، از آنجا که این بیماری در خانم‌ها نسبت به آقایان شایع‌تر است، بیشتر آنها با دیدن یکی از علائم ام‌اس خود را فردی مبتلا به ام‌اس احساس می‌کنند. بیماری ام‌اس یک بیماری دستگاه عصبی مرکزی بوده و در این بیماری پوشش محافظ اعصابی که در داخل و اطراف مغز نخاع قرار دارد تخریب می‌شود که این خود باعث ایجاد طیف گسترده‌ای از علائم مثل از دست دادن کنترل عضلات، هماهنگی بین آنها، سوزش و گزگز در دست و پا و تاری دید می‌شود. کنگره بین‌المللی بیماری‌های مغز و اعصاب و الکتروفیزیولوژی بالینی فرصتی را فراهم آورد که صحبتی با متخصصان این حوزه در مورد بیماری ام‌اس و تازه‌های مطالعات در مورد درمان آن و همچنین سردردهای روزمره اغلب افراد شود که دانستن آنها خالی از لطف نیست.
سیدرسول نبوی، متخصص مغز و اعصاب و فلوی ام‌اس و عضو هیات مدیره انجمن متخصصان مغز و اعصاب می‌گوید: «دوره‌های آموزشی در مورد ام‌اس هر سال در کنگره بین‌المللی بیماری‌های مغز و اعصاب و الکتروفیزیولوژی بالینی برگزار می‌شود که ما چهار سخنرانی مهم در آن می‌گنجانیم.» نقش هورمون‌های جنسی در درمان ام‌اس در دوران حاملگی عنوان سخنرانی نبوی در این دوره آموزشی بود. به نظر می‌رسد هورمون‌های جنسی نقش مثبتی در درمان ام‌اس دارند و فعالیت بیماری ام‌اس را کاهش می‌دهند. نبوی در این مورد می‌گوید: «مطالعات زیادی در این باره وجود دارد که نشان می‌دهد ام‌اس در اثر فعالیت هورمون‌های جنسی خاموش می‌شود.»
مطالبی مانند هورمون‌های جنسی چه نقشی در بهبود ام‌اس دارند؟ مشاوره دادن به یک خانم مبتلا به ام‌اس که چگونه باردار شود؟ اینکه آیا می‌تواند باردار شود یا نه؟ آیا نوزاد هم به ام‌اس مبتلا می‌شود یا نه؟ و در آخر اینکه در دوران بارداری چه داروهایی باید مصرف کند، به‌عنوان مسائل اصلی مطرح شد. اکثر بیماران ام‌اس می‌توانند باردار شوند و به‌طور کلی این مساله به میزان ناتوانی آنها، داروهایی که قبلا مصرف کرده و در مجموع شرایط کلی آنها بستگی دارد. آنچه مسلم است اینکه باردارشدن برای بیماران ام‌اس مفید است چرا که اگر خانم‌ها زودتر باردار شوند بیماری ام‌اس‌شان کمتر شعله‌ور می‌شود و خوش‌خیم‌تر می‌شود. به بیشتر خانم‌ها توصیه می‌شود که اگر شرایط عمومی‌شان مطلوب است باردار شوند. در مورد نوزاد، ریسک در ابتلا به ام‌اس خیلی کم است و با انجام یکسری تمهیدات قبل از بارداری، حین و بعد از آن معمولا مشکلی پیش نخواهد آمد.»
حال این سوال مطرح است؛ با توجه به اینکه هورمون‌های جنسی در بهبودی ام‌اس نقش دارند آیا یک زندگی زناشویی موفق در رشد ام‌اس نقش دارد یا نه؟ نبوی می‌گوید: «طبیعتا بله. این بحث مربوط به مسائل عاطفی است که باعث کاهش استرس می‌شود. مطمئنا کاهش استرس در کاهش رشد ام‌اس موثر است. وجه دیگر این مساله هورمون‌ها هستند، هورمون‌های جنسی با داشتن بالانس خوب و قابل قبول می‌توانند نقش موثری ایفا کنند. نکته دیگر این است که مصرف داروهایی مثل استرودیل حتی دارو‌های ضدبارداری در کاهش روند ام‌اس می‌تواند موثر شود. اینها به‌عنوان آپشن‌های درمانی هستند که هنوز مطالعات آنها کامل نشده است، اما به نظر می‌رسد می‌تواند در آینده به‌عنوان درمان ام‌اس استفاده شود.»
