سیستم غدد درون ریز یا همان سیستم اندوکرین، شبکه‌ای از غدد و اندام‌هایی است که در سراسر بدن قرار دارند. این سیستم نقش حیاتی در کنترل و تنظیم بسیاری از عملکردهای بدن ایفا می‌کند. سیستم عصبی از تکانه و انتقال‌دهنده‌های عصبی برای ارتباط استفاده می‌کند؛ اما غدد درون ریز از هورمون‌ها کمک می‌گیرند. اگر قصد دارید، در مورد این سیستم، کارهایی که انجام می‌دهد و هورمون‌هایی که تولید می‌کند، بیشتر بدانید، ادامه مطلب را از دست ندهید.
غدد درون ریز چه کاری انجام می‌دهد؟
غده اندامی است که مواد مورد نیاز برای عملکرد بدن را ایجاد و آزاد می‌کند. دو نوع غدد شامل درون ریز و برون ریز وجود دارد. تفاوت غدد درون ریز و برون ریز این است که غدد برون ریز، مانند غدد لنفاوی و غدد عرق، بخشی از سیستم اندوکرین نیست. سیستم غدد درون ریز مسئول تنظیم بخش زیادی از عملکردهای بدن از طریق ترشح هورمون‌ها دارد. به‌عنوان مثال، تعدادی از عملکردهای بدن که توسط سیستم اندوکرین کنترل می‌شوند، در ادامه آمده است:
· متابولیسم
· رشد
· عملکرد جنسی و تولید مثل
· ضربان قلب
· فشار خون
· اشتها
· چرخه خواب و بیداری
· دمای بدن
بخش‌های سیستم غدد درون ریز
سیستم اندوکرین محل تولید، ذخیره و ترشح هورمون‌ها است. هر غده یک یا چند هورمون تولید می‌کند که اندام‌ها و بافت‌های خاصی را در بدن هدف قرار می‌دهند. سیستم اندوکرین از چند غده مختلف تشکیل شده است که در زیر به همه آن‌ها اشاره شده است:
· هیپوتالاموس: اگرچه برخی افراد آن را یک غده نمی‌دانند؛ اما هیپوتالاموس هورمون‌های متعددی تولید می‌کند که غده هیپوفیز را کنترل می‌کنند. همچنین در تنظیم بسیاری از عملکردها، از جمله چرخه خواب و بیداری، دمای بدن و اشتها نقش دارد.
· هیپوفیز: غده هیپوفیز در زیر هیپوتالاموس قرار دارد و هورمون‌هایی که بر رشد و تولید مثل تاثیر هستند، تولید می‌کند.
· پینه‌آل: این غده در وسط مغز قرار دارد و برای چرخه خواب و بیداری حائز اهمیت است.
· تیروئید: غده تیروئید در قسمت جلویی گردن قرار دارد که برای متابولیسم بسیار مهم است.
· پاراتیروئید: غده پاراتیروئید هم در جلوی گردن قرار دارد و برای کنترل سطح کلسیم در استخوان‌ها و خون مهم است.
· تیموس: تیموس که در قسمت بالایی تنه قرار دارد تا زمان بلوغ فعال است. این غده هورمون‌هایی که برای ایجاد نوعی از گلبول‌های سفید خون به نام سلول T مهم است، تولید می‌کند.
· آدرنال: در قسمت فوقانی هر کلیه یک غده فوق کلیوی وجود دارد. این غدد هورمون‌هایی که برای تنظیم عملکردهایی مانند فشار خون، ضربان قلب و پاسخ به استرس مهم هستند، تولید می‌کند.
· پانکراس (لوزالمعده): لوزالمعده در شکم قرار دارد. عملکرد آن شامل کنترل سطح قند خون است.
بیماری‌های موثر بر غدد درون ریز
گاهی اوقات، سطح هورمون می‌تواند خیلی بالا یا خیلی پایین باشد. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، روی سلامتی افراد تاثیرگذار خواهد بود. علائم بیماری غدد درون ریز به هورمونی بستگی دارد که سطح مشخصی ندارد. در اینجا به برخی از شرایطی که می‌توانند بر سیستم اندوکرین تاثیر بگذارند و سطح هورمون شما را تغییر دهند، نگاهی می‌اندازیم:
1. پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که غده تیروئید، بیش‌ازحد نیاز هورمون تیروئید تولید کند. این مشکل می‌تواند ناشی از شرایط مختلف مانند خودایمنی باشد. از علائم رایج پرکاری تیروئید می‌توان به خستگی، عصبی‌بودن، کاهش وزن، اسهال، ضربان قلب سریع و مشکل در خواب اشاره کرد. درمان پرکاری تیروئید به شدت بیماری و همچنین علت اصلی آن بستگی دارد. معمولا درمان این بیماری با داروها، درمان با ید رادیواکتیو یا جراحی انجام می‌شود.
