توهمات به وجود آمده در افراد مختلف با یکدیگر متفاوت هستند:
توهمات مزاحم: شامل ادراک حضورفردی خطرناک یا حضورچیزی در اتاق معمولا افراد در این شرایط احساس میکنندشخصی به آنها نگاه میکند.
توهمات فشار قفسه سینه:
که به آن توهم انکوبوس گفته میشود میتواند احساس خفگی ایجاد کند اینها اغلب همراه با توهمات مزاحم رخ میدهند در این حالت فرد احساس میکند فردی روی سینه او فشار می آورد و به او اجازه حرکت نمیدهد.
توهمات و ستیبولار حرکتی (V-M):
در این حالت فرد احساس میکند روحش از بدنش خارج شده یا درحال پرواز کردن است که میتواندشامل احساس حرکت (مانند پرواز) یا احساسات خارج شدن روح از بدن باشدمثلا فردمیگوید احساس کردم از بالاخودم را که درتخت خواب هستم میبینم.
اخیراً، پژوهشگران تلاش میکنند تا به‌گونه‌ای تجربی، این موضوع را بررسی نمایند. به‌طوری‌که، در یکی از مقالات با عنوانِ پس از خروج روح از بدن چه اتفاقی در مغز می‌افتد؟ به آزمایش دانشمندان مؤسسه کالسروهه آلمان اشاره نموده است که با استفاده از اسکن مغزِ پانزده انسان داوطلب سالم، رویدادهایی را نشان داده‌اند که شبیه بیرون رفتن روح از بدن انسان است. بدین‌ترتیب‌که، پژوهشگران مؤسسه نام‌برده، با آزمایشی به‌طور غیرمستقیم، پدیده‌ای را در مغز اشخاص داوطلبی که در دستگاه اسکنر مغزی قرار داشتند ایجاد کردند، که انگار این افراد از پیکر خود بیرون رفته و از فضای بیرون از پیکر خود به بدن واقعی خودشان نگاه می‌کردند، نتیجه این پژوهش علمی نشان میدهد تجربه‌های خروج روح بدن ناشی از عدم رسیدن اکسیژن کافی به ناحیه‌هایی از مغز، یا مختل شدن این مناطق به دلیل مصرف دارو است و هیچ پدیده ماورایی در کار نیست
توهم بصری
تجربه بصری میتواند بسیارعمیق باشد.
بسیاری از افراد ازحضور یک چهره غالباً به عنوان یک چهره تاریک، سایه یا یک شبح، حرف میزنند که ممکن است درست درحاشیه دید شما درکنار تخت خواب باشد.
برخی افراد گزارش میدهند که افراد زیادی را در اتاق مشاهده میکنند.
برخی دیگر چراغهای چشمک زن یا چراغهایی را میبینند.
گاهی نیز آنها میبینند که چیزهایی در اتاق شناورهستند.
توهم شنوایی
بسیاری از افرادصداهای مختلفی میشنوندممکن است زبان موردنظر خارجی باشد زمزمه، فریاد زدن و خندیدن وجود داشته باشدتقریباً هرچند وقت یکبار صدای بلند و زوزه گزارش میشود.
بعضی از افراد تنفس، قدم زدن، یاصدای زنگ زدن را میشنوندحتی ممکن است صداهای غیرمعمول مانند کالسکه اسب نیز درک شود.
شنیدن برخی اصوات خیالی درست هنگام خوابیدن یاهنگام بیدارشدن بسیارمعمول است.
البته دربسیاری از مواقع، درمراحل اولیه نیازی به مشورت با پزشک نمیباشد.
بیدارشدن ناگهانی ازخواب (narcolepsy) و یابیخوابی، میتوانندمنجر به توهم شنیداری شوند درصورتی که به مدت طولانی با این علائم درگیرهستید، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید.
توهمات لمسی
یکی ازبیشترین پدیده هایی که درفلج خواب گزارش شده، توهم لمسی است.
بسیاری از افراد فشار یا تماس را توصیف میکنند احساس سوزن سوزن شدن، بی حسی یا احساس لرزش را گزارش میدهند.
برخی دیگر احساس شناور بودن، پرواز یا سقوط را توصیف میکنندتعداد معدودی از افراد احساس سرمازدگی یا یخ زدگی میکنند و حتی احساس اینکه کسی درحال تجاوز به آنها میباشد.
