چطور بفهمم کودک پیش دبستانی‌ام دچار مسمومیت غذایی شده است؟
تشخیص مسمومیت غذایی که معمولا در نتیجه‌ی خوردن غذا یا آب آلوده به یکی از انواع باکتریهای مضر به وجود می‌آید، از ویروس شکمی که از طریق دستهای آلوده به دهان منتل می‌گردد دشوار است. علایم آنها هم یکی هستند: گرفتگی عضلات شکمی، تهوع، استفراغ، اسهال، و اغلب تب، لرز، درد، و سردرد.
اگر کودک پیش دبستانی شما دچار مسمومیت غذایی شود، علایم طی دو تا 48 ساعت بعد از خوردن غذا ظاهر می‌شود و معمولا یک یا دو روز ادامه می‌یابد اما در موارد شدیدتر ممکن است تا یک هفته یا بیشتر ادامه پیدا کند
چطور بفهمم کودکم به چه نوع مسمومیت غذایی دچار شده است؟
آزمایش خون، مدفوع، و باقیمانده غذا در موارد لزوم به تشخیص باکتری کمک می‌کند، اما پزشکان اغلب نیازی به عامل اصلی ندارند چون در هر صورت راه درمان یکی است. (درواقع، روش درمان ویروس شکمی هم مشابه همین است). البته استثنائاتی هم وجود دارد. مثلا اگر در مدفوع کودک خردسال خون دیده شود، دکتر دستور آزمایش خون می‌دهد تا از عدم وجود باکتریهای خطرناک ایجادکننده‌ی مسمویت غذایی مثل ای کولی یا سالمونلا مطمئن شود.
طبق نظر مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، رایج ترین عفونت های غذایی آنهایی هستند که بر اثر باکتریهای کامپیلوباکتر، سالمونلا، و ای کولی 0157:H7 و نیز دستهای از ویروسها موسوم به نورو ویروس به وجود می آیند. نوع کمتر رایج بوتولیسم است، که البته اگر معالجه نشود می‌تواند خطرزا باشد. در اینجا نگاهی اجمالی به این باکتری‌ها خواهیم داشت:
کامپیلوباکتر: پرابتلاترین باکتری غذایی است. معمولا از طریق گوشت خام یا نیمه‌خامِ ماکیان یا شیر غیرپاستوریزه منتقل می‌شود، اما کودک ممکن است از طریق آب آلوده هم به آن مبتلا شود. معمولا از فرد به فرد دیگر منتقل نمی‌شود، اما امکان آن وجود دارد. (اگر فرزند شما به این باکتری مبتلاست و اسهال دارد، احتمال دارد هنگام پاکیزه کردن کودک مبتلا شوید).
احتمال تماس با باکتری از طریق مدفوع سگ یا گربه هم وجود دارد. کامپیلوباکتر اغلب تشخیص داده نمی‌شود چون گاهی هیچ علایمی ندارد؛ اما از علایم آن می‌توان به تهوع و استفراغ، اسهال (گاهی خونی)، انقباض و درد در ناحیه شکم، و تب اشاره کرد. اغلب دو تا پنج روز ادامه پیدا می‌کند اما ممکن است به ده روز هم بکشد.
سالمونلا: ممکن است در تخم مرغ خام یا عسلی، گوشت چهارپایان و ماکیان، شیر خام و محصولات لبنی و غذاهای دریایی یافت شود و از طریق توزیع‌کنندگان مواد غذایی انتشار یابد. خزندگانی مثل لاک پشت، مارمولک و مار هم می‌توانند ناقل سالمونلا باشند. در بیشتر موارد اگر کودک شما به سالمونلا مبتلا شده باشد، علایم تب، اسهال، و انقباضهای شکمی خواهد داشت. همین‌طور ممکن است دانه‌های صورتی روی پوستش ظاهر شود.
علایم معمولا طی هشت تا 48 ساعت بعد از تماس ظاهر می‌شوند و یکی دو روز طول می‌کشند، البته ممکن است بیشتر از یک هفته هم دوام پیدا کند و باکتری ممکن است ماهها در بدن باقی بماند. دوسوم ِ مبتلایان به سالمونلا زیر بیست سال دارند. در فردی با سیستم امینی ضعیف، سالمونلا ممکن است به جریان خون حمله کند و خطرات جانی در پی داشته باشد.
ای کولی: از طریق غذا یا آب آلوده به مقادیر میکروسکوپی از مدفوع گاو شیوع پیدا می کند. (اگر کسی ای‌کولی داشته باشد و دستها را بعد از رفتن به دستشویی نشوید، ممکن است بیماری را به فرد دیگر منتقل کند). ای‌کولی موجب اسهال شدید و گاه خونی، و انقباضات شدید شکمی می‌شود اما تب ندارد.
