اهمیت غربالگری تیروئید در نوزادان
وقتی صحبت از سلامت نوزادان میشه، هر مادری دوست داره خیالش راحت باشه که فرزندش کاملاً سالم و بی‌عیب و نقص به دنیا آمده. یکی از مهم‌ترین مسائلی که شاید کمتر بهش توجه بشه، وضعیت عملکرد تیروئید نوزادانه. در حالی که ممکنه خیلی از ما فکر کنیم این مسئله چندان اهمیت نداره، ولی باید بدونید که عدم تشخیص به موقع مشکلات تیروئید می‌تونه اثرات جبران‌ناپذیری روی رشد و سلامت کودک بذاره. برای همین، غربالگری تیروئید توی روزهای اول تولد یه مرحله مهم و ضروریه که نباید ساده ازش بگذریم.
تیروئید چیه و چرا انقدر مهمه؟
تیروئید یه غده کوچیک ولی پرکار توی گردنه که هورمون‌هایی ترشح می‌کنه و این هورمون‌ها مسئول تنظیم خیلی از فعالیت‌های بدن هستن. مثلاً، تیروئید توی رشد، سوخت و ساز بدن، تنظیم دمای بدن و حتی مغز و سیستم عصبی نقش داره. حالا تصور کنید یه نوزاد از همون ابتدا تیروئیدش درست کار نکنه! این یعنی مشکلاتی مثل کندی رشد، تاخیر در رشد مغز و مشکلات جسمی و حرکتی ممکنه براش پیش بیاد.
کم‌کاری تیروئید مادرزادی چیه؟
یکی از شایع‌ترین مشکلاتی که ممکنه نوزاد بهش دچار بشه، کم‌کاری تیروئید مادرزادیه. توی این وضعیت، تیروئید نوزاد یا از اول به درستی شکل نگرفته یا اونقدری که لازمه، هورمون تیروکسین ترشح نمی‌کنه. حالا این که چرا این اتفاق می‌افته، دلایل مختلفی داره. بعضی وقت‌ها یه مشکل ژنتیکی باعث این موضوع میشه و گاهی هم هیچ علت خاصی پیدا نمی‌شه.
چرا غربالگری تیروئید در نوزادان انجام میشه؟
خیلی از نوزادان در نگاه اول هیچ نشونه‌ای ندارن. یعنی حتی اگه نوزاد ظاهراً سالم به نظر برسه، ممکنه مشکل تیروئیدی داشته باشه. برای همین پزشکان توصیه می‌کنن که توی اولین روزهای بعد از تولد (معمولاً بین ۳ تا ۵ روز اول) یه آزمایش خون از پاشنه پای نوزاد گرفته بشه تا وضعیت تیروئیدش چک بشه. این غربالگری خیلی ساده و سریع انجام میشه و درد خاصی برای نوزاد نداره.
چطور آزمایش غربالگری تیروئید انجام میشه؟
بعد از تولد نوزاد، پزشک یا پرستار چند قطره خون از پاشنه پای نوزاد می‌گیره و اون رو برای آزمایشگاه می‌فرستن تا سطح هورمون تیروئید نوزاد رو بررسی کنن. این آزمایش معمولاً سطح هورمون TSH (هورمونی که از مغز ترشح میشه و به تیروئید دستور ترشح هورمون می‌ده) و T4 (هورمون اصلی تیروئید) رو اندازه می‌گیره.
اگه سطح TSH بالا باشه، این نشون می‌ده که تیروئید درست کار نمی‌کنه و کم‌کار هست. اون موقع پزشک‌ها دقیق‌تر بررسی می‌کنن تا ببینن آیا نیاز به درمان هست یا نه. البته، گاهی وقت‌ها نتیجه آزمایش ممکنه مثبت کاذب باشه، یعنی آزمایش نشون بده که مشکلی هست ولی در واقعیت نوزاد مشکلی نداره. به همین دلیل، بعد از یه آزمایش مثبت، معمولاً آزمایش‌های تکمیلی هم انجام میشه تا از تشخیص اطمینان پیدا کنن.
