لکنت یا گرفتگی زبان یکی از مشکلات شایع به ویژه در بین کودکان است. این اختلال گفتاری به این معناست که فرد سیلاب‌ها و کلمات خاصی را با مکث و تکرار بیان می‌کند یا بیان آنها برایش طولانی می‌شود. در برخی موارد نیز در کلمات فرد توقف‌های غیر طبیعی (بدون صدا) وجود دارد. در واقع لکنت یا گرفتگی زبان وقفه‌ای در روند گفتار است که فرد را برای ادای کلمه با فشار و مشکل روبرو می‌کند.
بسیاری از کودکان هنگامی که به سن بین 2 تا 6 سالگی می‌رسند و در حال یادگیری زبان هستند، دچار لکنت زبان می‌شوند. بین 5 تا 10 درصد از کودکان ممکن است دچار لکنت مقطعی شوند که به مرور بهبود پیدا می‌کند. در بسیاری از موارد لکنت زبان تا سن 6 سالگی به خودی خود برطرف می‌شود ولی در برخی دیگر ممکن است ادامه‌دار باشد. این اختلال در بین پسران شایع‌تراز دختران است. در ایران نیز حدود 7 درصد از کودکان لکنت دارند.
چه عواملی به وجود آورنده لکنت هستند؟
ازنظر متخصصان دلایل متنوعی برای ایجاد لکنت زبان وجود دارد:- عوامل ژنتیکی؛ تحقیقات نشان داده است بیشتر افرادی که در اطرافیان نزدیک خود فردی را دچار لکنت داشته‌اند بیشتر احتمال دارد دچار این اختلال شوند. این در حالی است که عوامل محیطی نیز بر این اختلال اثرگذارند.
- تفاوت در پردازش فرایند مغزی زبان: افرادی که لکنت دارند پردازش زبان در سایر قسمت های مغزشان اتفاق می‌افتد و مشکلی در ارسال اطلاعات مغز با ماهیچه ها و قسمت هایی از بدن که به گفتار مربوطند وجود دارد. در واقع گذرگاه های عصبی با سرعت و دقت یکسانی در تعامل با یکدیگر قرار نمی‌گیرند.
- سرعت بالای تکلم
- افزایش دامنه کلمات
- قرارگیری در شرایط استرس‌زا، هیجانات و ترس
- لکنت زبان در بزرگسالی که در نتیجه سکته یا آسیب‌های مغزی است.
نشانه های اولیه لکنت:
معمولا تشخیص لکنت زبان توسط متخصص گفتار درمانی صورت می‌گیرد. گفتار درمان با استفاده از روش‌‌های درمانی که می‌شناسد کودک را با توجه به سنی که او به این اختلال دچار شده و همچنین ارزیابی توانایی گفتاری او مورد بررسی قرار می‌دهد و روش درمان مناسب را شناسایی می‌کند.تشخیص به موقع این اختلال در کودکان قطعا می‌تواند به جلوگیری از پیشرفت و ادامه آن در سنین بزرگسالی جلوگیری کند. متخصصان سلامت معتقدند اگر کودکی سابقه این اختلال را در افراد نزدیک به خود دارد، رفتارهای پرخاشگرانه همراه با لکنت داشته و یا لکنت او بیش از 3 تا 6 ماه طول کشیده است، باید تحت درمان قرار بگیرد.
راهکارهایی برای والدین در جهت کمک به فرزندانشان وجود دارد:
والدینی که فرزندشان دچار اختلال لکنت است باید بدانند که این مشکل عادی است و کودک نباید از مسئولیت و نقش هایش در جامعه و خانواده منع شود. باید با این کودک همانند سایرین آرام و طبیعی برخورد کرد و انتظارات یکسانی همانند همسالانش از او داشت. همچنین والدین باید:- محیط خانه را آرام نگه دارند و فضایی صمیمی ایجاد کنند تا کودک بیشتر حرف بزند. در خانواده دورهم بنیشینید و به کودک به ویژه زمانی که موضوعی برای صحبت دارد اجازه حرف زدن بدهند. این کار اعتماد به نفس او را بالا می برد.
- با دقت به حرف های او گوش دهند و به جای توجه به کلماتی که او ممکن است به سختی ادا کند به مفهوم پیغام او توجه داشته باشند.
- به آرامی و با لحنی ملایم با او صحبت کنند. به طور مثال برای او با کلمات شمرده کتاب بخوانند. این کار به کاهش فشار و استرسی که کودک بابت زمان ممکن است داشته باشد کمک می کند.
- در حین گوش دادن به حرفای او به چشم‌هایش نگاه کنند و بگذارند تا کلمات را کامل ادا کند. جملات او را کامل نکنند. این حس را به او بدهند که با وجود داشتن لکنت زبان نیز می‌توان با دیگران ارتباط برقرار کرد.
- اگر در مورد گرفتگی زبانش با شما صحبت کرد به او صادقانه پاسخ دهند. اگر تمایلی به صحبت در مورد این مشکل ندارد واکنش خاصی نداشته باشند.
- تشویق او برای صحبت از نگرانی، ترس‌ها و علاقه‌مندی‌هایش می‌تواند به او کمک کند و اعتماد به نفس او را بالا ببرد.
- اگر کودک در حال درمان توسط گفتار درمان است صبور باشند زیرا این اختلال برای درمان به زمان نیاز دارد.
- اگر کودک تمایلی به صحبت ندارد او را مجبور به حرف زدن نکنند.
