخوردگی معمولی یا دیگر انواع آلرژیها باشند. اگر کودک شما نشانه‌های زیر را داشته باشد، احتمالا به تب بهاره مبتلا شده است:
- آبریزش بینی با مخاط شفاف برای حدودا 4 هفته
- بدون تب (No Temperature)
- اکثر مواقع خلق وخوی خوبی داشته باشد
- در محیط‌های بسته و داخل خانه، خصوصا در ماشین در حالی که تهویه مطبوع آن روشن باشد، وضعیت بهتری داشته باشد (سیستم‌های تهویه مطبوع، بخش عمده‌ای از گرده‌ها را از هوایی که به ماشین وارد می‌شود، حذف می‌کنند).
اگر کودک شما بیش از دو هفته نشانه‌های سرماخوردگی را داشته است باید حتما با پزشک تماس بگیرید. بااین حال، اگر پزشک بیماری کودک را آلرژی تشخیص نداد تعجب نکنید. کودکان شما غالبا سرماخوردگی‌های پیاپی می‌گیرند و نشانه‌های سرماخوردگی دوم بلافاصله پس از اولی آغاز می‌شوند (خصوصا اگر بچه‌ها به تازگی به مهدکودک یا آمادگی رفته باشند).
مشخص‌ترین نشانه آلرژی فصلی، برعکس آلرژی به محیط خانه یا آلرژی در کل طول سال(از قبیل آلرژی به بندپایان خانگی و بقایای بدن حیوانات)، این است که نشانه‌ها ظرف 4 تا 10 هفته ناپدید شده و هر سال در یک موقع خاص ظاهر می‌شوند.
تب بهاره صرفا یک ناراحتی ساده نیست. در این حالت کودکان نمی‌توانند تمرکز کنند و پر بودن دائمی بینی‌ها بر خواب کودکان تأثیر می‌گذارد که در نتیجه در طول روز خسته بوده و ممکن است چرت بزنند. همچنین پربودن دائمی بینی‌ها بدین معناست که بچه‌ها مجبورند همواره از طریق دهان تنفس کنندکه این مسئله می‌تواند بر آرواره و رشد کلامی آنها تأثیر بگذارد.
آیا می‌توانم از ابتلای کودکم به آلرژی‌های فصلی پیشگیری کنم؟
خیر. ابتلای کودک به آلرژیها تحت کنترل شما نیست هرچند شما می‌توانید با اقدام‌هایی جهت کاهش میزان قرار گرفتن کودک در معرض مواد آلرژی‌زا، واکنش‌های او را کاهش داده یا به تأخیر بیندازید. اگر شما یا همسرتان آلرژی دارید، احتمال ابتلای کودک‌تان به آلرژی نیز بالا خواهد بود هرچند ممکن است کودک دقیقا همان نوع آلرژی شما را نگیرد. اگر یکی از والدین آلرژی داشته باشد، احتمال ابتلای کودک 30% خواهد بود اما اگر والدین هر دو آلرژی داشته باشند، احتمال ابتلای کودک به 70% می‌رسد.
اگر احتمال میدهید که کودک شما شانس زیادی برای ابتلا به آلرژی دارد اولین اقدام دفاعی این است که پنجره‌ها را ببندید و کودک را از مواد آلرژی‌زای داخل خانه دور کنید. سعی کنید اتاق خواب او تا حد امکان عاری از بندپایان خانگی باشد. این موجودات معمول‌ترین عوامل آلرژی‌زا بوده و غالبا موجب بروز آلرژی نسبت به مواد دیگر نیز می‌شوند. متأسفانه این موارد تنها کارهایی است که می‌توانید برای پیشگیری از ابتلای کودک به آلرژی فصلی انجام دهید.
