لجبازی کردن کودک
سوال خیلی از پدرها و مادرهاست که دلیل لجبازی کودکان چیست؟ آیا بچه یک دنده و بچه منطقی وجود دارد؟ آیا فرزند من به‌صورت مادرزادی لجباز به دنیا آمده است؟ برخلاف تصورهای عمومی که وجود دارد، باید بگوییم که بچه خوب و بد نداریم!
هیچ بچه ای لجباز، غرغرو، پرخاشگر، عصبی، قهرو یا انقام جو به دنیا نمی‌آید. بلکه این ما والدین هستیم که با رفتارها و برداشت‌های اشتباه خودمان از تربیت بچه، موجبات لجبازی کودک را فراهم می‌کنیم.
خیلی از ما برخلاف ادعا و سطح تحصیلاتمان، رفتار با کودک لجباز را بلد نیستیم. لجبازی کودکان با صبوری والدین و درک درست آن اصلاح می شود. تنها کافی است بدانیم چرا بعضی از بچه ها لجبازی می کنند و می خواهند با این لجبازی شان، چه چیزی را به ما بفهمانند یا چه چیزی را به دست بیاورند!
علت لجبازی کودکان
- اولین علت لجبازی کودکان را می توان درخواست های غیر معقول آن ها دانست. کودکان به دلیل آن که هنوز درک کاملی از محیط پیرامون و روابط علت و معلولی موجود در نظام زندگی ندارند، نمی توانند بسیاری از مسائل را درک کنند. به عنوان مثال شاید در نیمه شب از شما رفتن به شهر بازی یا سینما را طلب کنند. یا در مثالی دیگر از شما بخواهند که یکی از ستارگان آسمان را برایشان تهیه کنید. گرچه در ذهن بزرگسالان، عدم تامین این موارد کاملا بدیهی است، اما از نظر کودکان این چنین به نظر نرسیده و سبب بروز لجبازی در آن ها می شود.
- دومین علت شایع برای لجبازی کودکان را می توان زیاده خواهی آن ها برشمرد. کودکان به دلیل همان درک ناقصی که در بخش قبل اشاره کردیم، برایشان بسیاری از مسائل قابل فهم نیست. لذا بسیار پیش می آید که در مورد غذا، لباس، اسباب بازی و ... میزان زیادی را طلب کنند، گرچه از عهده ی خوردن، پوشیدن و بازی کردن با آن ها برنخواهند آمد، اما در ابتدای کار تمام سعی خود را می کنند تا مالک همه ی آن ها شوند. در اکثر مواقع نیز با ممانعت غیر اصولی اطرافیان مواجه شده و لجبازی در آن ها پرورش می یابد.
- سومین علت لجبازی کودکان نیز عدم تمایل به انجام وظایف می باشد. این که کودکان تمایلی به انجام کارهای شخصی خود نداشته باشند و بخواهند که همه ی آن ها را والدینشان به عهده بگیرند کاملا قابل تصور است. مسلما کودکان ترجیح می دهند به جای آن که اتاق خود را مرتب کنند، آن را به هم بریزند. به جای آن که لباس خود را بپوشند، این لباس توسط مادر به آن ها پوشانده شود.
- در مورد غذا خوردن و سایر مسائل نیز همین امر صادق است. حتی ممکن است هنگام بازی و نقاشی از والدین بخواهند که نقاشی را کشیده و کاملا رنگ کنند و خود تنها تماشاچی باشند. در واقع آن ها ترجیح می دهند تا کارهای راحت تر را انجام داده و همواره مشغول بازی باشند. اما به هیچ وجه پذیرفتنی نیست که همه ی وظایف یک کودک را والدین او به عهده گرفته و او هیچ مسئولیتی را به عهده نگیرد.
- اما علت دیگر لجبازی کودکان، بیان خواسته ها به صورت غیر مستقیم می باشد. کودکان در بسیاری موارد به دلیل آن که والدین فرصت کافی برای آن ها ندارند و یا توجه کافی به آن ها نمی کنند از لجبازی و بهانه گیری به عنوان حربه ای برای جلب توجه والدین استفاده می کنند. بنابراین شاید در پس لجبازی کودکان، نیازهای ناشناخته ی آن ها پنهان شده باشد.
