بارداری دوقلو یا چندقلویی: زایمان

در بارداری دو قلو یا بارداری چند قلو، اینکه شما می‌توانید برای فرزندان خود از زایمان طبیعی استفاده کنید یا خیر، تا حد زیادی به نحوه قرار گرفتن آنها در رحم شما بستگی دارد.

اکثر متخصصان، تا زمانی که شرایط زیر برقرار باشد، استفاده از زایمانِ طبیعی را توصیه می کنند:

سر بچه ها به سمت پایین قرار گرفته باشد (در حدود 40% از دوقلوها، این حالت رُخ می دهد).
نه شما و نه نوزادها، هیچ کدام با مشکلی مواجه نباشید که استفاده از سزارین را ضروری کند.
هنگام زایمان، سن بارداری شما حداقل 33 هفته باشد.
دوقلوهای شما، هر کدام یک و نیم کیلوگرم یا بیشتر وزن داشته و هر دو با سرعت مشابهی رشد کرده باشند.

از سوی دیگر، اگر سر اولین کودک از دوقلوها (یعنی کودکی که در مسیر زایمان، پایین تر قرار دارد) به سمت پایین نباشد، یا اگر دوقلوها از یک کیسه آمنیوتیک مشترک استفاده می کنند، یا اگر شما بیش از 2 جنین دارید، می توانید برای یک عمل سزارین برنامه ریزی شده، آماده شوید.

بارداری چند قلو: طبیعی یا سزارین؟

در صورتی که سر اولین کودک از دوقلوها به سمت پایین باشد، اما سر کودکِ دوم به سمت پایین نباشد، توافق کلی در مورد روش مناسب وجود ندارد. برخی از متخصصان بر این باورند که امتحان کردن روش زایمان طبیعی می تواند یک انتخاب منطقی باشد؛ در حالی که برخی دیگر از متخصصان اظهار می کنند که جراحی سزارین برنامه ریزی شده در این حالت، بهترین روش ممکن است.

نهایتا، شما باید بدانید که حتی اگر نوزاد اول را با موفقیت و به صورت طبیعی به دنیا بیاورید، باز هم احتمال آن وجود دارد که برای زایمان نوزاد دوم به جراحیِ سزارین نیاز پیدا کنید. این اتفاق در 10% از موارد می افتد و حتی هنگامی که سر نوزاد اول به طرف پایین قرار دارد، احتمال بروز این اتفاق بیشتر است.

در واقع، در یک مطالعه مشخص شد که در بارداری دوقلوها که سر کودک اول به سمت پایین قرار داشت ولی سر کودک دوم به طرف پایین نبود، تقریبا در 1 مورد از هر 4 مورد (یعنی 25% موارد) برای زایمان کودک دوم نیاز به سزارین بود.

تفاوت زایمان طبیعی در بارداری چند قلویی

برای شما (در مقایسه با زنانی که تنها یک کودک را حمل می کنند)، احتمال بروز عوارض مختلف در هنگام زایمان و تولد نوزادان بیشتر است؛ بنابراین باید حتما به گونه ای برنامه ریزی کنید که زایمان شما در بیمارستان صورت گیرد.

عوارض احتمالی عبارتند از بیرون زدگی بند ناف در هنگام پاره شدن کیسه آب، جداشدگی جفت (خصوصا بعد از تولد اولین نوزاد از دوقلوها)، و خونریزی پس از زایمان هم در سزارین و هم در زایمان طبیعی. به همین دلیل، رعایت برخی احتیاطها و پیشگیریها، ضروری است.

اولا، شما باید پزشک متخصص زنان و زایمانی را انتخاب کنید که در زایمان دوقلوها، مهارت داشته باشد. این دکتر باید در بیمارستانی کار کند که کادر پزشکی مناسب فورا هنگام زایمان شما حضور یابند. همچنین در محل پرستاری از کودکان در بیمارستان، باید امکانات نگهداری از کودکان نارس فراهم باشد، زیرا برخی از دوقلوها کمی زود به دنیا می آیند.

