درمان بی اختیاری ادرار با تمرین‌های فیزیوتراپی

بی اختیاری ادرار به معنای عدم توانایی در حفظ ادرار یا دفع ادرار در زمان ناخواسته است که به عنوان یک مشکل اجتماعی و بهداشتی شناخته می‌شود. این مشکل در کیفیت زندگی فرد تاثیرات بسیاری می‌گذارد و ممکن است حتی فرد را گوشه‌گیر کند و باعث کاهش تناسب جسمانی، قلبی عروقی، کاهش حرکات مورد نیاز و حتی باعث کاهش امید به زندگی فرد شود. این افراد معمولا مضطرب و نگران هستند و هنگامی که از منزل دور می‌شوند آرامش ندارند و ارتباط خود را با دیگران کمتر می‌کنند تا کسی از مشکلشان آگاه نشود. بی‌اختیاری ادراری به علت فعالیت کمتر از حد معمول عضلات کف لگن ایجاد می‌شود و شیوع آن در بانوان بیشتر است.

انواع بی اختیاری ادرار:

1. بی اختیاری ادراری استرسی: شایع ترین نوع بی‌اختیاری ادراری است که به خصوص در زنان جوان که با افزایش فشار داخل شکمی(حین عطسه، سرفه، خندیدن یا حرکات بدنی مثل پریدن و دویدن و...که همزمان باعث افزایش فشار داخل مثانه شده) رخ می‌دهد که معمولا میزان ادرار خارج شده کم است. در این افراد قدرت عضلات کف لگن کاهش می‌یابد و توانایی حفظ انقباض طولانی مدت را از دست می‌دهند. سایر عوامل دیگر هم باعث ضعف عضلات کف لگن می‌شوند مانند چاقی، هیسترکتومی، آلرژی(عطسه و سرفه مکرر)، تغییرات هورمونی پس از یائسگی، تعداد زایمان زیاد (بیشتر از 3 تا)، سابقه هر نوع ضربه‌ای که لگن را در هم فشرده کند و ...
از مهم‌ترین علل ایجاد آن از دست دادن عملکرد عضلات گردن مثانه و ضعف در عضلات اسفنکتر است.
2. بی اختیاری سر ریزی: مثانه همیشه پر است و مقدار کمی ادرار از آن تراوش می‌کند. بیمار حس می‌کند مثانه به طور کامل تخلیه نشده و همیشه مجبور به تخلیه ادرار است ولی قادر به این کار نیست. فرد در طول شب مکرر دستشویی رفته و زمان زیادی را در آنجا می‌گذراند ولی فقط قادر به ایجاد جریان کم ادرار یا قطره قطره است. این نوع بی اختیاری همراه با احتباس ادرار نیز هست و در مردان شایع‌تر است. از علل ایجاد این مشکل انسداد کامل یا ناقص در پیش آبراه، عفونت مجاری ادراری، توده‌های درون لگن و بدخیمی ها و... است.

3. بی اختیاری ادراری فوریتی یا اضطراری: خروج ناخواسته ادرار بلافاصله پس از احساس فوریت در دفع ادرار، به گونه‌ای که ممکن است شب فرد را از خواب بیدار کرده و در روز نیز دفعات دفع افزایش پیدا کند. در خانم‌های مسن این مسئله شایع‌تر است. از علل شایع بی اختیاری ادراری فوریتی استرس و اضطراب، کاهش ظرفیت مثانه به هر علت، ضعف اسفنکترها، برخی اختلالات سیستمیک مثل دیابت و .... است.

4. بی اختیاری ادراری مرکب: زمانی که دو یا سه نوع از بی‌اختیاری‌ها همزمان اتفاق می‌افتد، به آن بی اختیاری ادراری مرکب می‌گویند.
بی اختیاری ادراری عملکردی: به علت عوامل غیرمرتبط با مکانیسم فیزیولوژیک ادرار کردن این نوع بی اختیاری بروز می‌کند ودر سالمندان شیوع بیشتری دارد. از علل آن می‌توان کاهش تحرک، دردهای اسکلتی-عضلانی و ... را نام برد.

5.بی اختیاری حقیقی: در اثر وجود فیستول در مجرای ادراری و سرایت آن به نسوج اطراف به وجود می‌آید.

