سوراخ قلب نوزاد چیست و چگونه درمان می شود؟

در دوران جنینی و در مراحل رشد و کامل شدن قلب ، سوراخهایی در قلب به وجود می آیند که این منافذ قلبی باید به طور طبیعی و بعد از رشد کامل بسته شوند، اما برای همه جنین ها این اتفاق نمی‌افتد. یعنی منافذ قلبی بسته نمی شوند و باعث بروز نارسایی های قلبی در نوزادان می شود که به این بیماری سوراخ قلب نوزاد می گویند.

سوراخ قلب جنین چگونه به وجود می‌آید؟

سوراخ بین دو بطن، سوراخ بین دو دهلیز و مجرایی بین شریان ریوی با شریان آئورت، سه سوراخ قلب در دوران تشکیل قلب جنین هستند که پس از تولد باید به صورت طبیعی بسته شوند، در غیر این صورت باعث نارسایی قلبی نوزاد می‌شود. محققان معتقدند که در هر ۱۰۰۰ تولد زنده حدود ۸ نوزاد به آن مبتلا هستند. اگر در سال پنجاه هزار تولد زنده داشته باشیم، در آن سال حدود ۴۰۰ کودک در معرض نقص قلب مادرزادی قرار می گیرند.

سوراخ بین دو بطن قلب یا VSD

در دوران جنینی بین بطن راست و بطن چپ قلب، منفذ یا دیواره ای وجود دارد که به مرور تکمیل می شود، وجود این دیواره در مرحله جنینی حیاتی است ، چون انتقال خون از بطن راست به بطن چپ از طریق همین مجرا انجام می‌شود. این مجرا پس از تولد باید به صورت طبیعی بسته شود، اگر این اتفاق نیفتد به این حالت «وی اس دی» یا سوراخ بین دو بطن گفته می‌شود. شایع‌ترین نوع سوراخ قلب جنین همین سوراخ بین دو بطن چپ و راست یا (VSD) است. این سوراخ با افزایش سن در کودکان خود به خود بسته شده و اثری از این مشکل باقی نمی‌ماند. گفته می‌شود در 75 درصد موارد این مشکل تا 10 سالگی به کلی برطرف می‌شود.

سوراخ بین دو دهلیز قلب یا ASD

سوراخ بین دو دهلیز یکی دیگر از انواع سوارخ قلب جنین است.اگر این سوراخ در دوران جنینی باز نباشد مرگ جنین می‌شود. ریه در این دوران فعالیتی نمی‌کند و خونی در آن جریان ندارد به همین دلیل اکسیژن مورد نیاز خود را از راه بند ناف از مادر دریافت می‌کند. این سوراخ خون را از دهلیز راست به دهلیز چپ می‌فرستد. با تولد نوزاد و فعالیت ریه این سوراخ بسته می‌شود. اگر این مجرا باز بماند نوزاد مبتلا به سوراخ بین دو دهلیز قلب می‌شود. وقتی نوزادی با نقص یا سوراخ بین دو دهلیز چپ و راست متولد می‌شود باید پس از رسیدن به سن مناسب برای درمان آن اقدام کرد چرا که این مشکل برخلاف VSD خود به خود حل نمی‌شود و باید از طریق جراحی یا بکارگیری شیوه‌های نوین پزشکی مثل اینترونشن آن را درمان کرد.

سوراخ بین دو شریان ریوی و آئورت یاPDA

سومین نوع سوراخ قلب نوزاد به مجرای بین دو شریان ریوی و آئورت مربوط می شود. وجود این مجرا برای جنین حیاتی است چون از طریق همین مجرا خون وارد شده به شریان ریه وارد شریان آئورت می شود و به ریه وارد نمی شود. اگر این مجرا باز نباشد خون به درون ریه که در مرحله جنینی کار نمی کند و تنفسی هم ندارد، می رود در نتیجه باعث از بین رفتن جنین می شود. بعد از تولد این سوراخ باید و بسته شود و اگر این اتفاق نیفتد نوزاد به بیماری «پی دی ای» یا مجرای بین دو شریان آئورت و ریوی مبتلا می شود. این سوراخ نسبت به VSD وASD کمتر شایع است.

عوامل به وجود آمدن سوراخ قلب نوزاد چیست؟

پزشکان متخصص قلب معتقدند ژنتیک یکی از مهمترین عوامل این بیماری است. بعضی بیماری های ویروسی، استفاده خودسرانه از داروها در دوران بارداری و همچنین قرار گرفتن در برابر اشعه گاما می تواند باعث ایجاد نارسایی های قلبی و سوراخ قلب نوزاد شود. کودکانی که دارای اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون هستند هم اغلب دارای سوراخ در قلب هستند. نیمی از نوزادانی که مبتلا به سندرم داون هستند دارای سوراخ در قلب خود هستند. مصرف دخانیات در دوران بارداری با بسیاری از بیماریهای مادرزادی قلبی مانند سوراخ قلب در ارتباط است.