رابطه لجبازی کودک با سن او
اول از همه باید بگوییم که سن عامل مهمی در مسئله لجبازی کودکان است!
بچه‌هایی که زیر ۲ سال سن دارند، هیچ درکی از کار خوب و بد ندارند. شما نمی توانید به بچه زیر ۲ سال بگویید فلان کار را نکن چون کار بدی است. نیمکره چپ مغز کودک زیر ۲ سال هنوز کامل رشد نکرده و فعال نشده است.
نیمکره مغز، باید توانایی استدلال را به بچه بدهد و این نیمکره در بچه‌های زیر ۲ سال تقریباً غیرفعال است. پس شما هرچه به کودکتان بگویید نکن، نزن، نرو، نگو و…. فایده‌ای نخواهند داشت.
مسئله لجبازی کودک در زیر دو سال اصلاً مطرح نیست. بیشتر لجبازی کودکان از سوی والدین اتفاق می‌افتد. شما با دانستن همین نکته کوچک، پرونده لجبازی کودکتان را برای همیشه در ذهن خود می بندید. اینطور نیست؟
اکنون می دانید رفتار کودک ۲ ساله تان، اقتضای شرایط ذهنی وی بوده و ربطی به لجبازی ندارد. برای کودک ۲ ساله خود تعیین تکلیف نکنید. تنها کافی است حواس وی را با موضوعی جذاب تر و مدنظر خودتان، پرت کنید.
سن لجبازی کودکان
لجبازی کودک سن دارد؟ سن چه تأثیری بر لجبازی کودکان دارد؟ آیا لجبازی کودک با رشد وی برطرف می‌شود؟ این‌ها سؤالات مهم و تأثیرگذاری هستند که باید پاسخ داده شوند. سن لجبازی کودکان ممکن است متفاوت باشد و به عوامل مختلفی مربوط شود. این عوامل می‌توانند توسعه روانی و اجتماعی کودک، محیط خانوادگی و تجربه‌های قبلی کودک باشند.
به‌طور عمومی، رفتارهای لجبازانه بیشتر در سنین پیش‌دبستانی و دبستانی رخ می‌دهد. در سنین پیش‌دبستانی (۳ تا ۶ سالگی)، کودکان ممکن است به دلیل توسعه قدرت اراده و خودمختاری بیشتر، رفتارهای لجبازانه نشان دهند. در این سن، کودکان در حال یافتن هویت و استقلال خود هستند و به تجربه نوآوری و کشف می‌پردازند.
در سنین دبستانی (۷ تا ۱۲ سالگی)، کودکان نیز ممکن است رفتارهای لجبازانه نشان دهند. در این سن، کودکان در حال رشد و توسعه هستند و می‌خواهند کنترل بیشتری بر روی زندگی خود داشته باشند. آن‌ها ممکن است به استقلال خود اصرار کنند و در قبال نظرات و دستورات بزرگ‌ترها، مقاومت کنند.
به هر حال، مهم است به یاد داشته باشید که هر کودک منحصربه‌فرد است و رفتارهای لجبازانه ممکن است در هر سنی رخ دهد. نکته مهم این است که رفتار با کودک لجباز باید با توجه به سن و شرایط ذهنی وی باشد. برای مثال، علت و سرمنشأ لجبازی در کودکان زیر ۷ سال با علل لجبازی در بچه های بالا ۷ سال یا لجبازی کودکان استثنایی، به‌طور کلی متفاوت است.
عوامل مؤثر بر رشد کودک را بشناسید و شناخت شیوه رفتار کودکان در شرایط مختلف را مطالعه کنید تا بهترین رفتار والدین با کودکان لجباز را بیاموزید. کودک در هر شرایطی به رفتار خود ما واکنش نشان می‌دهد.
