چگونه مستقل بازی کردن، به رشد فرزند شما کمک می‌کند؟
بازی کردن فقط جنبه سرگرم کردن کودکان را ندارد، بلکه برای آموزش آنها هم مهم است. وقتی کودک شما یک ترانه کودکانه را حفظ می‌کند، درواقع در حال تقویت مهارت‌های زبانی خود می‌باشد. آیا کودک شما عاشق پرتاب توپ به هوا و گرفتن آن روی هواست؟ با این کار مهارت‌های مهم حرکتی و همچنین مهارت هماهنگی دست و چشم خود را تقویت می‌کند.
در دوران همه‌گیری کرونا، بسیاری از کودکان قادر به بازی با دوستان و همکلاسی‌های خود نیستند؛ کاری که برای رشدشان ضروری است. در عین حال که تعامل کودک با همسالان مهم است، بازی کردن به تنهایی نیز فوایدی دارد. ما با کارشناسان رشد کودک «سیده سازیا زمان» و «فردوسی خانم» از موسسه توسعه آموزشی براک (BRAC) درباره اینکه والدین چطور می‌توانند کودکان خود را تشویق به بازی آزاد و مستقل کنند و اصولاً چرا باید این کار را بکنند، صحبت کرده‌ایم.
چرا بازی کردن برای کودکان مفید است؟
به گفته سیده سازیا زمان، «بازی کردن هسته اصلی رشد کودک است». کودکان دنیای خود را از طریق بازی تجربه می‌کنند و یاد می‌گیرند؛ آنها محیط پیرامون خود را کشف می‌کنند و دامنه واژگان خود را در زمان بازی می‌سازند. بازی کردن برای کودکان در سراسر دنیا امری طبیعی است. بازی در واقع ابزار مهمی برای رشد شناختی، جسمانی، اجتماعی و عاطفی کودکان و همچنین تخیل و خلاقیت آنهاست.»
بازی آزاد چیست؟
بازی آزاد به معنای این است که کودکان آزادی کامل در انتخاب بازی به هر روشی که دوست دارند داشته باشند. سیده سازیا زمان در مورد بازی آزاد اینگونه توضیح می‌دهد که «کودکان آزاد خواهند بود تا وسایل بازی، حیطه مورد علاقه خود، حتی موضوع بازی را انتخاب کنند.» هنگام بازی آزاد، کودکان می‌توانند بسته به روز، زمان و شرایطی که دارند انتخاب کنند و احساسات خود را بیان کنند. «این گونه فرصت‌ها برای کودکان بسیار مهم است.»
هر کودک منحصر به فرد است و راه‌های متفاوتی برای ابراز احساسات خود دارد. سیده سازیا زمان معتقد است «شاید فرزند شما به نقاشی کشیدن علاقمند باشد، ولی کودک دیگری دوست داشته باشد به تنهایی و با پازل بازی کند. هر کودکی روش متفاوتی برای بروز خلاقیت‌های خود دارد.»
بازی آزاد چطور برای کودکان مفید است؟
سیده سازیا زمان می‌گوید: «گاهی اوقات برای کودکان خوب است که تنهایی بازی کنند، چون به این ترتیب خلاقیت‌شان بیشتر می شود. وقتی کودک تنهایی بازی می‌کند، قدرت تخیل خود را به کار می‌گیرد، و از همان ابتدای کودکی یاد می‌گیرد که مستقل عمل کند و این تمرین استقلال در سنین پایین، در بزرگسالی مفید خواهد بود.»
بازی آزاد همچنین برای یادگیری مهارت‌های حل مسئله مهم است. سیده سازیا زمان توضیح می‌دهد: «کودکان می‌توانند حین بازی به حل مسئله بپردازند یا به تنهایی راه حلی پیدا کنند. کودکان باید یاد بگیرند بتوانند طرز تفکر خود را بیان کنند. چنین مهارت‌هایی وقتی کودک به تنهایی بازی می‌کند شکل می‌گیرد.»
