نی‌نی سایت_ پریسا اصولی: مطب حسابی شلوغ است طوری که برخی از بیماران جایی برای نشستن ندارند و بجبورند بایستند تا نوبت‌شان شود اما آنچه حسابی جلب توجه می‌کند کودک 6-5 ساله‌ای است که دور صندلی‌ها می‌چرخد، مجله‌های روی میز را به هم می‌ریزد، گاهی پای بیماران را لگد می‌کند و خلاصه اینکه لحظه‌ای آرام و قرار ندارد. البته پدر و مادر کودک که او را بردیا صدا می‌کنند از رفتار فرزندشان خجالت‌زده و دستپاچه‌اند و مدام او را دعوا می‌کنند، اما گوش بردیا به این حرف‌ها بدهکار نیست و احتمالا اگر روال به همین ترتیب ادامه پیدا کند، صدای اعتراض بیماران بلند می‌شود. خوشبختانه منشی دکتر متوجه این موضوع می‌شود و با عذرخواهی از مراجعه‌کنندگان، بردیا و والدینش را به اتاق دکتر می‌فرستد تا همه نفس راحتی بکشند! در این میان بعضی‌ها می‌گویند بردیا بی‌نهایت بازیگوش است و درست تربیت نشده، اما بیشترشان بر این باورند او بیش‌فعالی دارد. نظر شما چیست؟ آیا این بیماری علایم خاصی دارد؟ اصلا چطور بیش‌فعالی بچه‌ها را با شیطنت و بازیگوشی اشتباه نگیریم؟ دکتر فرهاد فراهانی، روانپزشک به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد و می‌گوید چه رفتارهایی طبیعی است و بالعکس در چه شرایطی باید کودک‌تان را به مطب روانپزشک ببرید.
بیش‌فعالی که خیلی‌ها به اشتباه آن را پیش‌فعالی می‌نامند، از شایع‌ترین اختلالات روانپزشکی کودکان است و در پسران بیش از دختران شیوع دارد. باید گفت علت بروز این اختلال پیچیده است و عوامل متعددی در بروز آن دخیل هستند، اما متخصصان و پژوهشگران بیشتر از هر چیز مساله ژنتیک را مطرح کرده‌اند. به عنوان مثال سابقه خانوادگی در بروز این مشکل عامل بسیار مهمی به حساب می‌آید طوری که در اقوام درجه اول کودک می‌توان سابقه این اختلال را پیدا کرد. البته درست است که نقش ژنتیک در بروز بیش‌فعالی کاملا پررنگ است، اما نقش محیط و شرایط خانوادگی و اجتماعی را هم نمی‌توان نادیده گرفت.
آشنایی با علایم بیش‌فعالی
بد نیست بدانید تحرک زیاد و نامتناسب با محیط، پرحرفی، نداشتن صبر و تحمل برای رسیدن به خواسته‌ها، انجام فعالیت‌های تخریبی و خرابکاری، پرخاشگری، بد‌خوابی و ... از جمله مهمترین علایم بیش‌فعالی محسوب می‌شود، اما در کنار این علامت‌ها باید به علایم هشداردهنده دیگری هم توجه کرد. به عنوان مثال، کودکان بیش‌فعال معمولا خواب ناآرامی دارند و همان تحرک شدید و شیطنت‌های زمان بیداری را در خواب هم تکرار می‌کنند. از طرفی فرستادن این کودکان به تخت خواب کار راحتی نیست چون تقریبا در هر شرایطی خستگی برایشان معنا ندارد و از خوابیدن متنفرند، چرا که مانع فعالیت‌های فیزیکی و مخربانه آنها می‌شود. همچنین این بچه‌ها معمولا آرام و قرار ندارند، دائم در حال حرکتند، از دیوار راست بالا می‌روند، حواس‌پرتند و در بیشتر مواقع دچار افت تحصیلی می‌شوند (طوری که معلمان متوجه اختلال بیش‌فعالی در آنها می‌شوند)، وسط جرف دیگران می‌پرند، قابل کنترل نیستند و بعضا کارهای خطرناکی می‌کنند و به همین دلیل امکان دارد به خودشان یا دیگران آسیب برسانند.