6.بی اختیاری رفلکسی: در بی اختیاری رفلکسی بین ایمپالس‌های آوران و وابران مثانه و طناب نخاعی اختلال و وقفه ایجاد می‌شود که بیشتر در بیماری‌های عصبی پیشرونده مثل مولتیپل اسکلروز یا ضایعات نخاعی دیده می‌شود.

7.بی اختیاری در اثر نقص عضله دترسور: در این حالت عضله دترسور (عضله مثانه) دائم در حال انقباض است و شل نمی‌شود و به محض اینکه ادرار می‌خواهد داخل مثانه جمع شود، خارج می‌شود. این مسئله بیشتر علائم عصبی دارد. این نوع بی‌اختیاری معمولا در افراد تند مزاج و عصبی دیده می‌شود و علت را عدم تعادل بین سیستم سمپاتیک و پاراسمپاتیک می‌دانند که باعث می‌شود عضله دترسور در اثر یک تحریک خارجی مثل شنیدن صدای آب شروع به انقباض کند و معمولا خروج ادرار تا تخلیه کامل ادامه دارد. از علل ایجاد آن می‌توان به تومورهای بدخیم، آسیب‌های نخاعی، افراد دیابتی ، MS ، التهاب و عفونت و ... اشاره کرد.

درمان انواع بی اختیاری:

درمان انواع بی اختیاری ادراری جراحی، دارو درمانی و فیزیوتراپی است.

درمان فیزیوتراپی بی اختیاری ادراری

در افراد مبتلا به انواع بی اختیاری ادراری درمان شامل: بیوفیدبک، رفتار درمانی، تعدیل روش زندگی، ورزش درمانی و تقویت عضلات کف لگن، تحریکات الکتریکی(در تحریک الکتریکی کف لگن از یک سری الکترودها استفاده می‌شود که در واژن یا رکتوم قرار گرفته‌اند و از طریق آنها پالس‌های الکتریکی به این نواحی وارد می‌شود. این پالس‌ها باعث انقباض ماهیچه‌ها می‌شوند و به ماهیچه کف لگن قدرت و استحکام می‌بخشند باعث بهبود وضعیت حسی مثانه می‌شوند) ، تحریکات IF، TENSو FES ....(که باعث افزایش گردش خون و افزایش قدرت و تن عضلات و رفع چسبندگی و کاهش درد شده) و...

درمان بیوفیدبک برای بی اختیاری ادراری

بیوفیدبک عضلات کف لگن یکی از بهترین روش‌های درمانی موجود است که به عنوان مکمل ورزش عضلات کف لگن به کار می‌رود و در آن از وسایلی مانند پروب‌های واژینال و آنورکتال با مونیتورهای حساس به فشار یا الکترومیوگرافی استفاده می‌شود. این وسایل به بیمار کمک می‌کند تا عضلاتی را که باید منقبض کند، بشناسد. هدف از بیوفیدبک در فیزیوتراپی بالا بردن آستانه دفع ادرار است. رفتار درمانی به همراه بیوفیدبک تقریبا ۶۳ درصد اپیزودهای بی اختیاری را کاهش می‌دهد.

ورزش های مناسب بی اختیاری ادراری

الف) به پشت بخوابید و پاها را در وضعیت کشیده قرار دهید و یک پا را روی پای دیگر بگذارید، سپس ورزش های زیر را انجام دهید:
1.عضلات ناحیه باسن را چند ثانیه منقبض کرده و سپس شل کنید.
2.در حالی که ورزش یک را انجام می‌دهید ران‌ها را نیز بهم فشار دهید.
3. در حالی که ورزش1 و2 را انجام می‌دهید گودی کمر خود را نیز به زمین فشار دهید.
4. در حالی که ورزش های 1و2و3 را انجام می‌دهید عضلات مقعد و واژن را منقبض کرده و سپس شل کنید.
همچنین این ورزش‌ها را می‌توان در حالت نشسته و سپس ایستاده پیشرفت داد.
ب) فرد باید سعی کند مقعد و واژن خود را به سمت داخل و بالا جمع کند. همچنین می‌تواند یک انگشت خود را داخل ناحیه واژن قرار داده و با انقباض واژن به آن فشار دهد. برای شروع این ورزش روزی 8-6 بار و هر بار 10 انقباض بگیرد.

فیزیوتراپیست مطهره حسین پور و علی حیدریان

www.dayanpt.com
Dayan_physiotherapy