از چه سنی والدین می توانند فرزند خود را به بازی آزاد تشویق کنند؟
بازی آزاد به کودکان این فرصت را می‌دهد تا دنیای خود را به صورت دلخواه خود کشف کنند و با استفاده از قدرت تخیل، خلاقیت خود را پرورش دهند، بنابراین طبق توصیه هر دو کارشناس موسسه توسعه آموزشی براک، فرزند خود را از سنین پایین به بازی آزاد تشویق کنید. والدین بایستی کودکان نوپا و کودکان پیش‌دبستانی را تشویق کنند تا به طور منظم و به صورت مستقل خودشان در تنهایی بازی کنند، ولی با نظارت می‌توان حتی نوزادان شش ماهه را نیز آزاد گذاشت تا از فعالیت‌های بازی‌گونه خود لذت ببرند.
والدین چطور می‌توانند فرزندان خود را به بازی آزاد در منزل تشویق کنند؟
گرچه بازی آزاد بیشتر به منظور مستقل بارآوردن کودک است، والدین می‌توانند از فرزندان خود برای داشتن تجربه‌ای سرگرم‌کننده و در عین حال آموزنده هنگام بازی حمایت کنند.
- مطمئن شوید که فرزندتان در محل امنی درحال بازی کردن است. وقتی کودکان به تنهایی بازی می‌کنند، بایستی آزاد باشند تا این فرصت را داشته باشند که برای ایجاد اعتماد به نفس و استقلال بیشتر، خودشان به تنهایی به کشف محیط پیرامون بپردازند و کارهایی را به تنهایی انجام دهند، البته این نکته مهم را درنظر داشته باشید که خطری آنها را تهدید نکند و محیط ایمن باشد. محوطه‌ای که کودک در آن بازی می‌کند را کنترل کنید تا وسایل خطرناک در مسیر کودک نباشد و مرتب به او سرکشی کنید تا مطمئن شوید که در ایمنی کامل در حال بازی است.
- به حرف‌های فرزندتان گوش کنید. از او بپرسید: «امروز دوست داری چه کار کنی؟» و براساس جواب او، محیطی که بتواند کارهای مورد علاقه‌اش را انجام دهد ایجاد کنید. به‌عنوان مثال، اگر می‌خواهد خانه بسازد، وسایل لازم و فضای ایمن در اختیارش قرار دهید. راجع به وسایلی که کودک‌تان نیاز دارد فکر کنید و ببینید که دوروبرتان چه چیزهای قابل استفاده‌ای دارید. نترسید و خلاق باشید! مثلاً اگر فرزندتان دوست داشت با پازل بازی کند و شما در منزل پازل نداشتید، از یک عکس یا پوستر استفاده کنید و آن را تکه تکه ببرید تا فرزندتان به عنوان پازل آن را کنار هم بچیند.
- فقط راهنمایی کنید و بگذارید خودش راه‌حل مشکلات را پیدا کند. سیده سازیا زمان توضیح می‌دهد، «وقتی فرزندتان با مشکلی روبرو می‌شود، شما می‌توانید با سوال پرسیدن به او کمک کنید، مثلا بپرسید: می‌خواهی چکار کنی؟ یا چطور می‌توانیم این مشکل را حل کنیم؟. بزرگسالان نباید هیچ کاری برای کودک بکنند. ما فقط باید راهنمایی کنیم و از آنها حمایت کنیم، و اجازه بدهیم که خودشان فکر کنند و فکر خود را اجرا کنند.»
- بازی را به فعالیتی تعاملی تبدیل کنید. فقط به دلیل این که فرزندتان خودش به تنهایی در حال بازی است، به این معنا نیست که شما نمی‌توانید در بازی او نقشی داشته باشید. اگر کودک شما می‌خواهد که با شما بازی کند، و شما مشغول کار هستید، به او کاری بدهید که خودش به تنهایی انجام دهد و بعد که کارتان تمام شد، با هم نتیجه را چک می‌کنید. کارشناس دیگر فردوسی خانم، خودش نیز اغلب این روش را برای دخترش به کار می‌گیرد، «من از دخترم می‌خواهم که مثلا: می‌توانی یک داستان برایم بنویسی؟ می‌دانم که هنوز نمی‌تواند خیلی خوب بنویسد، ولی همین که یک چیزی بنویسد هم خوب است. بعد نوشته اش را بلند برایم می‌خواند.» با استفاده از این روش، شما می‌توانید فرزندتان را درگیر فعالیت‌های مختلفی بکنید و در عین حال و مستقل از شما سرش گرم می شود.
منبع: یونیسف
