چرا برخی افراد دو رنگ چشم متفاوت دارند؟

تا به حال کسی را با دو رنگ چشم متفاوت دیده‌اید؟ شاید در اولین دیدار متوجه این موضوع نشوید و فقط با خودتان شک کنید که یک چیزی درست نیست تا اینکه نزدیکتر شده و دقتتان را بیشتر می‌کنید. ممکن است ندانید اما دو رنگ چشم متفاوت می‌تواند یک ویژگی فیزیکی بسیار زیبا و منحصر به فرد باشد. به همین دلیل است که روز 12 ژوئیه یا همان 21 تیر روز ملی دورنگی چشم نامگذاری شده است. درست است که فقط حدود 11 نفر از هر هزار آمریکایی این ویژگی را دارند اما همین ویژگی خاص که به آن هترکرومیا (Heterochromia) میگویند، گاهی شاخص زیبایی ویژه‌ای به حساب می‌آید. این اتفاق گاهی ربط به DNA دارد و برخی اوقات نه! بنابراین بهتر است درباره آن بیشتر بدانید.

رنگ چشم از کجا می‌آید؟

رنگ چشم را رنگدانه‌ای به نام ملانین تعیین می‌کند که معمولا هشت هفته بعد از تولد ایجاد می‌شود.

• افرادی که مقداری زیادی ملانین دارند رنگ چشم قهوه ای پیدا می‌کنند.
• افرادی که ملانین بسیار کمی دارند رنگ چشم آبی یا خاکستری دارند.
• افرادی که مقدار متوسط از ملانین دارند رنگ چشم سبز دارند.

رنگ چشم نوزادان در بدو تولد به نظر آبی می‌آید زیرا چند هفته طول می‌کشد تا مقدار تعیین شده ژنتیکی ملانین، رنگ را مشخص کند. دانشمندان امروز بر این باورند که دو ژن کنترل رنگ چشم را برعهده دارند اما این ژن‌ها در تعامل با یکدیگر طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها را در افراد ایجاد می‌کنند. در این میان افرادی هستند که دچار رنگ چشم‌های متفاوت در دو چشم می‌شوند. وقتی که یک انسان مقدار متفاوتی ملانین در هر یک از عنبیه هایش باشد، رنگ دو چشم او متفاوت خواهد بود. جالب است بدانید که علاوه بر انسانها این اتفاق در سگ، گربه و اسب‌ها نیز مشاهده می‌شود.

انواع مختلف دو رنگی چشم یا هتروکرومیا

هتروکرومی یک اصطلاح لاتین به معنی رنگ‌های مختلف است که کاملا این ویژگی را توصیف می‌کند. در واقع سه دسته مجزا هتروکرومیا وجود دارد:

• هتروکرومیا کامل (هر چشم یک رنگ متفاوت دارد)
• هتروکرومیای بخشی (بخشی از یک یا هر دو چشم رنگ متفاوت دارند)
• هتروکرومیای مرکزی (یک رنگ متفاوت دور مردمک چشم را احاطه می‌کند)

دلیل دو رنگ بودن چشم چیست؟

دو رنگ بودن چشم دلایل مختلفی دارد. در بیشتر مواقع افراد با رنگ چشم‌های متفاوت به دنیا می‌آیند اما زمانی هم هتروکرومیا یا همان دو رنگی چشم به دلیل دیگری ایجاد می‌شود. آیا شما در اطرافیانتان کسی را می‌شناسید که رنگ چشم متفاوت داشته باشد؟ اگر اینطور است این ویژگی منحصر به فرد به احتمال زیاد به یکی از دلایل زیر اتفاق می‌افتد:

