سونوگرافی داپلر روشی است که با استفاده از بازگشت امواج صوتی، می‌تواند حرکاتی مثل جریان خون و ضربان قلب را اندازه‌گیری کرد. اسکن‌های سونوگرافی داپلر کابرد خوبی در تعیین سرعت جریان خون و جهت گردش آن دارند.
این اطلاعات مشخص می‌کند که رشد جنین طبیعی است و خون و مواد غذایی کافی در اختیار بافت‌ها قرار می‌گیرد. اسکن‌های داپلر هم با همان دستگاه‌های سونوگرافی معمولی انجام می‌شود و انجام این نوع سونوگرافی برای خانم‌هایی که بارداری پرخطر دارند، در سه ماهه سوم بسیار کاربرد است.
سونوگرافی داپلر چطور انجام می‌شود؟
سونوگرافی داپلر هم شبیه سونوگرافی معمولی است و با استفاده از فرکانس بالای امواج صوتی به نام «فراصوتی» انجام می‌شود که گوش ما این صداها را نمی‌شنود.
این امواج فراصوت که توسط دستگاه سونوگرافی ایجاد می‌شود، مثل انعکاس صدا به استخوان‌ها و بافت‌ها برخورد کرده و بازمی‌گردند و انعکاس این صدا توسط یک میکروفون ضبط می‌شود. تمام این‌ها توسط یک کاوشگر (پروب) دستی کوچک به نام «ترانسدیوسر» (مبدل) انجام می‌شود.
یک نوع ژل هم که به فرایند سونوگرافی داپلر کمک می‌کند، روی تمام سطح شکم مالیده می‌شود و بعد، ترانسدیوسر با فشار کمی روی سطح پوست، شروع به عکس‌برداری می‌کند. مواد متراکم‌تر مثل استخوان‌ها انعکاس بهتری نسبت به بافت‌های نرم‌تر دارند که بدن از آنها ساخته شده است و با مقایسه انعکاس همین مواد است که تصویری از بچه روی صفحه رایانه شکل می‌گیرد و به صورت زنده و همزمان پخش می‌شود.
سونوگرافی داپلر چه تفاوتی با سونوی معمولی دارد؟
چیزی که سونوگرافی داپلر را از سونوگرافی معمولی متمایز می‌کند این است که داپلر می‌تواند جریان خون در رگ‌های خونی را تشخیص دهد، سرعت جریان خون را تخمین می‌زند، جهت گردش خون را مشخص می‌کند، لخته‌های خونی و ... را شناسایی می‌کند. این روزها بیشتر دستگاه‌های سونوگرافی یک داپلر داخلی دارند و می‌توان هر دو نوع سونوگرافی را همزمان انجام داد.
سونوگرافی داپلر خطرناک است؟
نه! مثل تمام سونوگرافی‌های دیگر، وقتی این کار توسط یک فرد متخصص انجام شود، داپلر هم کاملا ایمن است. متخصص سونوگرافی، همان کسی که مسئول انجام این نوع اسکن تصویربرداری است، با دنبال کردن مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های ثابت، مراقب سلامت شما و فرزندتان در طول این فرایند خواهد بود.
از آنجا که این نوع تصویربرداری با استفاده از شعاع متمرکزی از امواج صوتی انجام می‌شود، این دستگاه می‌تواند مقدار کمی گرما تولید کند. بنابراین، هر دستگاه سونوگرافی دارای یک نمایشگر شاخص حرارت است که تخمین دقیقی از مقدار گرمای تولیدشده می‌دهد.
این دستگاه در حالت عادی شاخص حرارتی پایینی دارند و با خروجی‌های مختلف برای ماه‌های مختلف بارداری عرضه می‌شوند. معمولا سونوگرافی بیشتر از نیم ساعت طول نمی‌کشد و سونوگرافی داپلر هم نهایتا چند دقیقه زمان می‌برد. به همین خاطر خطری مادر و جنینش را تهدید نمی‌کند.
ضمن اینکه در طول تمام دهه‌هایی که استفاده از سونوگرافی در دوره بارداری رواج پیدا کرده، هیچ شواهد و مدارکی نشان نداده که این نوع تصویربرداری خطرناک است.
چرا در بارداری سونوگرافی داپلر انجام می‌دهند؟
در کل، خانم‌ها باید در طول دوره بارداری دو سونوگرافی پایه انجام دهند. یکی از آنها در سه ماهه اول است که تعداد جنین‌ها، ضربان قلب بچه و رشد بچه را بررسی می‌کند و تاریخ زایمان بر اساس همین سونوگرافی تخمین زده می‌شود.