اشرشیاکولی نژادهای مختلفی دارد. نژاد ای کولی 0157:H7 نوع خاصی است که بیماری حادتر و طولانی‌مدت تری ایجاد می‌کند. ای کولی 0157:H7 در نوزادان و کودکان خردسال می‌تواند کشنده باشد و اغلب نیاز به بستری شدن دارد. علایم از هشت تا 48 ساعت بعد از آن که کودک غذای آلوده به باکتری را خورد ظاهر می‌شود و دو تا پنج روز ادامه دارد.
نورو ویروس: به ویروس شبه‌نورواک یا کالیسی‌ویروس هم موسوم است، چون به خانواده ویروسی کالیسی‌ویرید تعلق دارد. این ویروس بسیار رایج اغلب به درستی تشخیص داده نمی‌شود چون تست آزمایشگاهی آن به سهولت امکان پذیر نیست. تهوع شدید نشانه بارز آن است و معمولا به ناگهان حدود 24 تا 48 ساعت بعد از تماس با ویروس بروز می‌کنند؛ البته علایم آن ممکن است بعد از 12 ساعت اول هم ظاهر شوند.
نورو ویروس از طریق غذای آلوده، لوازم آشپزخانه و سطوح منتقل می‌شود. از آنجا که بسیار مسری است، به راحتی در خانه و از طریق لوازم مصرفی روزانه انتقال پیدا می‌کند. و از آنجا که نورو ویروس نژادهای گوناگون دارد نمی‌توان در مقابل آنها مصونیت پیدا کرد. علایم نورو ویروس خودبخود بعد از یکی دو روز ناپدید می‌شود، اما باید دقت کنید که در این مدت آب بدن کودک بر اثر استفراغ کم نشود.
بوتولیسم: موارد آن نادر است، هرسال تنها حدود 110 مورد در ایالات متحده امریکا گزارش می‌شود. عامل آن باکتری کلوستریدیوم بوتولونیوم است که در خاک یافت می‌شود. اما در بیشتر موارد از طریق مواد غذایی که با شیوه نادرست کنسرو و نگهداری شده‌اند، بخصوص سبزیجات کنسروشده خانگی، گوشت نمک سودِ ران و فیله خوک، ماهی خام یا دودی، عسل، و شربت نشاسته ذرت منتقل می‌گردد.
بوتولیسم در کودکان زمانی اتفاق می‌افتد که کودک باکتری یا تخم‌هایش را بخورد و تخمها در روده او رشد پیدا کنند. (به همین خاطر است که نباید قبل از تولد یک سالگی نوزاد به او عسل خوراند). علایم بوتولیسم شامل یبوست، ضعف، پلکهای افتاده، و مشکل در بلع می‌باشد. (با وجود ضعف، کودک کاملا هشیار است). بوتولیسم اگر درمان نشود ممکن است منجر به فلج ماهیچه‌و دستگاه تنفس شود. علایم در 36 ساعت اول بروز پیدا می‌کنند.
چه وقت باید با دکتر تماس بگیرم؟
بهتر است به محض شک به مسمومیت غذایی کودکتان با دکتر تماس بگیرید. وی با توجه به علایم کودک تصمیم می‌گیرد که نیازی به مراجعه به مطب هست یا خیر. علایم زیر را با دکتر در میان بگذارید:
• تب بالای 103 درجه فارنهایت
• تهوع بیش از سه روز
• سردرد شدید یا درد شکم
• خون در استفراغ یا مدفوع
• شکم سفت و متورم
همچنین اگر فرزندتان یکی از علایم متعارف دهیدراسیون (کم شدن آب بدن) شامل کاهش ادرار، خوابالودگی یا بهانه‌گیری شدید، دست و پاهای یخ و رنگ‌پریده، یا عطش شدید را نشان داد، با پزشک تماس بگیرید. اگر چنین اتفاقی افتاد، پزشک احتمالا کودکتان را در بیمارستان (یا شاید فقط چند ساعتی) بستری می‌کند تا آب از دست داده بدنش را طی هیدراسیون مجدد IV بازگرداند. نگران نشوید. احتمالا بعد از چند روز مرخص می‌شود و سلامتش را به دست می‌آورد.
اگر حدس می‌زنید فرزندتان دچار مسمومیت غذایی شده و پزشک در دسترس نیست، تلفنی با دکتر صحبت کنید و یا کودک را به مرکز اورژانس برسانید.
برای کم کردن عوارض کودکم چه کنم؟
در صورت ابتلای فرزندتان به مورد حاد مسمومیت غذایی با اسهال و استفراغ، بهتر است او را در خانه نگه دارید تا استراحت کند و مایعات و الکترولیتهای از دست داده بدن (نمک و املاح معدنی) را بازیابی کند. معمولا پزشکان مصرف بدون نسخه‌ی محلولهای الکترولیت خوراکی را توصیه می‌کنند و بهتر است در طول روز اندک اندک نوشیده شود. پزشک بر اساس سن و وزن کودکتان به شما خواهد گفت که به چه مقدار از این مایعات احتیاج دارد. (اما از خوراندن آبمیوه و سودا پرهیز کنید چون عوارض بیماری را تشدید می‌کنند).
