داستان تکراری بیشتر سریال‌های دهه شصت و هفتاد وضعیت بغرنج زوج جوان و دوستداشتنی بود که نمی‌توانستند بچه دار شوند. حالا اما در سریال‌ها اثری از این ماجرا دیده نمی‌شود و یا اگر هم کسی چنین ایده‌ای داشته باشد تنها به دلیل بالا بردن بار دراماتیک سریال است نه نزدیکی به واقعیت. چرا که بسیاری از متخصصان به طور قطعی می‌گویند: ناباروری در ایران به تاریخ پیوسته و در ایران هم مانند بسیاری از کشورهای پیشرفته درمان قطعی ناباروری وجود دارد و دیگر زوج‌ها لازم نیست نگران این مسئله باشند. پیشرفت ایران در این عرصه البته از مرزها هم فراتر رفته و حالا کشورمان در جمع ده کشور اولی است که در آن درمان‌های ناباروری با روش‌های جدید و درصد بالای موفقیت انجام می‌شود. این مسئله موجب شده تا از کشورهای همسایه و برخی دیگر نقاط دنیا زوج‌هایی برای درمان ناباروری به ایران سفر کنند و به این ترتیب درمان‌های ناباروری سهم بالایی در توریسم پزشکی ایران را به خود اختصاص داده است.
چرا ایران بهشت درمان ناباروری است؟
تهران، شیراز، یزد و مشهد از قطب‌های مهم درمان ناباروری در ایران‌اند که سالانه پذیرای حجم بالایی ازمسافران خارجی هستند. زوج‌هایی که برای درمان ناباروری خودشان را به این شهرها و مراکز درمانی می‌رسانند و از خدمات پزشکی در ایران بهره‌مند می‌شوند. اما مزایای درمان در ایران چیست که توریست‌های درمانی را به کشورمان می‌کشاند. مهم‌ترین نکته این است که خدمات درمانی در ایران هزینه بسیار پایینی دارد. در مقایسه با سایر کشورها ایران یکی از ارزان‌ترین خدمات بهداشتی و درمانی را ارائه می‌دهد کدرمانی که کاملا سفر به ایران را معقول و منطقی جلوه می‌دهد. نکته دیگر اینکه پزشکان ایرانی از رتبه و درجه علمی قابل قبولی در دنیا برخوردارند. سطح علمی بالای پزشکان ایرانی موجب می‌شود تا بیماران خارجی با اعتماد بالایی تن به این سفر بدهند و ایران را برای محل درمانشان انتخاب کنند. دانش پزشکی در ایران چنان پیشرفت کرده که قابل قیاس با کشورهای همسایه نیست و بسیاری از کلینیک‌ها و بیمارستان‌های کشورهای همسایه علاقه‌مند به در اختیار داشتن پزشک و کادر درمان ایرانی هستند. همین رتبه بالا مهم‌ترین دلیلی است که سالانه حجم بالای بیماران خارجی را به ایران می‌کشاند و در این میان درمان ناباروری هم سهم قابل قبولی از این بازار دارد.
