به زبان ساده، دفع مدفوع سفت با سختی را یبوست می‌گویند. تعریف یبوست در طب سنتی ایرانی گسترده‌تر و فراگیرتر از آن چیزی است که هم اکنون به یبوست گفته می‌شود.
مدفوع طبیعی نوزاد چگونه باید باشد؟
مدفوع طبیعی از دیدگاه طب سنتی ایرانی دارای خصوصیات زیر است:1-قوام نرم و خمیری داشته باشد.
2- به آسانی خارج شود و تکه تکه نباشد.
3- مقعد را نسوزاند.
4- زرد یا قهوه‌ای روشن باشد.
5-بوی خیلی بد نداشته باشد.
6-با دفع باد زیاد نباشد.
7-بعد از دفع آن احساس سبکی به فرد دست بدهد.
8- موقع دفع، درد ایجاد نکند.
در واقع در صورتی که فرد کمتر از روزی یک‌بار دفع داشته باشد و اجابت مزاج همراه با سختی و ناراحتی باشد نیاز به مداخله به منظور درمان یبوست دارد.
کودکان چه زمان دچار یبوست می‌شود؟
95 درصد یبوست کودکان عملکردی و بدون علت زمینه‌ای است. عوامل متعددی زمینه ایجاد یا تشدید یبوست را فراهم می‌کنند که از آن جمله می‌توان به فعالیت بدنی کم، رژیم غذایی کم فیبر، افسردگی و حالات روانی خاص و مصرف بعضی داروها اشاره کرد. اغلب کودکان زمانی از دوران زندگی دچار یبوست می‌شوند؛ ولی معمولا این دوره‌ها کوتاه مدت بوده و درمان‌های ساده و معمولی کفایت می‌کند. زمان‌های شایع ایجاد یبوست در کودکان عبارتند از:1-زمان شروع تغذیه کمکی
2- رفتن به مهد کودک
3-زمان گرفتن کودک از شیر مادر
4- سنین مدرسه
راهکارهای طب سنتی برای رفع یبوست کودکان
طب سنتی ایران برای درمان همه بیماری‌ها در ابتدا رعایت شش اصل را واجب می‌داند. در مورد درمان یبوست نیز توجه به این نکات حائز اهمیت است:بهبود وضعیت هوا: در طب سنتی ایرانی توصیه می‌شود که کودک در معرض هوای سرد قرار نگیرد. هوای خیلی گرم هم با تبخیر مایعات بدن کودک سبب مدفوع سفت و یبوست می‌شود.
خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها: در زمانی که کودک منحصرا از شیر مادر تغذیه می‌کند لازم است مادر او توصیه‌های غذایی را رعایت بکند. استفاده مادر از غذاهایی مانند سوپ حاوی چغندر، اسفناج و آلو به رفع یبوست شیرخوار کمک می‌کند. در سنین بالاتر که کودک غذا می‌خورد باید رژیم خود کودک تحت کنترل باشد و در رژیم او آب و مایعات و فیبر به اندازه کافی وجود داشته باشد. استفاده از سبزیجات ملین مثل اسفناج، ریشه و برگ چغندر در سوپ کودک توصیه می‌شود.
فعالیت بدنی: فعالیت بدنی متوسط برای کودکان لازم است ولی ورزش و فعالیت بدنی زیاد و به دنبال آن تعریق فراوان در بعضی کودکان سبب کاهش آب بدن و بیوست می‌شود.
خواب و استراحت کافی: نخوابیدن به میزان مناسب و کافی و فعالیت مدام بدن سبب خشکی و کمبود آب شده و یبوست را در پی خواهد داشت، بنابراین خواب کافی برای سلامت و رشد کودک توصیه می‌شود.
حمام: حمام طولانی همراه تعریق زیاد نیز سبب کاهش مایعات بدنی و یبوست می‌شود.
آرامش: برای اینکه کودک اجابت مزاج مناسب داشته باشد ، شادمانی و عدم استرس او نیز اهمیت بسزایی دارد.
خوراکی‌های توصیه شده برای درمان یبوست کودک
می‌توان سوپی با ترکیب برنج، سبزیجاتی مثل جعفری، گشنیز، شنبلیله و تره، زردچوبه، آبغوره، آلو‌بخارا، بال مرغ، روغن زیتون ، بدون نمک تهیه کرد و به عنوان یک غذای موثر در درمان یبوست به کودک داد. استفاده از خوراکی‌های زیر به تناسب فصل و مزاج کودک برای رفع یبوست توصیه می‌شود.- آلو
- آب هندوانه خصوصا با شکر
- آب خیار بدون جرم خود میوه
- آب کدو بدون جرم
- آب میوه‌ها بدون جرم خود میوه
- انجیر
- گلقند
- روغن زیتون
- آبگوشت چرب
- خاکشی
- خرما
- گردو
- مویز
- ترنجبین
ماساژ شکم راهی ساده در درمان یبوست
در حالیکه اکثر کودکان در برابر مصرف مواد خوراکی مقاومت می‌کنند مالش شکم برای آنها لذت‌بخش است؛ می‌توانید شکم کودک را با روغن زیتون، روغن کرچک، روغن مصطکی در جهت عقربه‌های ساعت هر بار به مدت 20 دقیقه مالش دهید. مالیدن شکم در جهت عقربه‌های ساعت با ترکیبی از لعاب ختمی و کتیرا نیز سودمند است.می‌توانید مغز گیاه فلوس را در گلاب حل کرده و روی شکم شیرخوار بگذارید.
باید همواره شکم و پهلوهای کودک را گرم نگه داشت.
اگر یبوست کودک طولانی شد و با ایجاد تغییر در عادات غذایی و غیر غذایی برطرف نشد و علائم دیگری مانند خون در مدفوع، استفراغ، بیقراری طولانی مدت یا سایر علائم همراه یبوست ظاهر شد، حتما برای اطمینان خاطر و بررسی بیشتر شیرخوار، به پزشک مراجعه کنید.