از کجا بفهمیم کودک بازیگوش است یا بیش‌فعال؟
به طور کلی شیطنت، تحرک زیاد، کنجکاوی و بازیگوشی در همه کودکان دیده می‌شود، اما اگر این فعالیت‌ها بیش از حد و تخریبی باشد و مرتبط با محیط و موقعیت خاصی نباشد، می‌توان به بیش‌فعالی کودک شک کرد. البته در فعالیت‌ها یا بازی‌هایی که ساختار خاصی ندارند. معمولا کودکان بیش فعال و کودکان عادی مثل یکدیگر عمل می‌کنند، اما زمانی که پای فعالیت‌های منظم مثلا انجام یک کار گروهی کلاسی به میان می‌آید بچه‌های بیش فعال آرام و قرار ندارند و نمی‌توانند تمرکز کنند و خودشان را با بقیه سازگار کنند. در واقع مرز تشخیص بیماری بیش‌فعالی، مشاهده مجموعه‌ای از علایم گفته شده است که برای خود کودک و اطرافیانش مشکلاتی را ایجاد کرده است و اصلا هم طبیعی نیست؛ هر چند تنها با دیدن شیطنت کودک آن هم در یک یا چند محیط خاص نمی‌توان تشخیص قطعی داد.
جلب توجه کردن را با بیش‌فعالی اشتباه نگیرید
تقریبا همه بچه‌ها عاشق جلب توجه‌اند و به همین دلیل هم در برخی موارد با رفتارهای نادرست مثل پرت کردن اشیاء، لجبازی، گریه و جیغ‌کشیدن‌های مداوم و آزاردهنده، خراب کردن اسباب‌بازی، زورگویی، آسیب رساندن به هم‌سن و سال‌هایشان و ... سعی در جلب کردن توجه دیگران دارند. با این حساب بروز و تکرار این رفتارها تنها مختص کودکان بیش‌فعال نیست، اما درباره بچه‌های بیش‌فعال، والدینشان باید بدانند در اکثر موارد این بچه‌ها قصد آزار و اذیت ندارند و رفتار نادرست‌شان به دنبال لجبازی نیست. به عبارتی، بیش فعالی یک اختلال شناخته شده در کودکان است که می‌تواند به صورت رفتارهای تخریبی و پرخاشگرانه بروز کند و بدون شک کودک قادر به کنترل‌شان نیست، در حالی که متاسفانه در بسیاری از مواقع هم به دلیل همین رفتارهای ناخواسته مورد تنبیه قرار می‌گیرد.
درمانی برای بیش‌فعالی
یکی از مهمترین مشکلاتی که امروزه ما با آن مواجه‌ایم توصیه‌های غیرعلمی و نادرستی است که از سوی افراد ناآگاه مثل خاله، عمه،دوست و ... برای درمان بیش‌فعالی ارائه می‌شوند(مثلا در نظر گرفتن جریمه‌های سنگین برای کودک، حبس کردن او در اتاق، تنبیه بدنی و ...) که نه تنها موثر نیستند، بلکه با ایجاد تاخیر در امر تشخیص و درمان به موقع کودک می‌توانند عوارضی جبران‌ناپذیری را به همراه داشته باشند و وضعیت را از آنچه که هست بدتر کنند. به طور کلی درمان بیش‌فعالی کودک بسته به سن او زمان‌بر است و هر چه زودتر تشخیص داده شود بیشتر قابل کنترل خواهد بود. از طرفی والدین باید بدانند بیش‌فعالی یک بیماری است و باید توسط متخصص و با دارو و رفتاردرمانی برطرف شود. پس اگر فکر می‌کنید پرتحرکی، مشکلات خواب و شیطنت و بازیگوشی بیش‌از حد کودک‌تان می‌تواند به دلیل بیش‌فعالی باشد حتما از یک روانپزشک کودک و نوجوان کمک بگیرید.
