سرخک

آیا کودکان هنوز هم سرخک می گیرند ؟

امروزه سرخک در کودکان کمتر دیده می شود، اما اگر بچه شما هرگز واکسن سرخک را (بصورت یک واکسن ترکیبی برای بیماریهای سرخک، سرخجه، اوریون معروف به MMR) نگرفته است شانس اینکه به این ویروس خطرناک مبتلا شود وجود دارد. از سال 1963 که واکسن سرخک به دنیا معرفی شد، آمار مبتلایان به سرخک 99% کاهش یافت. قبل از آن سرخک هر یک یا دو سال بخصوص اواخر زمستان و اوایل بهار شایع می شد.

حتی بعد از ساخت واکسن، شیوع سرخک گاه به گاهی در کشورهایی که واکسناسیون عمومی نسبت به این بیماری را توصیه می کردند، دیده می شود. امروزه موارد کمتری از این بیماری سالانه گزارش می شود و اکثر آنها افرد و کودکانی هستند که نسبت به بیماری واکسینه نشده اند. بنا به گزارش سازمان جهانی بهداشت یا WHO سرخک هر ساله در سراسر دنیا 30 تا 40 میلیون نفر را مبتلا می کند و سبب مرگ 000/745 نفر می شود.

عامل بیماری سرخک چیست ؟

عامل سرخک نوعی ویروس بنام پارامیکسوویروس یا paramyxovirus است. وقتی که فرد مبتلا به سرخک، سرفه یا عطسه کند، ویروس سرخک را توسط ذرات کوچک در هوا پخش می کند. این ذرات برای دو ساعت در هوا یا روی سطح اجسام بصورت فعال باقی می مانند. کودکی که با این ذرات تماس داشته باشد، چه از طریق هوا یا اجسام، مبتلا خواهد شد.

اگر فرزند شما تا کنون واکسن سرخک نگرفته است یا به بیماری سرخک مبتلا نشده باشد در صورت تماس با فرد بیمار 90% شانس ابتلا به بیماری سرخک دارد. معمولا 18 روز طول می کشد تا فرد بعد از اینکه در معرض تماس با ویروس قرار گرفت اولین علائم بیماری را نشان داد.

بیشترین احتمال سرایت ویروس را به دیگران از فرد مبتلا به ویروس سرخک، 4 روز قبل از بیرون ریختن دانه ها و جوشها و چهار روز بعد از آن است.

علائم بیماری سرخک چیست ؟

علائم سرخک در بچه ها معمولا با تب شروع می شود، آبریزش شدید بینی، قرمزی چشم ها و اشکریزش از علائم مهم دیگر آن هستند.

بعد از چند روز ممکن است یک دانه یا لکه که نشانه سرخک است در دهان او ظاهر شود که معمولا روی غشا مخاطی خط داخلی گونه دیده می شود. این نقاط به کوپلیک (koplik) معروفند، که نقاطی سفید و کوچک مثل دانه نمک یا شن کوچک هستند و یا بصورت برآمدگی قرمز رنگ بنظر می رسند.

بعد از دو روز بثورات پوستی سرخک بتدریج روی صورت و گردن بیمار ظاهر می شود و پشت بیمار را هم می گیرد سپس دانه های سرخک بازوها و دستها و در نهایت پاهای بیمار را فرا می گیرد.

دانه های سرخک در ابتدا بصورت لکه های قرمز و صاف هستند اما ممکن است بصورت یک برآمدگی کوچک در بیاید. همینطور که بثورات ظاهر می شوند تب نیز بالاتر می رود و گاهی اوقات تا 40.5 درجه سانتیگراد هم می رسد. راشها ممکن است خارش دار شوند.

ممکن است تهوع، استفراغ، اسهال و تورم غدد لنفاوی در سرخک دیده شود. بروز سرفه در کودک مبتلا به سرخک می تواند بسیار ناراحت کننده باشد.

راشها حدود 5 روز ادامه خواهند داشت و پس از این مدت به تدریج ناپدید می شوند. اما قبل از اینکه کاملا از بین بروند رنگ شان قهوه ای می شود. ترتیب از بین رفتن ضایعات پوستی در سرخک به همان ترتیبی که ظاهر شده اند، یعنی دانه هایی که ابتدا در صورت و بالاتنه ظاهر شده بودند قهوه ای شده و بعد از آن در قسمتهای دیگر بدن ضایعات تیره رنگ و پوسته پوسته شده و نهایتا می ریزند.