خصوصیت کودکان لجباز
این کودکان به صورت خشن و تندی تمایل به استقلال دارند. گرچه از سنین خاصی همه ی کودکان نیاز به استقلال را درون خود کشف کرده و آن را پرورش می دهند. اما در کودکان لجباز این امر بسیار با خشونت و استبداد صورت می گیرد. در واقع به گونه ای ابراز استقلال می کنند که استقلال سایرین را سلب می نمایند.
کج خلقی در این کودکان بیش از سایرین دیده می شود. کودکان لجباز به دلیل تمایلات خاص خود و این که حرف خود را درست یا غلط به کرسی نشانند، از هر ابزاری استفاده می کنند. کج خلقی ابتدایی ترین سلاح کودکان برای رسیدن به اهدافشان می باشد. چرا که طبق تحقیقات به عمل آمده، یکی از ناراحت کننده ترین و عصبانی کننده ترین صداها و رفتارهای موجود در طبیعت، صدای گریه، نق زدن، غر زدن و هر آن چیزی است که کج خلقی کودک را نشان می دهد. کودکان نیز در طول تاریخ از این موضوع بهره گرفته و با کج خلقی و لجبازی از والدین خود باجگیری می کرده اند.
کودکان لجباز هنگام انجام کارهای مورد پسند خود بسیار وظیفه شناس می باشند. کودکانی که به سختی، کارهای روزمره و ساده ی خود را انجام داده و والدین خود را حتی برای پوشیدن یک لباس، درمانده کرده اند، هنگامی که کار مورد علاقه ی خود را انجام می دهند، به یک باره تغییر کرده و بسیار سر به راه و مقید به انجام وظیفه عمل می کنند.
در اکثر موارد مانند یک رئیس رفتار می کنند. این کودکان برای آن که لجبازی خود را نشان داده و از انجام هر کاری سرپیچی کنند، سعی دارند تا خود را رئیس و سرگروه نشان دهند تا دیگر کسی قادر به دستور دادن به آن ها نبوده و همه تنها از آن ها اطاعت کنند. چرا که فقط به این صورت است که می توانند یک به یک به بهانه های خود افزوده و هر لحظه خواسته ی جدیدی داشته باشند.
کودکان لجباز هر کاری را با هر سرعتی که بخواهند جلو می برند. بنابراین به زمان بندی و فرصتی که در اختیار آن ها قرار می دهید توجه چندانی ندارند. برای مثال زمانی که همه ی شما آماده هستید و قصد رفتن به خارج از منزل را دارید، او هنوز در حال بازی میان خانه است بدون آن که لباس های خود را پوشیده باشد. یا هنگامی که به پیاده روی رفته اید، بسیار جلوتر از شما یا عقب تر از شما حرکت کرده و علاقه ای به هم سرعت شدن با شما ندارد.
اما مهم ترین ویژگی و خصوصیت این کودکان را باید نیاز شدید به توجه و دیده و شنیده شدن دانست. ریشه ی تمام رفتارهایی که با نام لجبازی کودکان شناخته می شوند، نیاز به توجه شدید می باشد. بسیاری از کودکان به دلیل آن که توجه مثبت اطرافیان را به حد مطلوب در اختیار ندارند، از طریق وجوه منفی توجه آن ها را برمی انگیزند تا جایی که حتی تنبیه فیزیکی را برای جلب توجه به جان می خرند.
راه های کنترل و برخورد با لجبازی
حفظ آرامش خود: گرچه رویارویی و تحمل لجبازی کودکان کاری دشوار و عصبی کننده است، اما بهتر آن است که در این گونه مواقع خود را کنترل کرده و به جای آن که هر گونه واکنشی از خود نشان دهید، از یک تا ده شمرده یا یک لیوان آب بنوشید. چرا که در غیر این صورت نه تنها مشکل شما حل نمی شود، بلکه شدت بیشتری هم پیدا می کند. در ضمن این نکته را هم بدانید که لجبازی کودکان به هیچ وجه نشانگر کم هوشی آن ها یا بد بودن والدین آن ها نیست، پس آرامش خود را حفظ کنید.