سونوگرافی دوم هم معمولا در سه ماهه دوم و برای کنترل ناهنجاری‌های جسمی و اطمینان از رشد طبیعی بچه انجام می‌گیرد.
اما اگر پزشک طی هر یک از این سونوگرافی‌ها هر نوع ناهنجاری مشاهده کند، برای تشخیص و نتیجه‌گیری نهایی سونوگرافی داپلر انجام می‌دهد.
داپلر معمولا برای کنترل جریان خون جفت، جریان خون بند ناف جنین و جریان خون به قلب و مغز انجام می‌شود تا از طبیعی بودن این موارد مطمئن باشند.
اگر هر نوع مشکلی در جریان خون شناسایی شود، پزشک تشخیص خواهد داد که این مشکل به خاطر گرفتگی رگ خونی، کم‌خونی سلول داسی شکل یا حساسیت RH رخ داده است.
محدودیت جریان خون در جنین می‌تواند منجر به کاهش وزن تولد، رشد ناقص، کاهش سایز و ... منجر شود. نوع خاصی از سونوگرافی داپلر به نام «داپلر ترانس کرانیال» هم برای تخمین سکته در بچه‌های مبتلا به کم‌خونی داسی شکل انجام می‌شود. تصویربرداری داپلر همچنین برای موارد زیر تجویز می‌شود:
- بارداری دوقلو یا چندقلو
- بالا یا پایین بودن شاخص توده بدنی (BMI) مادر
- مشکلات پزشکی مثل دیابت یا فشار خون بالا
- آلودگی بچه به آنتی بادی‌های رزوس
- میزان رشد بچه کم است
- سابقه سقط یا تولد نوزاد ریزنقش
- سیگاری بودن مادر
چه زمانی سونوگرافی داپلر انجام می‌شود؟
زمانی پزشک درخواست سونوگرافی داپلر در بارداری دارد که مشکلات یا ناهنجاری خاصی در اسکن‌های اولیه تشخیص داده شود که مادر باردار باید دوره بارداری خود را با مراقبت‌های ویژه بگذراند.
بعضی از دیگر موارد رایج که ممکن است نیاز به سونوگرافی داپلر را بیشتر کند، از این قرار است:
-
بارداری‌های چندقلویی
وقتی مادری چند قلو در شکم دارد، بارداری‌اش پرخطر محسوب می‌شود و باید وضعیتش مرتب با سونوگرافی داپلر کنترل شود؛ به این خاطر که احتمال بروز مشکلات مختلف در بارداری‌های چندقلویی چند برابر است، مشکلاتی مثل: سندرم انتقال خون دوقلوها، تاخیر رشد داخل رحمی، پیچده شدن در بند ناف و ...
این مشکلات می‌تواند در مراحل اولیه در سونوگرافی داپلر شناسایی شود.
-
مشکلات جفتی
جفت غذا، مواد مغذی و اکسیژن را از بدن مادر گرفته و برای جنین آماده می‌کند. جریان سالم خون در جفت برای رشد طبیعی نوزاد ضروری است. در سونوگرافی‌های آنومالی که در سه ماهه دوم انجام می‌شود، اگر مشکلی مثل کُندی رشد جنین دیده شود، برای شناسایی هر نوع اختلال در گردش خون جفتی تصویربرداری داپلر انجام می‌شود.
تصویربرداری داپلر همچنین برای شناسایی جفت سرراهی (پایین بودن جفت) انجام می‌شود. این تصویربرداری می‌تواند وضعیت جفت را نشان دهد که می‌تواند تا پایان بارداری تغییر کند.
-
بیماری‌های مادر
سلامت مادر تاثیر زیادی بر رشد جنین داردو پزشکان از سونوگرافی داپلر برای میزان جریان خون در رگ‌های بندناف و جفت استفاده می‌کنند. اختلالاتی هستند که طی آنها جریان خون در رگ‌ها می‌تواند محدود شود، مثل گرفتگی رگ‌ها بر اثر سیگار کشیدن، داروهای خاص و بعضی دیگر از عوامل مربوط به سبک زندگی.
گرفتگی رگ‌ها باعث مقاومت بالا نسبت به گردش خون شده، باعث تولید ناکافی اکسیژن و مواد مغذی برای جنین می‌شود. مشکلاتی مثل فشار خون بالا و دیابت می‌تواند تاثیر زیادی بر این موارد بگذارد.
-
بیماری‌های جنین
وقتی میزان رشد جنین در سونوگرافی‌های قبلی راضی‌کننده نباشد، پزشک از سونوگرافی داپلر جنین برای بررسی بیشتر وضعیت استفاده می‌کند.