با توجه به آمار‌های منتشرشده از سوی سازمان‌های جهانی بیماری ام‌اس در جهان به صورت مرتب در حال افزایش است. نبوی در این مورد نیز صحبت‌هایی داشت. او می‌گوید: «در طول سال‌های اخیر جمعیت جوان ما افزایش پیدا کرده است، همچنین تکنیک‌های تشخیصی بیشتر شده است. لازم به ذکر است که بیماران نیز نسبت به ثبت علائم ام‌اس عمیق‌تر شده‌اند، همه اینها باعث شده شناسایی بیماران ام‌اس بهتر انجام شود. مشاهدات نشان می‌دهد که ام‌اس در کشور افزایش پیدا کرده که این افزایش هم در نسبت خود بیماران و هم نسبت زن به مرد بوده است. اینکه علت چیست، هنوز علت مشخصی در دست نیست، بخشی به جمعیت جوان ما برمی‌گردد که در دو دهه گذشته جمعیت جوان ما فوق‌العاده زیاد بوده است، بخشی به شناسایی بهتر بیماران برمی‌گردد و بخشی نیز به دلیل افزایش خود بیماری ام‌اس است. طبیعتا عوامل مختلف محیطی و جغرافیایی، نور آفتاب، سیگار، سبک زندگی، عوامل عفونی و خیلی عوامل دیگر در افزایش بیماری نقش دارد که کشور ما هم از این قاعده مستثنی نیست. در مورد پیشگیری نیز باید گفت خانم‌ها بیشتر از آقایان در معرض ام‌اس هستند، باید نور آفتاب بهتری دریافت کنند تا ویتامین D خون آنها افزایش یابد و سیگار نکشند، چاقی یکی از عوامل خطرناک است و باید از چاقی خود جلوگیری کنند، زایمان خیلی مهم است و اگر زود ازدواج می‌کنند حتما باردار شوند. دیر ازدواج کردن و بچه‌دار نشدن به‌عنوان یک عامل خطر عنوان شده است. همه جوانان در معرض ام‌اس هستند. زمینه ژنتیکی در آن نقش دارد، آنهایی که سابقه خانوادگی مثبت دارند طبیعتا بیشتر در معرض ابتلا به ام‌اس هستند.»
به گفته نبوی ایران در حوزه درمان ام‌اس پیشرفته است و اغلب درمان‌ها از 18 سال قبل در کشور انجام می‌شود. یکسری از درمان‌ها را هم در ایران نداریم که امید است با همکاری وزارت بهداشت زمینه آنها فراهم شود. نبوی می‌گوید: «یکسری داروها که در جهان وجود دارد ما افتخار این را داریم که در داخل کشور موفق به ساخت آن شدیم و از آنها استفاده می‌کنیم.» نبوی در مورد اینکه آیا این درمان‌ها قطعی است، افزود: «از آنجا که برای ام‌اس علت مشخصی متصور نیست علل و فرضیات مختلفی وجود دارد. در نتیجه درمان قطعی هنوز وجود ندارد، اما روزبه‌روز در حال بهتر شدن است.»
نبوی درباره کارایی طب سنتی در درمان ام‌اس اضافه کرد: «در طب سنتی یکسری تئوری‌ها و کارهایی انجام شده است. ولی متاسفانه آنچنان‌که باید و شاید موثر نبوده است. در بعضی اوقات طب سنتی می‌تواند موثر شود مثل تغییر رژیم غذایی. امروزه بحث‌های زیادی در مورد تاثیر بیماری‌های روده، کبد و دستگاه گوارش بر ام‌اس وجود دارد.»
نبوی در پاسخ به سوالی مبنی‌بر اینکه آیا کسانی که زیبا هستند بیشتر در معرض ابتلا به ام‌اس هستند، می‌گوید: «دلیل علمی در این‌باره وجود ندارد. نظرات مختلف است. البته همان‌طور که می‌دانید هیچ معیار استانداردی برای زیبایی در دنیا وجود ندارد، اما بله صحبت‌هایی به صورت شفاهی بین همکاران ما در دنیا وجود دارد که شاید ارتباطی بین ام‌اس و ژن‌های زیبایی وجود داشته باشد.»