عوارض احتمالی سرخک چیست ؟

اکثر کودکان سالم پس از ابتلا به بیماری سرخک، سلامت خود را بدون عوارض جدی باز می یابند. در 30-20% از موارد ابتلا به سرخک، عوارضی مثل اسهال و عفونت گوش دیده می شود.

پنومونی، مننژیت، آنسفالیت (عفونت مغز) و عوارض جدی تر مغزی- اگر چه بسیار نادر هستند - اما در بعضی موارد دیده می شوند.

عوارض معمولا در بچه های کمتر از 5 سال و بالغین بیشتر از 20 سال دیده می شود.

اگر کودک من سرخک گرفته باشد چطور می توانم از او مراقبت کنم؟

اگر شک دارید که فرزندتان سرخک گرفته است فورا به پزشک او اطلاع دهید. پزشک برای جلوگیری از انتشار بیماری سرخک، مراتب را به مراجع بهداشت و درمان مربوطه اطلاع می دهد.

وقتی که پزشک بیماری سرخک فرزندتان را تایید کرد، کاری دیگری نیست که شما برای درمان فرزندتان بتوانید انجام دهید. می توانید اسباب راحتی او را فراهم سازید. او باید استراحت کافی داشته باشد و مقدار کافی مایعات (شامل آب و آب میوه) دریافت کند تا بدین ترتیب از کم آبی ناشی از تب جلوگیری شود. استفاده از دستگاه بخور یا رطوبت ساز ممکن است برای سرفه فرزندتان مفید باشد.

می توانید از مقدار مناسب استامینوفن برای کاهش درد و تب کودک استفاده کنید. ( اگر فرزندتان کوچکتر از سه ماه است برای دریافت هر دارویی حتی رهایی از درد، حتما با پزشک وی هماهنگ کنید ).

هرگز به بیمار آسپرین ندهید زیرا می تواند موجب سندرم Reye شود. این سندرم بیماری نادر اما کشنده ای است.

اگر فرزند شما به تازگی با ویروس سرخک تماس داشته و هنوز واکسینه نشده است به پزشک او اطلاع دهید. اگر کمتر از 6 روز است که او با ویروس تماس داشته است (در معرض ابتلا به سرخک بوده است) ممکن است پزشک او برای وی ایمونوگلوبولین تجویز کند که می تواند از بیماری سرخک جلوگیری کند یا حداقل در صورت مبتلا شدن به سرخک علائم آن را به حداقل برساند.

اگر بچه شما 6 ماهه یا بزرگتر است و کمتر از 72 ساعت از تماس او با ویروس می گذرد ممکن است توصیه به واکسیناسیون MMR شود. البته لازم است که حداقل دو نوبت دیگر واکسن را در حدود یک سالگی و 4 تا 6 سالگی بگیرد.

آیا راهی وجود دارد که از مبتلا شدن فرزندم به سرخک جلوگیری کند؟

در یک سالگی او می تواند واکسن MMR بگیرد. این واکسن 95% از بیماری های سرخک، سرخجه و اوریون جلوگیری می کند.

در سال اول زندگی، سیستم ایمنی او آنقدر کامل نیست که در مقابل ویروس واکسینه شده واکنش کامل نشان دهد. در طول این زمان آنتی بادی هایی که فرزندتان در بدو تولد از شما دریافت کرده است او را در مقابل بیماری محافظت خواهد کرد.

آیا واکسن سرخک، ویروس زنده است؟

واکسن MMR ویروس زنده ضعیف شده است و از آنجائیکه ویروس بکار رفته در واکسن ضعیف شده است باعث بروز بیماری در بدن فرزندتان نمی شود. در عوض ویروس ضعیف شده در سلولهای بدن موجب پاسخ ایمنی می شود که می تواند از ابتلا او به بیماری سرخک هنگام تماس یا در معرض بودن با ویروس جلوگیری کند. واکسن بهترین و تنها راه شناخته شده پیشگیری از این بیماری است.

چه زمانی، در چه سنی کودک من باید واکسن سرخک بگیرد؟

طبق برنامه واکسیناسیون کشوری در ایران، اولین واکسن MMR در یکسالگی (12 ماهگی) زده می شود و تکرار آن در حدود 4 تا 6 سالگی است