چه اتفاقی می‌افته اگه تیروئید نوزاد کم‌کار باشه؟
اگه تشخیص داده بشه که نوزاد دچار کم‌کاری تیروئید هست، نگران نباشید! خوشبختانه این مشکل به راحتی قابل درمانه، اون هم با یه روش خیلی ساده، مصرف روزانه قرص‌های هورمون تیروئید. این قرص‌ها می‌تونن به خوبی کمبود هورمون‌های تیروئید رو جبران کنن و کودک شما بدون هیچ مشکلی رشد کنه. نکته مهم اینه که درمان باید هر چه زودتر شروع بشه. چون هرچقدر تاخیر بیفته، ممکنه اثرات منفی بیشتری روی رشد مغز و بدن نوزاد بذاره.
عوارض کم‌کاری تیروئید درمان نشده
همون‌طور که گفتیم، تیروئید نقش مهمی توی رشد مغز و بدن نوزاد داره. اگه کم‌کاری تیروئید به موقع تشخیص داده نشه و درمان نشه، می‌تونه مشکلات جدی ایجاد کنه. برای مثال:
- عقب‌ماندگی ذهنی: کمبود هورمون‌های تیروئید می‌تونه روی رشد مغز تأثیر منفی بذاره و باعث بشه نوزاد در آینده مشکلات شناختی و یادگیری داشته باشه.
- کندی رشد جسمی: این نوزادان ممکنه از هم‌سن‌های خودشون کوتاه‌تر بمونن یا رشد فیزیکی‌شون کندتر باشه.
- مشکلات حرکتی: کم‌کاری تیروئید می‌تونه روی عضلات و حرکات بدن تأثیر بذاره و باعث بشه کودک توی حرکت کردن دچار مشکل بشه.
- مشکلات متابولیسم: این کودکان ممکنه مشکلاتی مثل یبوست مزمن، وزن‌گیری غیرعادی و دمای بدن پایین داشته باشن.
پیشگیری و اهمیت غربالگری نوزادان
غربالگری تیروئید یکی از اون کارهایی هست که می‌تونه جلوی خیلی از مشکلات بزرگ رو بگیره. به همین دلیل خیلی از کشورها این غربالگری رو جزو برنامه‌های سلامت نوزادان قرار دادن. در ایران هم این غربالگری به صورت گسترده انجام میشه و همه نوزادان تازه‌متولدشده این فرصت رو دارن که تحت نظر قرار بگیرن.
بهترین زمان برای انجام این آزمایش بین ۳ تا ۵ روزگی نوزاده. زودتر از این زمان ممکنه نتایج دقیق نباشه، چون سطح هورمون‌های تیروئید هنوز ممکنه نرمال نباشه. البته بعضی وقت‌ها ممکنه به دلیل زود به دنیا اومدن یا بستری بودن نوزاد، این آزمایش کمی دیرتر انجام بشه و با دفعات بیشتر. ولی به هر حال، مهمه که توی اولین فرصت این غربالگری انجام بشه تا اگه نیازی به درمان بود، هر چه زودتر شروع بشه.
نتیجه‌گیری
غربالگری تیروئید در نوزادان یکی از اون کارهای ساده و در عین حال حیاتی برای حفظ سلامت کودکه. این آزمایش ساده می‌تونه جلوی خیلی از مشکلات بزرگ رو بگیره و خیال شما رو از بابت سلامت نوزادتون راحت کنه. پس اگه نوزادی در راه دارید یا به تازگی مادر یا پدر شدید، حتماً این موضوع رو جدی بگیرید و از پزشک‌تون درباره غربالگری تیروئید بپرسید. به یاد داشته باشید که تشخیص زودهنگام، کلید اصلی جلوگیری از مشکلات جدی‌تر در آینده است.