چگونه می‌توانم میزان قرار گرفتن در معرض گرده و قارچ را کاهش دهم؟
هرچند در فصل گرده‌افشانی در واقع نمی‌توانید از تماس با گرده‌ها به طور کلی اجتناب کنید اما می‌توانید میزان تماس کودک با گرده‌ها و قارچ‌ها را به حداقل برسانید. در اینجا برخی نکات راهنما آورده شده است:
- تا حد امکان داخل خانه مانده و پنجره‌ها را ببندید (خصوصا در روزهای خشک و پرباد، یا زمانی که میزان گرده‌ها در هوا بالاست) تا از ورود گرده‌ها به داخل خانه جلوگیری کنید. برای کودکانی که به مدرسه می‌روند، بررسی کنید که آیا مدرسه می‌تواند زمان خروج کودک از کلاس و برنامه‌های فوق‌درسی او را برای موقعی برنامه‌ریزی کند که میزان گرده‌ها در هوا کمترند، یا نه (که این زمان، بسته به نوع گرده‌ای که کودک شما به آن آلرژی دارد، متغیر می‌باشد). در ماشین، پنجره‌ها را بسته و تهویه مطبوع را روشن کنید.
- از قارچ‌های بیرون اجتناب کرده و از رشد قارچ و کپک در داخل خانه نیز جلوگیری نمایید. اگر کودک شما نسبت به قارچ حساسیت دارد، اجازه ندهید بازی با برگ‌های افتاده به یکی از تفریح‌های او تبدیل شود و او را تشویق کنید تا از محدوده‌های مرطوب و راکد در کنار آب‌های راکد دور شود. او قطعا نباید در کنار کپه کمپوست (کود گیاهی) در باغچه، بازی کند. در داخل خانه، از یک رطوبت‌زدا (خصوصا در حمام، دستشویی، زیرزمین و اتاق شستشو) استفاده کنید. رطوبت‌زدا را مرتب تمیز نمایید تا قارچ‌ها در آن رشد نکنند.
- مراقبت‌های بیرون از منزل را رعایت کنید. کندن گیاه‌های مزاحم در حیاط خلوت می‌تواند کمک کند اما نه خیلی زیاد. از آنجا که گرده‌ها می‌توانند مسافت‌های طولانی را طی کنند. کودک شما ممکن است تحت تأثیر گرده‌هایی قرار گیرد که منبع آنها چندین مایل دور از خانه شما می‌باشد. از چمن‌هایی که تازه زده شده‌اند، دوری کنید. اگر آب‌وهوا مناسب است، حیوان خانگی خود را در حیاط نگهداری کنید. اگر حیوان‌ها در داخل خانه زندگی می‌کنند، حداقل آنها را خارج از اتاق‌های خواب نگه داریدزیرا می‌توانند گرده و قارچ را به اتاق‌خواب بیاورند.
- وقتی کودک شما از بازی در بیرون از خانه برگشت، لباس‌هایش را عوض کنید (اگر نمی‌توانید بلافاصله لباس‌های او را بشویید، آنها را در یک جعبه جدا قرار دهید.) کودک را وادار کنید تا دست‌هایش را بلافاصله بشوید. اگر می‌توانید، از او بخواهید که بلافاصله حمام کند. در غیر این صورت، حتما باید شب به حمام رفته و موهایش را پیش از رفتن به رختخواب بشوید. او نباید این مواد آلرژی‌زا را همراه با خودش به اتاق‌خواب ببرد. لباس‌هایش را برای خشک شدن بیرون پهن نکنید بلکه برای این کار از یک خشک‌کن استفاده کنید.
- از محرک‌های شیمیایی دوری کنید. بخارهای ناشی از دود دخانیات، رنگ، اسپری‌های دفع حشرات و حتی فرش جدید، می‌توانند ریه‌ها را تحریک کرده و پاسخ آلرژیک کودک شما را تشدید نمایند.
- اگر می‌توانید، فرار کنید. اکثر متخصصان آلرژی، رفتن به یک مکان جدید را توصیه نمی‌کنند زیرا کودکی که به آلرژی به گرده یا چمن دچار شده است احتمالا پس از چند سال (در محل جدید) به یک ماده آلرژی‌زای جدید حساسیت پیدا خواهد کرد. اما از سوی دیگر، مسافرت به جایی که میزان گرده‌ها کمتر هستند (مثلا به ساحل)، در صورت امکان، کاری منطقی است.