مراحل آمادگی برای زایمان

در بدو ورود به بیمارستان، سونوگرافی انجام می شود تا وضعیت نوزادان را در رحم شما مشخص کند. همچنین برای شما آنژیوکت (سوزن مخصوصی برای تزریق مایعات و داروها به داخل ورید) نصب می کنند و در طول زایمان هر یک از بچه ها نیز ارزیابی سلامت جنین بطور پیوسته انجام می گیرد.

در صورتی که بخواهید از داروهای ضد درد برای زایمان خود استفاده کنید، استفاده از بیهوشی موضعی اپیدورال (Epidural) می تواند بهترین انتخاب باشد. همچنین بیهوشی موضعی اپیدورال می تواند در ادامه زایمان نیز به عنوان مسکن کمکی (در صورتی که پزشک پس از زایمان نوزاد اول بخواهد دست خود را درون رحم شما ببرد تا وضعیت قرار گرفتن نوزاد دوم را تغییر دهد؛ یا اینکه برای نوزاد دوم، به جراحی سزارین فوری نیاز داشته باشید)، مورد استفاده قرار گیرد.

وقتی زمان زایمان فرا می رسد، زایمان شما باید در یک اتاق مجهز به تجهیزات جراحی (و نه در یک اتاق زایمان معمولی) انجام گیرد. تیم پزشکی شما ممکن است شامل یک یا دو متخصص زنان، یک ماما (در صورتی که در طول دوران حاملگی، تحت نظر ماما بوده اید)، یک متخصص بیهوشی (در مواردی که شما باید تحت جراحی سزارین قرار بگیرید، حداقل دو پرستار (به همراه پرستارهای کمکی در حالت آماده باش)، و دو متخصص اطفال (برای هر یک از نوزادان، یک متخصص اطفال)، و در صورت امکان همسر یا کمک زایمان شما باشد.

زایمان نوزاد دوم

پس از اینکه اولین نوزاد به دنیا آمد، پزشک شما، وضعیت قرار گرفتن و همچنین اندازه کودک دوم را از روی شکم یا از داخل رحم (و یا با استفاده از سونوگرافی) ارزیابی می کند.

آنچه پس از این رخ می دهد، به وضعیت نوزاد دوم بستگی دارد. در صورتی که سر نوزاد دوم در نزدیکی دهانه رحم قرار داشته و به اندازه کافی در مجرای واژن پایین آمده باشد، پزشک شما، کیسه آمنیوتیک را پاره کرده و ضربان قلب نوزاد را تحت نظر می گیرد.

انقباضات زایمان معمولا اندکی پس از زایمان نوزاد اول، شروع می شوند (در صورتی که این اتفاق رخ ندهد، ممکن است دارویی به شما تزریق شود که موجب انقباض عضلات رحم و در نتیجه القای زایمان می شود) و شما نوزاد دوم را به همان مقداری که نوزاد اول را به سمت بیرون رانده بودید، هل خواهید داد؛ هرچند این بار ممکن است برای این کار، به تلاش کمتری از سوی شما نیاز باشد.

نوزاد دوم ممکن است تنها چند دقیقه پس از نوزاد اول به دنیا بیاید، یا اینکه فاصله بین آنها ممکن است تا نیم ساعت یا بیشتر نیز طول بکشد. در صورتی که ضربان قلب کودک در حالت طبیعی باقی نماند یا عوارض دیگری در طول این مدت رخ دهند، زایمان نوزاد دوم بدون معطلی به صورت سزارین انجام خواهد گرفت.

اگر سر کودک دوم به سمت پایین نباشد، اما کپلهای او تا محوط لگنی شما پایین آمده باشند، به این حالت "بریچ" گفته می شود و پزشک شما ممکن است برای تولد او جراحی سزارین را انجام دهد.

در صورتی که نه سر و نه کپلهای نوزاد در نزدیکی دهانه رحم شما قرار نداشته باشند (که حتی اگر قبل از زایمان نوزاد اول، سر نوزاد دوم به سمت پایین قرار داشته باشد، ممکن است پس از تولد اولی، وضعیت نوزاد دوم در درون رحم تغییر کرده و به این حالت در بیاید)، پزشک شما ممکن است تکنیک "تغییر دادنِ وضعیتِ قرار گرفتنِ نوزاد در داخلِ رحم" یا internal podalic version را مورد استفاده قرار دهد. این روش، شامل وارد کردن دست در داخل رحم، گرفتن پای نوزاد و ابتدا در آوردن پاهای کودک از داخل شکم می شود و نیاز به تبحر زیادی دارد و البته همیشه موفقیت آمیز نیست و ممکن است با خطراتی همراه باشد. در برخی موارد، استفاده از روش سزارین برای به دنیا آوردن کودک دوم، ضروری خواهد بود.