علائم سوراخ قلب نوزاد چیست؟

نشانه های ASD

بسته به نوع سوراخ قلب این علائم هم متفاوت است. یعنی اندازه‌ی سوراخ و موقعیت آن در قلب تعیین می‌کند که کودک چه علائمی تجربه ‌کند. بیشتر نوزادانی که دچار نقص دیواره بین دهلیزی هستند به نظر سالم هستند و هیچ علائمی ندارند. این کودکان به طور طبیعی رشد می کنند و وزنشان افزایش پیدا می کند.
اما کودکان با نقص بزرگ‌تر و شدیدتر ممکن است برخی از علائم و نشانه‌های زیر را داشته باشند:

• رشد کم
• کم اشتهایی
• خستگی
• تنگی نفس
• مشکلات و عفونت‌های ریه
• انباشت خون و مایعات در ریه ها
• انباشت مایعاد در پاها و زانو

نشانه های VSD

اما نقص‌های دیواره بین بطنی به علائم و نشانه ها ختم نمی شود و در همان هفته های اول تولد توسط پزشک و در یک معاینه‌ی معمولی دیده می‌شوند. پزشک با عبور خون بین بطن‌های چپ و راست صدای سوفل قلب را می‌شنود. سوفل قلب اگر به دلیل سوراخ بطنی باشد ویژگی‌های خاصی دارد که به پزشک این امکان را می‌دهد تا تشخیص درستی بدهد. اینکه سوراخ قلب بطنی باعث علائمی شود بستگی به اندازه‌ی سوراخ و موقعیت آن دارد. سوراخ‌های کوچک دهلیزی معمولاً علائم خاصی ندارند و ممکن است به خودی خود برطرف شوند. سوراخ‌های متوسط و بزرگ دهلیزی که در کودکی درمان نشده باشند ممکن است علائم قابل توجهی نشان بدهند. نوزادان ممکن است دارای تنفس سریع‌تر باشند و در حین تلاش برای غذا خوردن خسته شوند. همچنین ممکن است زمان شیر خوردن عرق کنند و به گریه بیفتند . این نوزادان با سرعت کمتری به وزنشان اضافه می شود.
درنوزاد مبتلا به سوراخ VSD حفره بزرگ در دیواره بطن می تواند باعث نارسایی قلبی در کودک شود چرا که سمت چپ قلب خون را به داخل بطن راست و همزمان به بدن منتقل می کند در نتیجه به تلاش بیشتر و مصرف انرژی بیشتر نیاز دارد.رشد نوزاد مبتلا به VSD کند تر است زیرا قادر به تامین انرژی اضافی مورد نیاز بدنشان نیستند. این نوزادان ضربان قلب نامنظم دارند.

سوراخ قلب نوزاد چگونه تشخیص داده می‌شود؟

انواع سوراخهای قلب نوزاد در معاینه های چند هفته اول تولد تشخیص داده می‌شود. وقتی که خون بین بطن چپ و راست حرکت می‌کند پزشک می‌تواند صدای سوفل قلب را بشنود. اگر او متوجه علائم سوراخ قلب شود شما را به متخصص قلب کودکان ارجاع می‌دهد. متخصص قلب کودکان با انجام معاینه و بررسی سابقه سلامت نوزاد، اگر به سوراخ های قلبی شک داشته باشد ممکن است این تست‌ها را انجام بدهد:

• استفاده از اشعه ایکس برای تصویر کردن قلب و اندام در برگیرنده آن
• اکوکاردیوگرافی قلب که فعالیت الکتریکی قلب را نشان می‌دهد. اکوکاردیوگرافی آزمایش بدون دردی است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر متحرک از قلب استفاده می‌کند. امواج صوتی (اولتراسوند) به قلب فرستاده شده و از قسمتهای مختلف قلب منعکس می‌شوند. دستگاه رایانه این امواج صوتی را به تصاویر تبدیل می‌کند. اکو به پزشک اجازه می‌دهد تا هرگونه مشکلی در قلب یا نحوه کار قلب را به وضوح مشاهده کند. اکو برای تشخیص سوراخ قلب و دنبال کردن این عارضه در طول زمان بسیار مفید است.
• کاتتریزاسیون قلبی (آنژیوگرافی) برای بدست آوردن اطلاعاتی راجع به ساختار قلب، فشار خون و سطح اکسیژن داخل قلب، استفاده می‌شود. این آزمایش زمانی توصیه می‌شود که آزمایش‌های دیگر موثر نیستند.