کدام واکسن برای خانم‌های باردار مناسب است؟
تزریق واکسن آنفلوانزا، بهترین راه جلوگیری از بیماری آنفلوانزا در خانم‌های باردار
آنفلوانزا بیماری شایع است که در فصل پاییز و زمستان ممکن است افراد زیادی از جمله خانم‌های باردار را درگیر خود کند. آنفلوانزا یک بیماری حاد تنفسی است که به علت تغییرات فیزیولوژیکی در طی دوران بارداری در ریه، قلب، سیستم ایمنی میتواند با شدت بیشتری اتفاق بیفتد و به همین دلیل این خانوم های باردار جزء گروه‌های پرخطر محسوب می‌شوند. در ادامه در خصوص بیماری آنفلوانزا و تأثیر آنفلوانزا بر خانم‌های باردار به عنوان گروهی پرخطر توضیحات بیشتری ارائه خواهیم داد. با ما همراه باشید.
چرا زنان باردار نسبت به آنفلوانزا آسیب‌پذیرتر هستند؟
تغییرات فیزیولوژیکی از جمله افزایش ضربان قلب، افزایش نیاز به اکسیژن برای بدن، کاهش حجم ریه، کاهش ایمنی بدن که در یک خانم باردار رخ می‌دهد، او را مستعد بیماری با شدت بیشتری می‌کند که میتواند منجر به بستری شدن و حتی مرگ و میر مادران شود.
ریسک ابتلا به آنفلوانزا در زنان باردار و تا دو هفته پس از زایمان بالاتر است. در این دوره حساسیت بیشتری نسبت به ویروس آنفلوانزا وجود دارد و خطرات ناشی از آن شدت پیدا می‌کند.
خطرات آنفلونزا برای جنین
با وجود اینکه ویروس آنفلوانزا از جفت عبور نمی‌کند یا اینکه به ندرت عبور می‌کند، ابتلا به این ویروس میتواند عوارضی را برای جنین، به دنبال داشته باشد. برخی از این عوارض به دلیل تب و درجه حرارت بالا ایجاد می‌شوند که استفاده از داروهای ضد تب میتواند این خطرات را کمتر کند. البته این عوارض شایع نیستند اما احتمال ایجاد آنها وجود دارد. از جمله:
- ایجاد ناهنجاری‌های مادرزادی مثل شکاف کام، نقایص لوله عصبی، هیدروسفالی و نقایص قلبی به خصوص در سه ماه اول بارداری به دلیل تب
- افزایش ریسک سقط جنین
- زایمان زودرس
- کمبود وزن جنین
- تاخیر رشد داخل رحمی جنین
- حتی مرگ جنین
واکسیناسیون، بهترین روش پیشگیری از آنفلوانزا در خانم‌های باردار
واکسیناسیون بهترین راهکار برای حفاظت از خانم‌های باردار و جنین آنها در برابر خطرات جدی آنفلوانزا است. پزشکان به شدت توصیه می‌کنند که تمامی مادران باردار، بدون در نظر گرفتن مرحله بارداری، این واکسن را دریافت کنند.
همچنین به دلیل شدت بیشتر بیماری در خانم‌های باردار، در سال ۲۰۱۲ سازمان بهداشت جهانی زنان باردار را از نظر واکسیناسیون آنفلوانزا در بالاترین اولویت پیشنهاد کرد تا از این طریق بتوان جلوی ابتلا و یا شدت بیماری را در این گروه پرخطر گرفت.
فواید تزریق واکسن آنفلوانزا در بارداری
از جمله فواید تزریق واکسن آنفلوانزا در دوران بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- میزان محافظت واکسن در دوران بارداری مشابه زنان غیر باردار است.