عمل سزارین در بارداری چند قلو چگونه خواهد بود؟

در صورتی که شما برایِ زایمانِ دوقلو یا چندقلوها از سزارین استفاده کنید، عمل شما تا حدودی مشابه با سایر عملهای سزارین خواهد بود، اما چند تفاوت نیز خواهد داشت. یکی از تفاوتها این است که پرسنل پزشکی بیشتری در اتاق زایمان شما حضور خواهند داشت. به طور معمول، دو متخصص زنان و زایمان، یک متخصص بیهوشی و دو پرستار در اتاق خواهند بود تا در طول عمل مراقب شما باشند، اما ممکن است برای هر یک از کودکان، یک متخصص اطفال و یک پرستار نیز به صورت اختصاصی در اتاق زایمان حاضر شوند. (به عنوان مثال اگر شما سه قلو حامله باشید، ممکن است تا 11 نفر در اتاق عمل حضور یابند).

همچنین برای هر یک از نوزادها، یک محفظه یا دستگاه گرم کننده نوزاد در اتاق عمل موجود بوده و تجهیزات احیا نیز مهیا می شوند. بسته به اندازه و محل قرار گرفتن نوزادها، ممکن است شما به برش بزرگتری در سزارین نیاز داشته باشد.

زمان بهبود و نقاهت بعد از زایمان چند قلو

این مورد به این بستگی دارد که شما از زایمان طبیعی یا سزارین استفاده کرده باشید؛ همچنین به وجود یا عدم وجود عوارض دیگر (مانند خونریزی پس از زایمان) نیز بستگی دارد. در صورتی که همه چیز به خوبی پیش برود، شما می توانید حداکثر ظرف دو روز پس از زایمان طبیعی و ظرف چهار روز پس از سزارین، از بیمارستان مرخص شوید.

همه خانمهایی که به تازگی کودکی را به دنیا می آورند، تا حد زیادی از کمکهای آشنایان یا دوستان برای نگهداری از نوزاد خود بهره می برند؛ اما اگر شما باید از نوزادان دوقلو یا چندقلو نگهداری کنید، زحمت بیشتری را متحمل خواهید شد. پس سعی کنید تا جایی که می توانید از افراد دیگری که می توانند در منزل به شما کمک کنند، بهره بگیرید.

برخی از نوزادان را نمی توان به سرعت به منزل منتقل کرد. از آنجا که احتمال بروز عوارض در چندقلوها بیشتر است، خصوصا در مواردی که نوزادها زودتر از موعد طبیعی یا با اندازه یا وزن کمتر از مقدار نرمال به دنیا می آیند، احتمال بستری شدن آنها در بخش "مراقبتهای ویژه نوزادان" یا NICU وجود دارد. این کار برای تقریبا یک چهارم از دوقلوها، سه چهارم از سه قلوها و تقریبا همه چند قلوها با تعداد بیشتر از سه نوزاد، ضروری خواهد بود.

اگر می خواهید خودتان به نوزادها شیر بدهید، این کار را خیلی زود شروع کرده و تا زمانی که در بیمارستان هستید، از پرسنل آن برای این کار راهنمایی بخواهید. اگر در زمینه شیردهی به دوقلوها مشکل یا سوالی داشته باشید می توانید با انجمن ترویج و تغذیه با شیر مادر نیز ارتباط بگیرید و از راهنمائی های متخصصین آن استفاده کنید.

در صورتی که نوزادان شما در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان بوده و هنوز آمادگی تغذیه از راه دهان را ندارند، شما باید در این مدت، شیر خود را بدوشید. تا زمانی که در بیمارستان هستید احتمالا پرسنل بیمارستان به شما آموزشهای لازم را خواهند داد و زمانی که به خانه می روید می توانید یکی از انواع شیردوشها را تهیه کنید.