احساس اینکه کسی درحال کشیدن بدن او از رختخواب یا مثلا کشیدن موها و یا حتی سیلی به صورت او است.
توهمات بویایی
نادرترین توهم درفلج خواب، بویایی میباشدمانند سایر انواع توهمات، شما میتوانید طیف وسیعی از بوها را تجربه کنید.
در ادبیات پزشکی، معمولاً از دو اصطلاح برای دسته‌بندی فلج خواب استفاده میشود:
• فلج خواب منفرد (Isolated sleep paralysis) زمانی است که فرد فقط یکبار تجربه فلج خواب را داشته باشد.
• فلج خواب مکرر(Recurrent sleep paralysis) زمانی که فرد بارها تجربه فلج خواب را داشته باشد.
این توهمات ممکن است در زمان به خواب رفتن hypnagogic یا قبل از بیدار شدن hypnopompic رخ دهند.
توهمات به وجود آمده در افراد مختلف با یکدیگر متفاوت هستند، اما معمولا افراد در این شرایط احساس میکنند شخصی به آنها نگاه میکند، کسی آنها را از تخت به بیرون میکشد یا یک شی یا فرد سنگین روی قفسه سینه آنها قرار گرفته است.
اگر در زمان فلج خواب این توهمات را تجربه کردید، به این معنا نیست که مشکل فلج خواب شما جدی تر و خطرناک تر است، بلکه تمام این ها مربوط به ترسهای گذشته و اعتقادات شماست.
☆فلج خواب حالتِ اختناق، سنگینی، قفل شدنِ بدن و عدمِ تواناییِ حرکتِ اندامهایِ بدن مخصوصا دستها و پاها است که گاهی هنگامِ خواب به انسان دست میدهد.
فلج خواب با از دست دادن کوتاه کنترل عضلانی به نام آتونی (atonia) شناخته میشود که درست پس از به خواب رفتن یا بیدارشدن اتفاق می‌افتد.
افراد اغلب درطول دوره‌های فلج خواب علاوه بر آتونی، دچار توهم هم میشوند.
چنین تجربیاتی همراه با احساس ناتوانی درحرکت کردن خیلی آزار دهنده هستند و به همین دلیل در 90 درصد افراد تجربه فلج خواب باترس همراه است.
طول دوره هرحمله خواب میتواند ازچند ثانیه تاچند دقیقه طول بکشد اپیزودها دربیشتر موارد به خودی خودپایان مییابند اما گاهی اوقات بالمس شدن ازجانب شخص دیگری یاشنیدن صدایش یا باتلاش شدید خودفرد برای حرکت و غلبه بر آتونی، تمام میشوند.
از آنجایی که فلج خواب با مرحله حرکت سریع چشم(REM) درچرخه خواب در ارتباط است، به عنوان پاراسومنیای REM هم در نظر گرفته میشود.
خواب REM زمانی است که ما رویا میبینیم که در این مرحله ما دچار آتونی (ناتوانی درحرکت دادن عضلات) میشویم.
برای افرای که بختک را تجربه میکنند این اتفاق درست قبل از به خواب رفتن یا بیدار شدن رخ میدهد به همین دلیل از تجربه خود آگاه هستند.
در واقع بی حرکت بودن مفاصل از بروز آسیبهایی که فرد ممکن است حین خواب دیدن به خود وارد کند جلوگیری مینماید.
در واقع فرد از نظر ذهنی هوشیار است اما بدنش همچنان در آرامش کامل قرار دارد.
در این حالت قسمتهایی از مغز که مسئول شناسایی تهدیدها و خطرات میباشد بیش از حدحساس میشوند.
در این شرایط فرد دچارِ ترسِ شدیدی شده و علیرغمِ تلاشی که برای بیدار و بلند شدن میکند تلاشِ او بی‌نتیجه است و لذا وحشت و احساسات بسیار ناخوشایندِ فردبیشتر میشود.
این اختلال وحشتناک خواب که “پاراسومنیا” نیز نامیده میشود یکی از قدیمیترین اختلالات شناخته شده درخواب است.
رؤیایِ وحشتناکِ توأم با احساسِ خفگیِ در نهایت انسان را از خواب میپراند ولی در اصل مشاهدات و احساساتِ ناشی از این عارضه، آنقدر واقعی به نظر میرسد که شخص فکر میکند درحالِ تجربه امورِ ماوراء الطبیعه است!