تغییر جریان مسافرت‌ها در درمان ناباروری
یکی دو دهه قبل شنیدن این خبر که چهره‌های پولدار و متمول برای درمان ناباروری به کشورهای اروپایی سفرکرده‌اند چندان عجیب نبود و هر از چندی هر کدام از ما خبری در این باره را شنیده بودیم. البته که این خبرها شایعه هم نبود و واقعا در این سالها زوج‌های زیادی که از امکانات مالی مناسب برخوردار بودند با سفربه اروپا تلاش می‌کردند تا ناباروریشان را درمان کنند. اما با یک سرمایه‌گذاری اصولی در این عرصه و تربیت پزشک و نیروهای متخصص وضعیت کاملا در ایران دگرگون شد. از دهه هشتاد به بعد و با تلاش‌های
موسساتی چون رویان و همچنین مراکز بزرگ و مجهز درمان ناباروری مسئله سفر ایرانی‌ها به خارج برای درمان این مسئله نه تنها متوقف شد که از آن پس ایران مقصدی برای مسافران خارجی شد تا به مراکز ناباروری بیایند. دکتر عبدالحسین شاهوردی، رئیس پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی که نقش مهمی در
توسعه مراکز ناباروری در ایران داشته درباره این تغییر مسیر میگوید: «در عرصه علوم پزشکی، ناباروری یکیذاز مشکلاتی بود که جامعه ما با آن دست به گریبان بود و بیماران برای درمان اغلب به خارج از کشور می‌رفتند،
اما متخصصان ما توانستند به موقع به این عرصه وارد شوند. به طوری که امروزه ما می‌بینیم نه تنها بیمار به خارج از کشور نمی‌رود، بلکه میزبان تعداد قابل توجهی از بیماران خارجی هم هستیم. تجربه ما در بخش ناباروری، این امکان و جسارت را به محققان ما داد که به عرصه‌های جدید وارد شوند. ورود به عرصه سلول‌های بنیادی در نتیجه همان کسب دانشی بود که دوستان ما در دانش تولید مثل پیدا کرده بودند؛ اگر آن تجربه و آن کسب دانش در علم تولید مثل نبود، واقعا ورود به این عرصه‌های جدید مثل همانندسازی یا بحث سلول‌های بنیادین امکانپذیر نبود.»
یزد قطب درمان ناباروری ایران
بسیاری از مراکز درمان ناباروری در ایران در دهه هشتاد تاسیس شدند. در این میان اما یزد با تاسیس پژوهشکده طب تولید مثل در سال ۱۳۶۷ و تولد اولین نوزاد حاصل از لقاح خارج از رحم (ivf( در دی ماه سال گوی سبقت را سایر رقبا برده است. همین قدمت هم موجب شده تا این شهر به یکی از مهم‌ترین مقاصد درمان ناباروری در ایران تبدیل شود. پروفسور عباس افلاطونیان، بنیانگذار مرکز درمان ناباروری زنان و رئیس پژوهشکده طب تولید مثل یزد چندی پیش در توصیف جایگاه یزد در درمان ناباروری گفته بود: سالانه ۱۰هزارزوج نابارور از داخل و خارج به مراکز درمانی یزد مراجعه می‌کنند. همچنین چند سالی است که پژوهشکده طب تولید مثل یزد به عنوان قطب علمی کشور در درمان ناباروری شناخته شده و علاوه بر ارائه خدمات درمانی به بیماران داخلی به بیمارانی از کشورهای عراق، افغانستان، سوریه و آذربایجان هم خدمات رسانی می‌کند. آقای افلاطونیان همچنین در بیان اینکه چرا یزد به مقصد مطمئنی برای درمان ناباروری تبدیل شده میگوید: روزانه بیش از 150 زوج برای درمان نازایی به مرکز ناباروری یزد مراجعه می‌کنند، اجرای بیش از 400 طرح تحقیقاتی در این مرکز سبب شد زوج‌های نابارور این مرکز را بیشتر از مراکز سایر استان‌ها برای درمان انتخاب کنند.
مراکز ناباروری شیراز محبوب حاشیه نشینان خلیج فارس شیراز یکی از سه شهر مهم ایران در زمینه گردشگری سلامت است. طبق آخرین آمارها این شهر بعد از مشهد و تهران سومین شهر مهم ایران در گردشگری سلامت است. تقریبا از حوالی سال ۱۳۸۶ بود که با طرح «شهرسلامت» تلاش شد تا شیراز به یک قطب مهم درمانی در ایران تبدیل شود و حالا با گذشت نزدیک به دو دهه
از آن سالها می‌بینیم که این ایده نتیجه داده و شیراز یک قطب مهم درمانی برای مسافران خارجی است.