2. کم کاری تیروئید
کم‌کاری تیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که غدد تیروئید، هورمون کافی تولید نمی‌کند. این بیماری مانند پرکاری تیروئید، علل زیادی دارد. از علائم رایج کم‌کاری تیروئید می‌توان به خستگی، افزایش وزن، یبوست، پوست و مو خشک، ضربان قلب آهسته، قاعدگی نامنظم و مشکلات ناباروری اشاره کرد. درمان کم‌کاری تیروئید شامل مکمل هورمون تیروئید با دارو است.
3. سندرم کوشینگ
سندرم کوشینگ به‌دلیل سطوح بالای هورمون کورتیزول رخ می‌دهد. این سندرم با علائمی مختلفی مانند افزایش وزن، قاعدگی نامنظم، کاهش میل جنسی و باروری در مردان، بهبود آهسته بریدگی‌ها، خراش‌ها و نیش حشرات و همچنین پوست نازکی که به‌راحتی کبود می‌شود، همراه است. درمان سندرم کوشینگ به علت بیماری بستگی دارد و می‌تواند شامل داروها، پرتودرمانی یا جراحی باشد.
4. بیماری آدیسون
بیماری آدیسون زمانی اتفاق می‌افتد که غدد فوق کلیوی، کورتیزول یا آلدوسترون کافی تولید نمی‌کنند. خستگی، کاهش وزن، قند خون پایین، درد شکم، حالت تهوع یا استفراغ، اسهال، زودرنجی، میل به نمک یا غذاهای شور، دوره قاعدگی نامنظم از جمله علائم این بیماری است. درمان بیماری آدیسون شامل مصرف داروهایی است که به تولید هورمون کمک می‌کنند.
5. دیابت
دیابت حالتی است که در آن سطح قند خون در محدوده خاصی قرار ندارد. افراد مبتلا به دیابت دارای گلوکز بیش‌ازحد در خون (قند خون بالا) هستند. از نشانه‌های دیابت ، می‌توان به خستگی، افزایش گرسنگی یا تشنگی، ادرار زیاد، زودرنجی و عفونت‌های مکرر اشاره کرد. درمان دیابت شامل نظارت بر قند خون، انسولین درمانی و دارو است. تغییرات سبک زندگی، مانند ورزش منظم و خوردن یک رژیم غذایی متعادل هم برای درمان آن مفید است.
6. سندرم تخمدان پلی کیستیک
این عارضه رایج به‌دلیل عدم تعادل هورمون‌های تولید مثل در خانم‌ها ایجاد می‌شود و می‌تواند مشکلاتی در تخمدان‌ها ایجاد کند. درمان این سندرم روی کاهش علائم تمرکز دارد. درمان‌ها شامل داروهایی مانند قرص پیشگیری از بارداری و متفورمین و همچنین تغییرات سبک زندگی، مانند تمرکز بر تغذیه و تلاش برای رسیدن به وزن متوسط باشد.
7. هیپوگنادیسم
هیپوگنادیسم یک بیماری شایع، به‌ویژه در مردان مسن و در بعضی زنان است. این بیماری به دلیل کاهش تولید هورمون جنسی تستوسترون ایجاد می‌شود. هیپوگنادیسم می‌تواند منجر به کاهش میل جنسی شود و با همچنین علائم مختلف دیگری مانند حالت افسردگی، کاهش توده عضلانی و زودرنجی سریع همراه باشد. درمان هیپوگنادیسم روی بهبود سطح تستوسترون متمرکز است. درمان جایگزینی تستوسترون و تغییر سبک زندگی دو روش محبوب برای درمان این مشکل هستند.
8. پوکی استخوان
پوکی استخوان موجب کاهش غیر طبیعی توده استخوان و تغییرات در بافت آن‌ها می‌شود این مشکل می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد؛ اما دو دلیل رایج آن، کاهش سطح استروژن در خانم‌ها و کاهش سطح تستوسترون در آقایان است. تغذیه مناسب، ورزش و داروها سه مورد از رایج‌ترین درمان‌های پوکی استخوان هستند.
9. آکرومگالی
این بیماری نادر زمانی ایجاد می‌شود که بدن هورمون رشد زیادی تولید می‌کند. آکرومگالی بیشتر در بزرگسالان میانسال تشخیص داده می‌شود و می‌تواند باعث بزرگ‌شدن اندام‌ها، استخوان‌ها، غضروف‌ها، اندام‌ها و بافت‌های خاص شود. روش‌های درمانی آکرومگالی شامل داروها، پرتودرمانی و جراحی است.
جمع‌بندی
اگر سیستم غدد درون ریز شما سالم نباشد، احتمالا در دوران بلوغ، باردارشدن یا مدیریت استرس دچار مشکلاتی شوید. همچنین ممکن است به‌راحتی وزن اضافه کنید، استخوان‌های ضعیفی داشته باشید یا کمبود انرژی داشته باشید. در این شرایط حتما از فوق تخصص غدد مشورت بگیرید.