اگر کودک تب یا بدن‌درد دارد، مقدار مناسبی استامینوفن یا ایبوپروفن به او بدهید. هرگز به کودکتان آسپیرین ندهید چون او را مستعد ابتلا به سندروم ریReye’s Syndrome می‌کند که بیماری نادر اما خطرناکی است.
چه وقت کودکم می‌تواند دوباره غذای عادی بخورد؟
به محض کاهش یا توقف اسهال و استفراغ و بازگشتن اشتهای کودک، دکتر توصیه می‌کند که مصرف محلولهای الکترولیت را متوقف و همزمان افزودن تدریجی مایعات دیگر مثل شیر و غذاهای سالم را آغاز کنید. به رفتارهای کودکتان توجه کنید، خودش به شما می‌گوید چه وقت گرسنه می‌شود.
آکادمی طب کودکان امریکا (AAP) توصیه می‌کند کودکانی که از بیماریهای شکمی بهبود یافته‌اند باید هرچه زودتر رژیم غذایی عادی را از سر بگیرند – رژیمی که شامل همه طبقات غذایی مثل مجموع کربوهیدراتها (نان، برشتوک، و برنج) گوشت بدون چربی، ماست، میوه‌جات، و سبزیجات باشد. از غذاهای چرب اجتناب کنید.
مطالعات نشان داده‌اند که از سرگیری سریع رژیم غذایی استاندارد بلافاصله بعد از رفع علایم حاد بیماری می‌تواند مدت نقاحت کودک را نصف روز کاهش دهد چوت مواد غذایی ضروری را جهت مقابله با عفونت به بدن او می‌رساند. از سوی دیگر، اگر کودک شما چند روز به خاطر بی‌اشتهایی حاصل از بیماری نتوانست از مواد غذایی خوب استفاده کند نگران نشوید. فقط سعی کنید نگذارید آب بدنش را از دست بدهد
چگونه از کودک در برابر ابتلای مجدد به بیماریهای غذایی محافظت کنم؟
واقعیت آن است که حفاظت از کودک مقابل همه باکتریهای مقیم در موادغذایی غیرممکن است. اما می‌توانید با رعایت ایمنی در تهیه مواد غذایی از مقدار این تماسها بکاهید. این راهها را امتحان کنید:
• همیشه قبل از تهیه غذا یا بعد از رفتن به دستشویی یا سرپا گرفتن کودک یا تعویض کهنه ی بچه، دستهای خود را با آب گرم و صابون بشویید. به کودکتان یاد دهید بعد از استفاده از دستشویی و قبل از غذاخوردن دستهایش را بشوید. تا وقتی که خودش به خوبی بتواند دستهایش را بشوید در این کار کمکش کنید .
• گوشت چهارپایان، ماکیان و ماهی را قبل از پختن خوب آب بکشید و همه سطوح آشپزخانه را هم بعد از کار با آب داغ کف‌دار بشویید.
• هرگز غذای پخته شده مثل استیک را دوباره در بشقاب یا تخته‌ی خردکن که قبلا به مواد خام آلوده شده نگذارید.
• جهت آب کردن یخِ مواد منجمد آنها را در یخچال بگذارید و نه روی پیشخان یا سینک. گوشت قرمز و سفید را که بیش از یکی دو روز بصورت خام فریز شده مصرف نکنید.
• غذایی که بو یا ظاهر غیرعادی دارد نخورید.
• از غذاهای تاریخ گذشته، غذاهای بسته بندی درشکسته، یا قوطی‌های کنسرو قر شده یا فرورفته پرهیز کنید.
• غذا را بیشتر از یک ساعت قبل از خوردن یا نوشیدن بیرون یخچال نگه داری نکنید.
• مطمئن شوید که غذا خوب پخته شده است. گوشت گاو باید 160 درجه فارنهایت، ماکیان حداقل 180 درجه فارنهایت، و ماهی حداقل 140 درجه فارنهایت حرارت ببیند.
• موقع گرم کردن غذا مطمئن شوید که کاملا داغ شده باشد (فقط گرمش نکنید)
• غذای داغ را بصورت داغ و غذای سرد را بصورت سرد مصرف کنید.
• از دادن شیر، آبمیوه، و پنیر غیرپاستوریزه یا گوشت خام به کودک پرهیز کنید.
• اگر خودتان مواد غذایی خود را کنسرو می‌کنید، مراحل کار را به دقت انجام دهید.
• گوشت و ماهی خود را از مغازه های معتبر تهیه کنید.
• موقع سفر به خارج کشور از غذاهای داغ و تازه پخت استفاده کنید – و نه سبزیجات خام یا میوه‌های با پوست ؛ فقط آب جوشیده شده بنوشید.