شهرت پزشکی مراکز درمانی شیراز، پزشکان متخصص و زبده این شهر، نزدیکی به کشورهای حاشیه خلیج فارس و همچنین جاذبه‌های توریستی این شهر در کنار هم موجب شده تا بسیاری از زوج‌های ساکن کشوهای حاشیه خلیج فارس خودشان را به شیراز برسانند و در مراکز معتبر این شهر تحت درمان قرار بگیرند.
«مرکز درمان ناباروری دنا»، «کلینیک درمان ناباروی مادر و کودک»، «کلینیک درمان ناباروری دکتر سیروس رستمی» و «مرکز ناباروری حضرت زینب» از مهم‌ترین مراکزی هستند که در شیراز به متقاضیان خدمات ارائه می‌کنند.
همه چیز در تهران فراهم است با همه تلاش‌هایی که در سال‌های اخیر برای تمرکززدایی از پایتخت صورت گرفته ولی همچنان تهران مهم‌ترین شهر ایران در بسیاری از عرصه‌ها از جمله پزشکی است. تمرکز بالای مراکز خدمات درمانی در این شهر موجب شده تا همیشه تهران یک مقصد مناسب برای متقاضیان خدمات درمانی باشد. در این میان مراکز بسیار معتبری هم در پایتخت وجود دارند که خدمات درمان ناباروری در کلاس جهانی ارائه می‌کنند. برای همین اغلب کلینیک‌های معتبر تهران شلوغ است و نوبت‌دهی در آنها در فواصل طولانی انجام می‌شود. حضور تعداد زیادی از بیمارستان‌های خصوصی که در آنها تخصصی‌ترین و پیچیده‌ترین جراحی‌های پزشکی انجام می‌شود باعث شده تا رقابت آنها برای درآمدزایی ارزی به یک بازار قابل‌توجه گردشگری سلامت شکل دهد. گفتن ندارد که این شهر هم برای توریست‌ها مقصد بسیار مناسبی است. پروازهای بیشتر و فرودگاه بین‌المللی و مرکزیت سیاسی در کنار امکانات هتلینگ کمک می‌کند تا مسافران زیادی سالانه برای گرفتن نوبت از مرکز درمان ناباروری ابن سینا در صف بایستند.
مشهد محبوب متقاضیان عراقی
مشهد به پایتخت مدیکال توریسم ایران مشهور است به گونهای که می‌توان گفت جا افتاد عبارت «توریسم سلامت» در ایران تا حدودی به خدماتی که این شهر به مسافران خارجی ارائه می‌کند مدیون است. دلیل مهم این مسئله هجوم بالای مسافران عراقی به ایران بعد از اشغال عراق توسط آمریکا است. بیشتر مسافران عراقی برای سفر به ایران مسیر قم، شمال ایران و مشهد را در نظر می‌گیرند. به این ترتیب هم از اماکن زیارتی دیدن می‌کنند و هم سری به طبیعت زیبای شمال ایران می‌زنند. در میان این چند مقصد برای عراقی‌ها، مشهد بهترین مراکز درمانی را در اختیار داشت و خیلی زود بعد از این سفرها به یک مرکز مهم توریسم درمانی تبدیل شد. بالا رفتن تقاضاها برای خدمات درمانی توسط توریست‌های خارجی موجب شد تا در سال ۱۳۸۶ یک مرکز مهم خدمات درمان ناباروری در مشهد به نام «نوین» تاسیس شود. این مرکز با ارائه خدمات درمانی تخصصی و فوق تخصصی به زوجین نابارور در زمینه‌های درمان ناباروری، سلامت جنین پیش از لانه گزینی، سقط مکررو... به موفقیت‌های چشمگیری دست‌یافته است.