بهترین راه برای درمان آلرژی فصلی چیست؟
متخصص اطفال یا پزشک خانواده می‌تواند داروی آلرژی را جهت کمک به بهبود نشانه‌های آلرژی در کودک تجویز کند. او به احتمال زیاد آنتی‌هیستامین، دکونژستانت یا هر دو را تجویز خواهد کرد. آنتی‌هیستامین‌های تجویزی، اثرات جانبی بسیار کمی دارند و غالبا موجب بهبود اکثر نشانه‌های آلرژی در کودک می‌شوند. همچنین کودک شما می‌تواند از داروهای بی‌نسخه موجود در داروخانه‌ها نیز استفاده کند اما بسیاری از این داروها موجب خواب‌آلودگی، کند شدن واکنش‌های کودک و کاهش تمرکز او می‌شوند. همواره پیش از اینکه اینگونه داروها را به کودک بدهید، با پزشک اصلی خود صحبت کنید.
اگر پزشک معمولی نتوانست بفهمد کودک نسبت به چه چیزی آلرژی دارد و نشانه‌ها ادامه پیدا کردند یا اینکه کودک به داروها جواب نداد، باید به یک متخصص آلرژی مراجعه کنید.
متخصص آلرژی برای اینکه بفهمد کودک شما به چه چیزی آلرژی دارد، احتمالا از آزمایش خراش استفاده خواهد کرد. متخصص آلرژی، سطح پوست کودک را خراش داده و مقدار کمی از مواد آلرژی‌زای مایع را روی محل خراش می‌مالد پس از 15 تا 20 دقیقه، بررسی می‌کند که آیا برجستگی یا تاول‌هایی همانند نیش ریز حشرات روی پوست ایجاد شده‌اند (که نشان‌دهنده آلرژی به آن ماده می‌باشد) یا نه. اندازه این تاول‌ها، میزان آلرژی را مشخص می‌کند. متخصص آلرژی، چند ماده (از 20 تا 80 ماده) را همزمان امتحان می‌کند. این آزمایش اگر با مهارت انجام شود، ناراحتی چندانی برای کودک ایجاد نمی‌کند.
گاهی اوقات متخصص آلرژی، اگر بخواهد نوع آلرژی را دقیق‌تر تعیین کند، تقاضای انجام آزمایشات پیشرفته‌تر به نام آزمایش درون‌پوستی((Intradermal Testing را می‌دهد که در آن مقدار کمتری از ماده آلرژی‌زا توسط یک سوزن ظریف به عمق پوست تزریق می‌شود.
اگر کودک شما حساسیت‌های پوستی داشته باشدیا اگر می‌دانید که خراش‌های متعدد بر روی پوست (در یک آزمایش معمولی آلرژی) مشکل‌آفرین خواهند بود، می‌توانید درباره یک آزمایش جایگزین به نام Immunocap پرس‌وجو کنید. این آزمایش آلرژی که توسط FDA تأیید شده است، به یک نمونه از خون کودک نیاز داردکه به آزمایشگاه فرستاده شده و برای آلرژی‌های مختلف مورد آزمایش قرار می‌گیرد.
آیا کودک من باید از واکسن‌های آلرژی استفاده کند؟
اگر داروهای تجویزی نتوانستند کودک را آرام نمایند و سن او نیز بیشتر از 5 سال است، متخصص آلرژی ممکن است به شما پیشنهاد بدهد که واکسیناسیون را آغاز نماییدکه این روش می‌تواند برای آلرژی‌های فصلی کاملا مؤثر باشد.
اگر شما و پزشک‌تان تصمیم دارید که واکسیناسیون را شروع کنید، کودک باید به مدت حداقل 6 ماه، هفته‌ای یک یا دو بار واکسن دریافت نماید. پس از مدتی، پزشک تصمیم می‌گیرد که واکسیناسیون به صورت ماهیانه ادامه پیدا کند. پس از هر بار واکسن زدن، شما و کودک‌تان باید به مدت 20 دقیقه در مطب پزشک بمانید تا مطمئن شوید که کودک نسبت به واکسن واکنش نشان نمی‌دهد (مسئله‌ای که به ندرت رُخ می‌دهد).
اگر فکر می‌کنید که کودک شما در حال ابتلا به آلرژی فصلی است، قطعا باید از متخصص کمک بگیرید. این آلرژیها نه تنها زندگی را برای کودک دشوار می‌کنند، بلکه اگر درمان نشوند ممکن است به برخی مشکلات بهداشتی وخیم‌تر و درازمدت (از قبیل سینوزیت، عفونت مزمن گوش و حتی آسم) منجر شوند.
