کودکان 3 تا 5 سال در حال یادگیری مرز میان واقعیت و خیال هستند. دروغ و داستان پردازی در این سن توسط کودک روشی برای کشف این مرز است. والدین اغلب در برابر آنچه که به عنوان دروغ از گفته های کودک برداشت می کنند، به شدت واکنش نشان می دهند اما این شیوه همیشه بهترین راه برای بهبود موقعیت نیست.
وقتی کودک به 3 سالگی می رسد، اغلب والدین از دروغگویی کودک شکایت می کنند و اذعان می کنند که نمی دانند در برابر آن چه واکنشی نشان دهند اما در دنیای کودک مرز بسیار باریکی میان واقعیت و تخیل وجود دارد.
مثلا وقتی کودک 3 ساله شما شیر را روی زمین می ریزد و شما از او سوال می کنید که چه کسی این کار را انجام داده است به شما پاسخ خواهد داد که کار او نبوده است. این حرف کودک به معنی دروغگویی نیست بلکه ممکن است تمایل کودک را به نریختن شیر نشان دهد. دلیل دیگر می تواند این باشد که اگر مدت زمان زیادی از انجام کار گذشته باشد، ممکن است حتی به یاد نیاورد شیر را روی زمین ریخته است.
همه کودکان زیر 5 سال برای درک مفهوم دروغ بسیار کوچک هستند. توانایی شناختی این کودکان به اندازه کودکان پیش دبستانی که در حال یادگیری تفاوت میان غلط و درست هستند، رشد نکرده است.
قوانین واضح و روشن وضع کنید
اگر مچ کودک را در حال نقاشی روی دیوار بگیرید و از او بپرسید که آیا او این کار را انجام داده است، احتمالا پاسخ کودک "نه" خواهد بود چون نمی خواهد شما را عصبانی کند و خودش به دردسر بیفتد.
بهتر است قوانین را از پیش تعیین کنید و بر اساس آن راه حل ارائه دهید. مثلا به کودک بگویید " قانون ما در خانه این است که فقط می توانی روی کاغذ نقاشی کنی، پس بهتر است یک پارچه برداری و به من در تمیز کردن دیوار کمک کنی"
برای مقابله با اتهاماتی که به کودک وارد می کنید، احتمالا سعی می کند با دفاع از خود بیگناهی اش را ثابت کند و یا خودش را به نفهمی بزند! در این شرایط بهتر است با صدایی که به گوش کودک برسد بگویید : " دوست دارم بدانم چه کسی شیر را روی زمین ریخته است؟ خیلی خوب میشود اگر کسی در تمیز کردن اینجا به من کمک کند!"
بعد از اینکه کودک برای کمک جلو آمد، از او بابت اینکه برای کمک پیش قدم شده است، حسابی تشکر کنید. اینها فرصت های آموزشی برای نشان دادن رفتار صحیح به کودک است تا بداند در آینده چگونه رفتار کند. تا جایی که امکان دارد سعی کنید از تنیه کودک صرف نظر کنید و به جای آن موقعیت را برای آموزش غنیمت بشمارید.
با تاکید بر اهمیت صداقت به پرورش خلاقیت کمک کنید
خلاقیت بین سنین 3 تا 5 سالگی در بالاترین حد است. بازی های خیالی بخشی از رشد و تکامل طبیعی کودک هستند. در این سنین شما با دوستان خیالی، ابر قهرمانان غیرواقعی، افکار رویایی و مکان هایی که کودک هرگز در آن ها حضور نداشته اند، رو به رو خواهید شد. در این دوره می توانید به موازات پرورش تخیل کودک، اهمیت صداقت را به او آموزش دهید.
اگر کودک مشغول تعریف کردن جزئیات سفری است که اتفاق نیفتاده است، به سادگی به او بگویید " خودت میدانی که ما هرگز به آنجا نرفته ایم اما اگر می رفتیم دوست داشتی چه کار می کردی؟". تا جایی که امکان دارد با کودک سرگرم شوید و با همراهی او در جریان تصورات و تخیلاتش قرار بگیرید.
کودکان نوپا اغلب برای جلب توجه ما واقعیات را دستکاری می کنند و این ما هستیم که می توانیم کودک را به گفتن واقعیت تشویق کنیم.
به کودک بگویید :" تصورات و تخیلات جالبی داری! اما وقتی چیزی را تعریف می کنی، همیشه نمی توانم بفهمم کدام ها واقعی و کدام ها تخیلات تو هستند. چیزی که در رابطه بین دو نفر خیلی اهمیت دارد این است که در کنار همدیگر احساس امنیت کنند و این اتفاق وقتی می افتد که همیشه به همدیگر راست بگوییم و از واقعیت های حرف بزنیم."
قضاوت نکنید و مثبت باشید
برای تشویق کودک به راستگویی بهتر از شیوه های مناسب استفاده کنید. باید سعی کنید مهربان باشید و کودک را مورد قضاوت قرار ندهید.
از زبانی استفاده کنید که کودک خردسال قادر به درک آن است. مثلا می توانید بگویید : " بعضی اوقات گفتن اینکه تو این کار را کردی برایت سخت است. تو گفتی گربه این کار را کرده چون نگران عصبانی شدن مامان از دست خودت بودی اما من و تو هردو می دانیم که گربه این کار را نکرده! من از آن مامان هایی هستم که دوست دارم از خودت بشنوم که تو آن کار را انجام داده ای و بعد می توانیم راجع به این صحبت کنیم که چطور می توانی نظرم را جلب کنی! "
از جملات مثبت استفاده کنید. مثلا به جای گفتن " تو دروغ گفتی" بگویید " مهم است که راستش را بگویی. "
از دروغ گو نامیدن کودک به شدت پرهیز کنید چون این کار برچسب زدن به کودک است و باعث می شود کودک احساس بدی پیدا کند و فکر کند باید بعضی چیزها را از شما پنهان کند. در عوض باید تلاش کنید روابطتان را طوری با کودک تنظیم کنید که همه چیز را به شما بگوید.
اگر کودک هنوز وارد این مرحله نشده است، منتظر نمانید و از همین حالا دست به کار شوید. برای کودک کتاب هایی بخوانید که بر اهمیت صداقت تاکید می کنند. علاوه بر این می توانید از عروسک های انگشتی برای بازی با کودک و تشویق او به راستگویی استفاده کنید. به این ترتیب که عروسک را در دستتان قرار دهید و با یک صدای متفاوت از کودک بخواهید که واقعیت را بگوید. این شیوه معمولا کارآمد است چون کودک در حین بازی نگران عواقب گفتن واقعیت نیست.
