عواقب تک فرزندی در کودکان
از جمله دلایل مهم کاهش باروری در ایران، تغییر در زمان بندی فرزندآوری است. به طوریکه فرزندآوری نزدیک به سه سال در بین زوجین جوان به تاخیر انداخته می‌شود و سپس یا فرزند دوم به طور متوسط با فاصله بیش از ۶ سال ( ۷۴ ماه) از تولد فررزند اول به دنیا می‌آید و یا زنان دارای همسر به داشتن تنها یک فرزند کفایت می‌کند و تا زمان مختل شدن قابلیت باروری اش به دلیل شروع یائسگی که معمولا بعد از سنین ۴۰ سالگی اتفاق می‌افتد، دیگر هیچ فرزندی به دنیا نمی‌آورند.
اگرچه عوامل بسیار زیادی در گرایش به تک فرزندی می‌توانند نقش داشته باشند، نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد عدم آگاهی از پیامدهای تک فرزندی نقش مهمی بر رواج این پدیده دارد. احتمال تک فرزندی با افزایش تحصیلات و اشتغال زنان افزایش می‌یابد. تک فرزندی از جنبه‌های مختلفی در سطح خانواده و جامعه قابل بررسی است.
برخی تصورات درباره فواید تک فرزندی
- ارتباط بهتر با والدین به دلیل وابستگی بیشتر به آنها
- صمیمیت عمیق والدین با تک فرزند
- انجام کارها به بهترین شکل
- اعتماد به نفس بالاتر کودک
- بهره‌مندی از توجه کامل و بی وقفه خانواده
- عدم نیاز به رقابت با خواهد و برادران برای جلب توجه والدین
- عدم مقایسه با خواهر و برادر
- دریافت امکانات رفاهی بیشتر
- دریافت وقت و توجه بیشتر والدین
برخی از این موراد اگرچه به ظاهر می‌توانند به عنوان محاسن تک فرزندی تصور شوند، اما در حقیقت جزو معایب هستند. زیرا معمولا این کودکان بدون رقابت با خواهر/برادر و بدون زحمت زیاد به خواسته‌های خود می‌رسند و از این رو زمانی که در کشاکش زندگی با ناکامی رو به رو شوند آسیب پذیری بیشتری خواهند داشت.
معایب تک فرزندی از بُعد خانواده
- تنها است
- نمی‌تواند با خواهر/ برادر خود تعامل داشته باشد.
- در خانه ای که زندگی می‌کند فضای کودکی وجود ندارد، چ.ن همیشه تعداد بزرگسالان بیشتر از کودکان است.
- برای بودن در درس و دیگر فعالیت‌ها تحت فشار بیشتری از طرف خانواده است.
- به خاطر دلواپسی‌های بیش از حدی که والدین برای محافظت از او دارند، از آزادی‌های لازم و متناسب سن خود برخوردار نیست.
ممکن است فرزند شما
-
به دلیل توجه زیاد پدر و مادر و سایر بستگان از اعتماد به نفس کمتری برخوردار باشد.
- به دلیل نداشتن خواهر/ برادر فرصت تجربه برخی از احساسات و چگونگی کنترل و مدیریت آنها را نداشته باشد.
- به دلیل نداشتن ارتباط با خواهر/برادر در ذهن و خیال خود با دوستان خیالی بازی کند.
- به خاطر مراقبت بیش از حد پدر و مادر، از دخالت آنها در کارش خسته شود.
- به دلیل نداشتن برادر/ خواهر و ارتباط با آنها تمایل ( بیش از حد) به اسباب بازی و حیوانات داشته باشد.
- تحمل کمتر و حساسیت بیشتر نسبت به رفتار دیگران داشته باشد( انتظار رفتار خلاف خواسته خود را نداشته و معمولا هر مخالفت را بدون دلیل و به خاطر نیتی خاص تفسیر می‌کند).
- به دلیل ارتباط کمتر با کودکان و تماس بیشتر با بزرگسالان، مقتضای کودکی خود را بروز ندهد و رفتاری مانند بزرگسالان داشته باشد( نتواند آن گونه که لازم است بچگی کند).
- به دلیل خودمحوری، سخت تر با دیگران ارتباط برقرار کند/ دوست پیدا کند.
- به دلیل نداشتن الگویی از جنس مخالف در خانواده، آسیب پذیری بیشتر از لحاظ جنسی و روابط اجتماعی داشته باشد.
به یاد داشته باشید:
- مهد کودک می‌تواند محیط مناسبی برای فرزندان شما در برخی از ابعاد باشد ولی به هیچ عنوان نمی‌تواند جای خواهر/برادر را برای فرزند شما پر کند.
- والدین تک فرزند، فرزندان خود را از داشتن خواهر/برادر محروم می‌کنند.
- فرزندان پدر مادری که تک فرزند هستند نیز وابستگانی مانند: خاله، عمه، عمو و دایی نخواهند داشت.
اگر شما به کودکی بربخورید که تک فرزند است و در ابتدا از او بپرسید که آیا از تنها بو تک بودن راضی هستید ممکن است به شما پاسخ مثبت بدهند و بگویند که از توجه بیش از اندازه والدین راضی هستند اما گر مکالمه‌تان با او بیشتر طول بکشد خواهید فهمید که او به شدت نیاز به یک همدم به عنوان خواهر یا برادر دارد.
بعضی ها معتقدند که آوردن یک بچه‌ی دیگر برای کودک در خانه به عنوان همبازی یک عقیده‌ی جالبی نیست، زیرا می‌گویند ار کودک همبازی میخواهد برای او حیوان خانگی می‌گیریم یا در مدرسه و مهدکودک دوستانی پیدا می‌کند که با آنها معاشرت خواهند داشت.
اما بحث فقط همبازی لحظه ای کودک نیست، در بزرگسالی فرزند به افرادی از هم خون خود نیاز خواهد داشت که به او تکیه کند شما هر چه قدر هم که پدر و مادر با درک و شعوری باشید یا بگویید با فرزندم رفیق هستم تا یک والد، در نهایت رنج او را از این تنهایی درک نخواهید کرد و زمانی متوجه فاجعه و نتیجه‌ی اسف بار خواهید شد که دیگر دیر خواهد بود و شما یا همسرتان از نظر روانی شرایط بچه دار شدن ندارید یا از نظر جسمی.
در بررسی انگیزش فرزندآوری، درحالی که در گذشته بیشتر متخصصان بر عوامل اقتصادی و زیست شناختی تاکید می‌کردند و نسبت به عوامل روانی و اجتماعی کم توجه یا بی توجه بودند، در سال‌های اخیر توجه به این عوامل نقشی مهم در تبیین فرزندآوری و گرایش به آن را ایفا کرده است. انگیزه‌های فرزندآوری شامل انگیزه‌های مثبت و منفی هستند. انگیزه‌های مثبت فرزندآوری در واقع شامل دلایل شخصی هر فر د برای خواستن فرزند مثل لذت بارداری و تولد و کودکی، دیدگاه سنتی، رضایت از فرزند پروری، احساس نیاز و بقا و استفاده ابزاری از فرزند می‌باشد. انگیزه فرزندآوری شامل دلایل نخواستن فرزند نظیر ترس از والد شدن، استرس‌های والدینی و چالش‌های مراقبتی فرزند می‌باشد.