حضور متخصصان مختلف در حوزه‌های گوناگون در کنگره باعث شد تا احسان محمدیانی‌نژاد عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه اهواز نیز از سردردهایی که اغلب افراد به دلیل سبک زندگی این روزها به‌خصوص در شهرهای بزرگ با آن درگیر هستند، صحبت کند. محمدیانی می‌گوید: «بهترین چیزی که به پزشک در تشخیص سردردهای بد کمک می‌کند شرح حال مریض است. بحث دیگر نکاتی در معاینه است که توسط پزشک انجام می‌شود تا به تشخیص صحیح برسد. شرح حال‌هایی که به‌طور عمده وجود دارند به سه دسته تقسیم می‌شوند:
1-سردردهایی که به‌طور مداوم ظرف چند هفته یا چند ماه به سمت بدتر شدن می‌رود، هم به لحاظ شدت و فرکانس تعداد و هم به لحاظ پاسخ به درمان، به این ترتیب با اینکه مریض تحت درمان است اما روزبه‌روز سردرد‌هایش شدیدتر می‌شود.
2-سردردهایی که با علائمی مثل استفراغ، تشنج، سنگینی نیمه بدن و تاری دید همراه است.
3- سردردهایی که افراد را از خواب بیدار می‌کند. هرچند بیشتر این افراد دچار میگرن هستند ولی علائم باید دقیقا بررسی شود. سردردهایی که همیشه در یک سمت سر بوده و فقط یک نقطه را درگیر می‌کند.
این سه نوع سردرد باید دقیقا مورد بررسی قرار بگیرند. وقتی پزشک متوجه شد که یک سردرد ممکن است علت زمینه‌ای داشته باشد باید بررسی‌های بیشتری انجام دهد و علاوه‌بر معاینات فیزیکی معمول مثل اندازه‌گیری فشار خون تصویربرداری هم انجام شود. در تصویربرداری مغز MRI نسبت به سیتی‌اسکن ارجحیت دارد و ضایعات را بهتر نشان می‌دهد. این مورد به‌خصوص در مورد کودکان و خانم‌ها به‌ویژه خانم‌هایی که باردار هستند باید مورد توجه قرار گیرد. به عبارت دیگر اگر بخواهیم در کودک یا یک خانم جوان که علائم زمینه‌ای در آنها مشاهده شده است روش تصویربرداری را انجام دهیم MRI بهترین راه‌حل است، به دلیل اینکه ریسک اشعه ایکس سیتی‌اسکن برای کودکان و خانم‌هایی که از بارداری خود بی‌اطلاع هستند قابل ملاحظه است. این پزشک است که باید تشخیص دهد که MRI با تزریق ماده حاجب باشد یا بدون تزریق آن البته با توجه به وضع بیمار.»
محمدیانی‌نژاد در پاسخ به اینکه آیا سبک زندگی و سبک نشستن به‌خصوص برای کسانی که به صورت طولانی‌مدت در یک حالت می‌نشینند و دچار درد‌های استخوانی و کمردرد می‌شوند، باعث سردرد می‌شود، می‌گوید: «بله ثابت شده است که افرادی که شغلی دارند که مجبورند عضلات شانه و گردن را برای مدت طولانی در یک وضعیت نامناسب قرار دهند، یک اسپاسم عضلانی در این ناحیه از بدن‌شان ایجاد می‌شود که همین باعث ایجاد فشار در ناحیه پس سر و گردن می‌شود. همچنین افرادی که بیماری مهره گردن دارند به‌دلیل نامناسب نشستن در معرض سردرد هستند که به سردردهای ناشی از مهره‌های گردن مشهور است. همان‌طور افرادی که برای مدت طولانی مطالعه می‌کنند به دلیل انقباضات عضلات چشم و اطراف چشم و به دلیل اینکه تطابق طولانی را انجام می‌دهند ممکن است سردرد مبهمی را در پیشانی و اطراف چشم احساس کنند.»
اما راه‌حل چیست؟ محمدیانی می‌گوید: وضعیت مناسب در محل کار و ارگونومی صحیح نشستن در این موقع مهم است. در افرادی که مطالعات طولانی دارند توصیه می‌شود هر نیم ساعت به یک فاصله دور نگاه کنند تا عضلاتی که در تطابق شرکت دارند استراحت کنند. این سردرد‌ها در دراز مدت مشکل جدی ایجاد نمی‌کنند ولی مطمئنا در همان مقطع زمانی باعث پایین آمدن کیفیت زندگی افراد می‌شوند.