70 مرکز درمان ناباروری در ایران
طی سه دهه رشد درمان ناباروری در ایران چشم‌گیر بوده است و با وجودی که ما تا 40 سال پیش کلیه بیماران نیازمند به درمان‌هایی از جمله IVF را به خارج از کشور اعزام می‌کردیم اما اکنون هیچ نیازی به اعزام بیماران درباره درمان‌های ناباروری به دیگر کشورها نداریم و کلیه مراحل تخصصی در این باره در کشور خودمان انجام می‌شود. این نکته‌ای است که دکتر سید جلیل حسینی، رئیس مرکز تحقیقات باروری و ناباروری دانشگاه شهید بهشتی به آن اشاره دارد و میگوید: در این مدت تخصص‌های مرتبط با درمان ناباروری در کلیه مراکز دانشگاهی کشور روند افزایشی داشتند و جمعیت فارغ‌التحصیل در این حوزه‌ها مورد توجه است. متخصصان زن و مرد در حوزه‌های مختلف ناباروری آموزش دیده‌اند و علاوه بر این پزشکان عمومی هم از آموزش‌های لازم برای درمان‌های اولیه برخوردارند. به گفته حسینی در زمینه ژنتیکی در و سایر تخصص‌ها هم آمار فارغ‌التحصیلان این حوزه مناسب و مطلوب است. مجموع این شرایط و همچنین حضور متخصصان این حوزه در کنگره‌های بین‌المللی با آموزش‌های به روز موجب شده که ایران در درمان ناباروری طی سه دهه گذشته درمنطقه جایگاه ممتازی را کسب کند و جزو کشورهای پیشرفته در این حوزه قرار بگیرد.
او به افزایش مراکز درمانی در حوزه ناباروی در کشور هم اشاره می‌کند و میگوید: اکنون 70 مرکز در سراسرذکشور فعال هستند اما با توجه به اقدامات دولت و طرح های مصوب شده از سوی مجلس درباره صیانت ازحقوق خانواده و طرح تعالی جمعیت این مراکز به ویژه در حوزه درمان‌های اولیه افزایش خواهند داشت.
حسینی درباره این که ایران در کدام یک از روش‌های درمان ناباوری موفق‌تر عمل کرده است هم بیان می‌کند:
تمامی مراحل درمان ناباروری تکنیک و جراحی نیست و گاهی با توصیه‌های بهداشتی و درمانی و درمان‌های دارویی اولیه هم مشکلات ناباروری برطرف می‌شود. چنانچه تکنیک‌های تشخیصی و درمانی جراحی موفق نباشند.
آن زمان تکنیک‌هایی مثل IVF و IUI انجام خواهد شد که کشورمان در این حوزه هم دستاوردهای خوبی داشته است.
در مجموع کلیه تکنیک‌های درمان ناباروری در کشور ما درجه خوبی دارد و همه مراکز قادر به ارائه کلیه خدمات وتکنیک ها در این زمینه هستند.
رئیس مرکز تحقیقات باروری و ناباروری دانشگاه شهید بهشتی درباره استقبال گردشگران بین‌المللی سلامتذاز روش‌های درمانی ناباروی در ایران هم توضیح می‌دهد: در مراکز درمان ناباروری بخش‌هایی برای جذبذبیماران بین‌المللی در این زمینه وجود دارد اما در کنار این فعالیت‌ها، جایگاه علمی خوب ایران در این زمینه هم مورد توجه توریست‌های بین‌المللی سلامت است. آمار دقیق این مراجعات باید از سوی مراکز ناباروری دریافت شود اما در بازدیدهای میدانی هم کاملا حضور این افراد مشهود است که از کشورهای عربی و سایر کشورهای همسایه به ایران مراجعه می‌کنند.
به گفته این مسئول هزینه‌های درمان ناباروری در کشور گران و قابل توجه است اما طی دو سال اخیر با اجرای طرح صیانت از حقوق خانواده، پوشش هزینه‌ها در این زمینه افزایش پیدا کرده است. همچنین دولت هم
بودجه زیادی را برای حوزه در نظر گرفته که منجر به کاهش هزینه‌های درمانی درباره ناباروری شده است.