برخی از افراد مبتلا به بختک از خوابیدن میترسند و برخی از تنهایی خوابیدن میترسند.
عوامل مرتبط با وقوع این عارضه دریک فردممکن است کاملاً متفاوت با فرد دیگر باشداما به طور کلی شایعترین علل وقوع فلج خواب عبارتند از:
۱-خوابیدن به پشت(به حالت طاق باز)
درصورتی که شما اغلب به حالت طاق بازمیخوابید خطر وقوع فلج خواب درشما بیشتر میشود
هنوز به طور دقیق مشخص نیست که چرا خوابیدن به پشت باعث افزایش احتمال بروزفلج خواب میشود امابیش از ۵۰ درصد ازمواردفلج خواب در افرادی اتفاق افتاده است که به این وضعیت خوابیده بوده‌اند
۲-امواج مغزی
این نکته را باید مدنظر داشت که امواج مغزی دریک فرد در زمان خواب میتواند باعث وقوع فلج خواب شود
نتایج یک مطالعه نشان داده است که در زمان وقوع فلج خواب شدتهای نامتناسبی از امواج آلفا و جهشهای متناوبی از امواج بتا به ویژه درمغز افرادی که دچار توهم بصری بوده‌اند وجود داشته
این نتایج به معنی آن است که فردی که از لحاظ هوشیاری کاملاً درحالت بیدار و طبیعی است از لحاظ فیزیکی هنوز دریک حالت فلج عضلانی درمرحله خواب گیر کرده
۳-برنامه خواب پرهرج و مرج
افرادی که برنامه خواب بسیار متغیری دارند ممکنه به فلج خواب دچار شوند
در واقع نداشتن یک برنامه خواب منظم که بدن شما بتواند نسبت به آن سازگاری و مطابقت پیدا کندمیتواند منجر به بروز اختلالات خواب و چرخه خواب غیرطبیعی شود
۴-داروها
تحقیقات نشان داده مصرف بعضی از داروها میتواند با وقوع فلج خواب دربعضی افراد ارتباط داشته باشد
۵- پیش‌زمینه ژنتیکی
بسیاری از دانشمندان معتقدند چندریختی (پلی‌مورفیسم) ژنتیکی میتواند عامل وقوع فلج خواب باشد
در این رابطه شواهدی وجود دارد که نشان میدهد اگر فردی دربین اعضای خانواده یا فامیل درجه یک شما به مشکل فلج خواب دچار باشد احتمال آنکه شما هم به این مشکل دچار شویدبیشتر ازمعمول است
۶-گرفتگی عضلات پا
خطر وقوع فلج خواب در افرادی که بیشتر درمعرض گرفتگی عضلات به ویژه عضلات پاهای خودهستند معمولاً بیشتر از دیگران است
۷-بیماری روحی و افسردگی
افرادی که ازنوعی بیماری روحی و افسردگی ازقبیل اختلال اضطراب، اختلال دوقطبی، افسردگی رنج میبرندبیشتر درمعرض وقوع فلج خواب هستند
این قبیل بیماریها باعث اختلالاتی در روال طبیعی خواب و نوساناتی درعملکرد انتقال دهنده‌های عصبی میشوند و اغلب برای درمان آنها از داروهای روانپزشکی استفاده میشود
۸-بیماریهای عصبی
احتمال وقوع فلج خواب در افراد مبتلا به بیماریهای عصبی مانندمیگرن و صرع بیشتر از حدمعمول است
۹-بیماریهای مخرب اعصاب
در افرادی که به انواع مختلف بیماریهای مخرب اعصاب مبتلا هستند احتمال وقوع فلج خواب افزایش پیدا میکند
۱۰-محرومیت ازخواب
افرادی که خود را درمعرض محرومیت ازخواب مخصوصاً در یک دوره زمانی طولانی قرارمیدهند تغییرات نامطلوبی را درچرخه خواب و ریتم شبانه‌روزی خود به وجود می‌آورند
این تغییرات عمدتاً برای فرد مضرهستند و میتواند به عنوان یکی ازعلل مستقیم وقوع فلج خواب عمل کند
برخی مشکلات روان با فلج خواب مرتبط هستند
به نظر میرسد افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی، ازجمله اختلال هراس، بیشتر احتمال دارد این وضعیت را تجربه کنند
من هر شب همینم نگران نباش تازه عجیبتر وقتی خواب میبینم می‌دونم که خوابم و سعی میکنم خودمو بیدار کنم
منم اینجور میشدم قبلا
بهترین سلاح شما برای مقابله دربرابر بختک یا فلج شدن در خواب درک درست شما از آن و آرامش است.