- کاهش علائم بیماری آنفلوانزا در مادر و کاهش بستری شدن مادر در صورت ابتلا
- کاهش خطر مرگ نوزاد
- کاهش خطر تولد نوزادان کم وزن
- کاهش خطر زایمان زودرس
- افزایش وزن هنگام تولد
- محافظت از نوزاد برای چندین ماه پس از تولد
علی‌رغم فوایدی که برای واکسیناسیون آنفلوانزا در طی دوران بارداری مطرح شد، بسیاری از خانم‌های باردار به دلیل کمبود آگاهی تمایلی به استفاده از این واکسن ندارند و تصور می‌کنند ممکن است برای خودشان یا جنینشان خطرناک باشد. در صورتی که این واکسن با پیشگیری از شدت گرفتن بیماری و عوارض ناشی از آن میتواند به سلامت فرد کمک کند و از ایجاد عوارض روی جنین جلوگیری کند. از آنجایی که تا ۶ ماهگی ،به دلیل ضعیف بودن سیستم ایمنی نوزادان و عدم توانایی آنها در ارائه پاسخ ایمنی مناسب، نباید واکسن آنفلوانزا به آنها تزریق شود، دریافت واکسیناسیون آنفلوانزا توسط مادر میتواند علاوه بر خود مادر، از نوزادش هم محافظت کند. به این ترتیب نوزاد متولد شده تا ماه‌ها در برابر ویروس آنفلوانزا محافظت شده است و غیر از آنتی بادی که از طریق جفت به جنین می‌رسد، حتی IgA که در شیر مادر ترشح می‌شود هم میتواند در دوران شیردهی در نوزاد محافظت ایجاد کند و میزان بستری شدن و مرگ و میر در اثر ابتلا به آنفلوانزا در نوزادان تا ۶ ماهگی را هم به شدت کاهش دهد.
میزان ایمنی ایجاد شده با واکسن آنفلوانزا در مادر و نوزاد چقدر است؟
تزریق واکسن آنفلوانزا حدود ۵۰ تا ۸۰ درصد میتواند در مادر ایمنی ایجاد کند و در صورت ابتلا به بیماری آنفلوانزا هم میتواند شدت آن را کاهش دهد. همچنین تا ۴۰ درصد ریسک بستری شدن، میزان مرگ جنین داخل رحم، میزان سقط و همین‌طور ریسک زایمان زودرس و ایجاد اختلال در رشد جنین داخل رحم را کم می‌کند و میتواند وزن نوزاد در زمان تولد را نیز افزایش دهد.
بهترین نوع واکسن آنفلوانزا برای خانم‌های باردار
واکسنی که استفاده از آن در دوران بارداری مجاز است، واکسن‌های حامل ویروس کشته شده است و خانم‌های باردار مجاز به استفاده از واکسن‌های نو ترکیب با دوز بالا نیستند. بنابراین پیشنهاد می‌شود که در هنگام خرید واکسن به نوع آن دقت شود.
روش‌های پیشگیری از انتقال آنفلوانزا
اقدامات لازم برای کنترل عفونت و اقدامات احتیاطی استاندارد برای کاهش انتقال آنفلوانزا عبارت است از:
- بهداشت دست (مانند شستشو با آب و صابون، استفاده از ضدعفونی کننده الکلی)
- آداب بهداشت تنفسی/سرفه (پوشاندن بینی و دهان هنگام سرفه، دور انداختن سریع دستمال کاغذی و رعایت بهداشت دست پس از تماس با ترشحات تنفسی)
- کارکنان مراقبت‌های بهداشتی باید در صورت تماس با بیماران آلوده از دستکش، روپوش، ماسک و محافظ چشم استفاده کنند.
سخن پایانی
در این نوشتار بیماری آنفلوانزا و تأثیرات آن بر خانم‌های باردار به عنوان گروه پر خطر را بررسی کردیم. همانطور که اشاره شد، آنفلوانزا یک بیماری بسیار شایع به خصوص در فصول سرد سال است و این بیماری به دلیل شرایط فیزیکی مادران باردار میتواند تأثیرات شدیدتری در آنها داشته باشد. بنابراین بهترین راه برای پیشگیری یا کنترل علائم، تزریق واکسن است. مطالعات بسیاری نشان داده‌اند که تزریق واکسن آنفلوانزای غیرفعال در بارداری، هیچ خطری برای مادر و نوزاد ندارد و میتواند در هر مرحله‌ای از بارداری تزریق شود.
«برای مشاهده‌ی ویدیو اهمیت واکسیناسیون آنفلوانزا در دوران بارداری از زبان دکتر مریم کاشانیان کلیک کنید.»
نویسنده: دکتر مریم کاشانیان
متخصص زنان و زایمان
استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران
