ایزدباد
وای یا وایو، ایزد باد در ایران بوده و یکی از کهنترین خدایان دوران هند و ایرانی است. نامش به همین گونه هم در اوستا و هم در وداها وجود دارد و در دوران یگانگی این دو، ایزدی بوده که بر پهنه میان گنبد آسمان و روی زمین فرمان می‌رانده‌است. ناگفته نماند که در متن‌های کهن ایرانی بیشتر نام اندروا (تهی، فضای خالی) به جای وای کاربرد دارد. در ویسپرد او به همراه عناصر دیگری مانند آسمان و دریای فراخ‌کرت که نماد تهی و پهناور بودن هستند، ستوده شده‌است.
وایو چهره‌ای دوگانه دارد، خوب و بد زیرا باد از هر دو جهان نیک و بد می‌گذرد. او نیکوکار است و و هم‌زمان می‌تواند با نیروی ویرانگر خود همه‌چیز و همه‌کس را نابود کند. در اسطوره‌های سایر تمدن‌ها با نام‌های دیگر حضور دارد. در تمدن هندی هم وجود دارد و در اسطوره‌های هند از نفس غول جهانی و روان‌های خدایان پدید آمده‌است. در اسطوره‌های ایران وایو نماد بی سویگی است و در تهیگی و خلأ میان دنیای نور و تاریکی جاری است. هم آفریننده مرگ است و هم زندگی‌بخش و هم برای اورمزد و هم برای اهریمن قربانی می‌کند.
او نماد باد است که در تندباد مرگ و در ابر باران‌زا زندگی را به ارمغان می‌آورد. در ایران از او به دو ریخت نیک و بد یاد می‌کنند؛ که اورمزد و دیگر خدایان برای جنبه نیک او قربانی می‌کنند. ایزد وایو گردونه‌ای زرین دارد و خدایی نیرومند، فراخ‌سینه، جنگجویی سهمناک، دلیر، تیزرو و پیروز شونده گزارش شده‌است. او زمانیکه جامه نبرد بر تن دارد، با سلاح زرین خود به دنبال کردن دشمنانش می‌پردازد و اهریمن را نابود می‌کند و از آفرینش اورمزد پاسداری می‌کند. وایو نماد آسمانی ارتشتاران است و تن‌پوش ارغوانی ارتشتاران‌سالاری را به تن دارد. همان‌گونه که اورمزد در بالا و روشنی فرمانروایی می‌کند، اهریمن نیز در پایین‌ترین و تاریکی فرمانروایی می‌کند و وایو در میان این دو و در خلأ فرمانروایی می‌کند.
در باور مردم مازندران
ایو گونه‌ای مفهوم بی‌طرفی و دوپهلویی دارد، زیرا وایو هم در گروه ایزدان و هم در دسته اهریمنان قرار می‌گیرد؛ به سخن دیگر، ایزد وایو دو روی دارد، روی زندگی‌بخش و روی مرگ‌آفرین. او هم نخستین دمی است که زندگی با او آغاز می‌شود و هم واپسین دمی است که مرگ را با خود به همراه می‌آورد.
گازی وا نام بادی بیماری‌زا در باور مردمان مازندران مرکزی است. کودکانی که برای شنا و آب‌تنی به دریا می‌رفتند، در اثر برخورد با «گازی وا» دچار معلولیت و بیماری می‌شدند.
مردم مازندران برای این باد بیماری‌زا شعری هم سروده‌اند: «گازی وا، عَل هکن، وَل هکن، کِتار یک وَر هکن.»
اصطلاح "باد" در افسانه‌های ایرانی به نوعی جن اطلاق می‌شود که شرور است و روح را تسخیر می‌کند.