ترس میتواند شدت تجربه یا حمله حاصل از بختک را در افراد افزایش دهد اگر این ترس افراطی باشد تمام تلاشهای فرد برای مقابله با این پدیده بیهوده خواهد بود.
داشتن درک درست ذهنی از بختک به جای یک جن یا روح وحشتناک میتواند میزان ترس شما را کاهش دهد
اگرچه واقعا چنین واهمه ای درشما شکل گرفته اماحقیقت آن است که هیچ شیء یا فرد اضافه ای در اتاق وجود ندارد.
1. سعي كنيد آرامش خود را حفظ كنيد
زماني كه شما احساس ميكنيد درخواب فلج شده ايد سعي نكنيد باتلاش بيشتر براي حركت يا مبارزه با آن از اين حالت خلاص شويد زيرا ممكن است حتي با دست و پا زدن و تلاش بيشتر اين بي حسي و بقيه علائم تشديد شود و شما بيشتر وحشت كنيد در اين زمان فقط كافي است نفس عميق بكشيد و به خودتان يادآوري كنيد حالتان خوب است
2. نجات ازفلجي و بي حسي
زماني كه خواب بد ديده ايد اما درخواب و بيداري هستيد و احساس فلجي ميكنيد ميتوانيد انگشتان خود را تكان دهيد یاسعی کنید مشت خود را گره کرده و بازکنید تا ازخواب به طوركامل بيدارشوید و از بي حركتي، حس خفگی و فشار درقفسه سینه خلاص شوید.
3. سعي كنيد بيدار شويد
با یک حرکت یا تکان شدید دربدن حالت فلجی ازبین خواهد رفت همچنین وقتی ازخواب برخاستید آب سرد بر روی صورت خود بپاشید تا این حالت از شما دور شود.
سعی کنید در رختخواب نمانید زیرا شانس آنکه دوباره فلجی درخواب به سراغتان بیاید زیاد است پس از آن که کمی آرام شدید به رختخواب خود بازگردید.
زیرا استرس یک عامل بزرگ و مهم درفلجی خواب است و برای آن که این وحشتها درخواب اتفاق نیفتد افکار استرس زا را قبل خواب ازخود دورکنید.
4.افزایش زمان خواب درشب
5. درحد متعارف تغییرحالت خوابیدن
6. از طاقباز به پهلو
7. نظم بخشیدن به خواب خود از لحاظ کمی و کیفی
اطمینان یافتن از راحت بودن رختخواب و مناسب بودن فضای اتاق خواب (تاریک، خنک و ساکت بودن آن)
8. انجام تمرینات ورزشی و فعالیتهای بدنی درساعات اولیه روز یا اوایل بعد ازظهر
(که موجب کاهش استرس و درنتیجه کاهش احتمال بروزبختک میشود)
9. سنگین به رختخواب نروید و حداقل دوساعت قبل ازخواب چیزی نخورید.
10. تقلا نکنید
اگر احساس میکنید تحت فشار هستید و نمیتوانید حرکت کنید تلاش اضافه ای انجام ندهید چون این کار وضعیت را تشدید کرده و ترس شما را افزایش میدهد.
در نتیجه با تحریک مراکز عصبی مغز کابوس واقعیتر به نظر میرسد.
در وضعیت فلج خواب مهمترین راه حل برای شما کنترل ترس است.
11. آرامش خود را حفظ کنید
هر وقت که احساس کردید دچار فلج خواب شده اید آرامش خود را حفظ کنید و با یک جمله مثبت به خودتان یادآوری کنید که این وضعیت فلج خواب است و نباید نگران باشید.
اگر روی قفسه سینه احساس فشار میکنید سعی کنید به جای مقابله با این وضعیت آن را تحمل کنید.
با این کار انگار در یک مسابقه بدون مقاومت پیروز شده اید.
به عنوان مثال اگر احساس میکنید به داخل تشک هل داده میشوید بهتر است خودتان را رها کنید تا از نظر ذهنی با این فشار هم جهت باشید.
در این حالت شما یا به خواب عمیق فرو میروید یا از خواب بیدار میشوید.
12. انگشت پای خود را تکان دهید
یکی دیگر از روشهای عالی که در بسیاری از موارد موفقیت آمیزخواهد بود تلاش برای حرکت دادن اندامهای بدن مانند انگشت پا است.