• DNA خانوادگی: معمولا اگر این صفت از کودکی در فرد باشد می‌توان گفت از ژن خانواده به دست می‌آید. در حقیقت از آنجا که این ویژگی اتوزومال غالب است این احتمال وجود دارد که این ژن از یکی از والدین به کودک برسد.
• تروما هنگام تولد: اگر در طول زمان زایمان و تولد ترومایی در صورت اتفاق بیفتد ممکن است در ناحیه‌ای که صورت تحت تاثیر قرار گرفته مانع از این شود که ملانین که مسئول رنگ چشم است، تولید شود.
• جهش ژنتیکی: گاهی اوقات جهش در یکی از ژن‌های تنظیم کننده رنگ چشم ممکن است در طول رشد جنین رخ دهد.
• بیماری: بیماری‌های خاصی مانند سندرم هورنر وجود دارد که ممکن است باعث ایجاد هتروکرومی یا دورنگی چشم در طول عمر فرد شود.
• آسیب: دورنگی چشمی که بعدها در طول زندگی اتفاق می‌افتد معمولا به علت آسیبهای چشم یا انواع خاصی از داروها ایجاد می‌شود.
• کیمرا (شیمر): در موارد بسیار نادر فرد می‌تواند کیمر باشد (زمانی که فرد DNA ای از دو زیگوت متفاوت دارد) در نتیجه رنگ‌ چشم متفاوت بروز می‌کند.
• سندرم واردنبرگ: وضعیت ژنتیکی است که می‌تواند باعث کاهش شنوایی، تغییرات مو، پوست و رنگ چشم شود.
• سندرم استورگ وبر: علامت مشخص آن وجود یک لکه بنفش روی صورت است که در اثر مشکلاتی که در عروق ایجاد می‌شود، بروز می‌کند. در این سندرم هتروکرومیا نیز ممکن است اتفاق بیفتد.
• سندرم پری رامبرگ: یک بیماری نادر است که باعث می‌شود یک طرف صورت چروکیده شود.

از جمله دلایل غیر ژنتیکی بروز این اختلال دیابت، جراحی چشم، گلوکوم، سندرم پراکندگی رنگدانه چشم، تورم چشم‌ها و توموردراثر امواج پرتو‌های رادیو اکتیو است.

همه اش تقصیر پدر مادرها نیست

به یاد داشته باشید که ویژگی دو رنگی چشم یا سایر خصوصیات فیزیکی به طور مطلق از پدر و مادر به ارث نمی‌رسد. تست DNA پدر و مادر منبعی بسیار عملی و قابل اعتماد برای تعیین یک رابطه بیولوژیکی است. بدن ما بسیار شگفت‌انگیز است و یک تغییر بسیار کوچک در DNA ممکن است عواقب فیزیکی مانند دوبرابر شدن مژه داشته باشد. با گذشت زمان جهش‌های ژنتیکی تنها یک جهش نیستند و می‌توانند منجر به اتفاقی طبیعی مانند رنگ چشم آبی شوند.

دو رنگی چشم نوزاد

اگر چه اغلب موارد دو رنگی چشم یا هتروکرومیا مادرزادی و خوش خیم است اما اگر فرزندتان رنگ چشم‌های متفاوت داشت با چشم پزشک مشورت کنید تا یک معاینه کامل از چشمهایش انجام دهد تا علت آن را مشخص کند. بعد از اینکه چشم پزشک تایید کرد چشم‌های کوچولویتان سالم است از این ویژگی ظاهری منحصر به فرد لذت ببرید! اما چند اختلالی که ممکن است دلیل این اتفاق باشد شامل موارد زیر است:

درمان دورنگی چشم

اگر دو رنگی چشم به دلیل یک مشکل پزشکی باشد، درمان آن مشکل می‌تواند درمان دورنگی چشم نیز باشد. هرچند در مورد آسیب‌های چشم رنگدانه اغلب دائمی است حتی بعد از اینکه آسیب چشم از بین برود.
اگر دورنگی چشم به دلیل توزیع غیرمستقیم ملانین ایجاد شده باشد، درمان خاصی ندارد چون تهدیدی برای سلامت چشم شما ایجاد نمی‌کند و بنابراین هیچ دلیلی برای درمان آن وجود ندارد.
با این حال اگر این وضعیت باعث احساس ناراحتی شود می‌توان از لنزهای تماسی تزئینی یا رنگی برای تطبیق با یکی از چشم‌ها استفاده کرد. اما باید دقت کنید که این لنزها اگر درست استفاده نشوند ممکن است برای سلامت چشم خطرناک باشند.
به طور کلی زندگی با دورنگ چشم غیرطبیعی نیست و رنگدانه‌های درون چشم هیچ مشکلی در بینایی ایجاد نمی‌کنند. پس سعی کنید این موضوع را بپذیرید و با این تفاوت زندگی کنید.