بی توجهی کامل به لجبازی کودکان: همان طور که گفتیم علت اصلی بیشتر لجبازی های کودکان، جلب توجه است. حتی جلب توجه منفی نیز باعث تشدید لجبازی می شود. بنابراین از هر گونه عصبانیت، دعوا و خشم و یا حتی اخم پرهیز کرده و طوری رفتار کنید که گویی اصلا کارهای منفی کودک ندیده و نشنیده اید. به هیچ وجه در راستای آرام کردن کودک نیز تلاش نکنید. البته این گونه رفتار کردن در ابتدای کار بسیار سخت است و حتی باعث بالا گرفتن لجبازی کودکان هم می شود. اما پس از گذشت مدتی با مشاهده ی بی توجهی و عدم جلب توجه مثبت یا منفی شما، کودک دست از لجبازی برخواهد داشت.
پاداش برای رفتارهای خوب: بدین منظور کافی است که هنگامی که هرگونه رفتار شایسته ای از کودک خود می بیند، شخص کودک را مورد تشویق قرار دهید. در اندک فرصت هایی که کودک شما خواسته ی خود را به صورت معقول و بدون لجبازی بیان می کند به سرعت، او و شخصیت اش را مورد تشویق و توجه مثبت قرار دهید. بدین ترتیب او می آموزد که بدون لجبازی و کج خلقی مسیری هموارتر برای رسیدن به تمایلاتش خواهد داشت.
جریمه برای رفتارهای بد: در این جا می توانید هنگامی که رفتار بدی از فرزندتان سر می زند، جریمه ای برای او در نظر بگیرید. دقت داشته باشید که هنگام وضع چنین جریمه ای، به هیچ وجه عصبی یا خشمگین نشده و در کمال آرامش برای او توضیح دهید که به چه دلیل تنبیه می شود و دقیقا چه جریمه ای در انتظار اوست. هنگام وضع جریمه ها فکر تنبیه بدنی را از ذهن خود دور سازید. به هیچ وجه کودکان را با جریمه های ترسناک نظیر تاریکی و تنهایی تهدید نکنید. بلکه به عنوان مثال حق تماشای تلویزیون را از او بگیرید. دقت کنید که جریمه ای که در نظر می گیرد قابل اجرا باشد و در سخن و عمل شما مغایرتی وجود نداشته باشد. در ضمن در مورد رفتارهای بد برخلاف رفتارهای خوب، خود عمل ناپسند را خطاب قرار داده و به شخصیت فرزند خود حمله نکنید. یعنی بگویید رفتار بد او را دوست ندارید به جای این که بگویید خود کودک را دوست ندارید.
تعیین حد و مرز برای کودک: بدین منظور ابتدا کنترل گری روی رفتارهای کودک را کنار بگذارید و قید و بندهای سخت گیرانه را حذف کنید. اما به او بفهمانید که باید در چارچوب مشخصی رفتار کرده و در صورتی که از این چارچوب فراتر رود، به هیچ وجه توجهی را جلب نخواهد نمود.
قاطع اما مهربان باشید: بهتر است این موضوع در ذهن خود به عنوان پدر یا مادر بپذیرید که قاطعیت و مهربانی با هم هیچ منافاتی ندارند. لذا اگر شما والدی قاطع باشید، به هیچ وجه در مهر پدری یا مادری شما، خدشه ای ایجاد نمی شود. بدین ترتیب کودک متوجه خواهد شد که باید سطحی از توقعات والدین را برآورده سازد و در غیر این صورت والدین از او ناراحت خواهند شد.
از مصالحه به جای اجبار استفاده کنید: بهتر است مشکلات خود و کودکتان را از طریق مصالحه حل کنید و از هر گونه اجبار و زور خودداری نمایید. مثلا زمانی که کودک شما به جای رفتن به تختخواب تماشای تلویزیون را ترجیح می دهد، نباید دست او را گرفته و به زور به سمت اتاق خواب ببرید. بهتر است در این گونه موارد به او بگویید تا یک ربع دیگر برای تماشای تلویزیون وقت دارد و بعد از آن باید به رخت خواب برود. برای بچه های کوچکتر می توانید از جایگاه عقربه های ساعت استفاده کنید.