چون درحالت فلج خواب شما بیشتر احساس فلج را در نواحی شکم، سینه و گلو تجربه میکنید بهتر است انگشت پای خود را تکان دهید.
در بسیاری ازموارد این کار باعث از بین رفتن حالت فلج خواب میشود.
13. مشت خود را گره کنید
برای این کار باید مشت خود را چند بار ببنید و باز کنید.
14. روی تنفس خود تمرکز کنید
یک راه آسان برای متوقف کردن فلج خواب تنفس کنترل شده است.
این کار در ابتدا احساس درد قفسه سینه را کاهش میدهد.
تنفس مانند ضربان قلب و گوارش عملکرد مستقلی دارد بنابراین مانند عضلات بزرگ بازوها، سینه و پاها فلج نمیشود اما شما میتوانید با تمرکز تنفستان را کنترل کرده یا آن را تحت تاثیر ترس شدید قرار دهید.
به همین دلیل افرادی که دچار فلج خواب میشوند نفس کشیدن را فراموش میکنند.
اگر بتوانید تنفس خود را کنترل کنید به ترستان هم غلبه میکنید در نتیجه به راحتی نفس میکشید.
شما باید به طور کامل و بدون اختلال نفس بکشید.
این روش به شما کمک میکند تا فلج خواب را به راحتی پشت سر بگذارید و بدون هیچ مشکلی ازخواب بیدار شوید. چند ثانیه تمرکز و نفس عمیق برای بیدار شدن موثر است.
15. برای غلبه بر ترس از بختک به کسی فکر کنید که عاشقش هستید
در برخی موارد بهترین روش فکر کردن به کسی است که عاشق او هستید.
البته بسیاری از افراد ترجیح میدهند به اعتقادات مذهبی یا معنوی خود فکر کنند. به کسی فکر کنید که شما را آرام میکند، کسی که برای شما یادآور صلح، عشق و امنیت است.
فکر کردن به کسی که عاشقش هستید میتواند به سرعت حالت فلج خواب را از بین ببرد.
16. کمک خواستن از کسی که کنار شما میخوابد برای رهایی از بختک
اگر کسی کنار شما میخوابد بهتر است درباره حملات فلج درخواب با اوصحبت کنید و به او بگویید درچنین وضعیتی چگونه به شما کمک کند.
به عنوان مثال یکی از بیماران توضیح میدهد که وقتی درخواب دچار تنفس شدید و نامنظم میشد همسرش او را بیدار میکرد اما اکنون میخواهد که درچنین وضعیتی او را ازخواب بیدار نکند چون از فلج خواب برای داشتن خوابی عمیق و شفاف استفاده میکند.
همچنین اگر در وضعیت خواب قادر به صحبت کردن باشید میتوانید با بیان یک کلمه از همسرتان کمک بخواهید.
برای این کار وقتی در وضعیت فلج خواب هستید روی گلو خود تمرکز کنید و کلمه کمک را بیان کنید.
این کار را باصدای بلند انجام ندهید.
17. سرفه کردن برای کمک
یکی روش دیگر برای استفاده از صدا سرفه کردن است. سرفه هم میتواند مانند نفس کشیدن عملکردی مستقل داشته باشد یا آگاهانه انجام شود.
شما میتوانید با سرفه کردن عمدی از خواب بیدار شوید.
18. یک برنامه مشخص داشته باشید
هر کدام از روشهای پیشنهادی بالا برای فرد خاصی موثر است.
فکر کردن به روشهای مختلف ممکن است عملکردی معکوس داشته باشد.
بنابراین باید برای یک روش خاص برنامه ریزی کنید، آن را بنویسید به طوری که کاملا در ذهنتان ثبت شود و در زمان فلج خواب یادآوری آن آسان تر باشد.
19. وقتی دچار فلج خواب میشوید چهره خود را به حالتی بگیرید که انگار بوی بدی را احساس میکنید.
خرخر کردن و پلک زدن را دو سه بار پشت سر هم انجام دهید تا به سرعت از فلج خواب بیدار شوید.
20. پس از بیدار شدن بلافاصله از رختخواب بلند شوید و چراغ را روشن کنیدصورت خود را با آب سرد بشویید
اگر در رختخواب بمانید به احتمال زیاد ممکن است دوباره دچار فلج خواب شوید
