نی نی سایت: متاسفانه در جامعه ما ابتلا به سل را بسیار بد می‌دانند و افکار مردم نسبت به این بیماری این‌طور شکل گرفته که سل بیماری مربوط به قشر فقیر و طبقه پایین جامعه است در صورتی که این بیماری اخیرا دوباره در بین مردم شیوع پیدا کرده است. به همین دلیل در گفتگو با دکتر وحیده صباغی، پزشک عمومی و اطفال، درباره این بیماری و روش‌های تشخیصی و درمان آن گفتگو کردیم.
سل چیست و چرا شایع شده؟
دکتر صباغی، درباره بیماری سل و شیوع دوباره آن می‌گوید: سل میکروبی است که در بیشتر موارد ریه را درگیر می‌کند اما این بیماری می‌تواند در قسمت‌های دیگری از بدن هم بروز کند. به دلیل شرایط جغرافیایی، در بدن 80 درصد از ایرانیان، میکروب سل وجود دارد. درواقع منطقه ما بومی بیماری سل است و بسیاری از ما از ابتدا با این بیماری رشد کرده‌ایم اما سیستم ایمنی بدن‌ایرانی‌ها قوی است و اجازه نمی‌دهد که میکروب این بیماری در بدن ما رشد کند. هچنین در کشور ما در بدو تولد به نوزادان واکسن سل تزریق می‌شود اما پس از آن تکرار نمی‌شود چون شیوع آن زیاد است و بدن ما به طور طبیعی هر چند وقت یک‌بار در برابر این بیماری واکسینه می‌شود. مگر اینکه افراد در نزدیکی بیمار مبتلا به سل زندگی کنند و میکروب در بدن‌شان باشد که با بالا رفتن سن و فشار افت سیستم ایمنی بدن، فرد مبتلا به سل فعال می‌شوند. بنابراین اگر کودکان با بیمار مبتلا به سل فعال خلط مثبت ارتباط داشته باشد، آنها نیز دچار این بیماری می‌شوند.
علائم سل چیست؟
نشانه سل در کودکان زیر 6 سال مبتلا به این بیماری، تنها سرفه نیست و علائم دیگری هم وجود دارد که دکتر صباغی به آنها اشاره می‌کند: علامتی که باعث می‌شود ما به سل در کودک مشکوک شویم،شرح حال او و خانواده‌اش است. به‌طوری که بدانیم یکی از اقوام نزدیک این کودک سرفه‌های خلط دار داشته است. پدر و مادر کودکان مبتلا معمولا بیماری سل را انکار می‌کنند اما این بیماری با اختلال رشد و کاهش وزن کودک خود را نشان می‌دهد. بنابراین بچه‌ای که اختلال رشد دارد، سابقه خانوادگی سل دارد و با فردی مبتلا به سل در ارتباط است به احتمال زیاد به آن مبتلا می‌شود.
معمولا در سیستم درمانی و پزشکی کشور به دلیل باور‌های عمومی اشتباه، سرفه‌های مزمن بیماران را به انواع بیماری‌ها نسبت می‌دهند اما برای‌شان آزمایش خلط تجویز نمی‌کنند تا بفهمند آیا آنها به سل مبتلا شده‌اند یا نه. تنها سیستم بهداشت به ابتلا به این بیماری حساس است.
سل در بارداری
این پزشک عمومی و اطفال با بیان اینکه افت سیستم ایمنی یکی از عوامل ابتلا به بیماری سل است توضیح می‌دهد: چون سیستم ایمنی خانم‌ها در دوران بارداری ضعیف می‌شود، امکان ابتلای آنها به بیماری سل افزایش پیدا می‌کند. از طرفی ممکن است میکروب سل از قبل در بدن خانم باردار وجود داشته باشد که با ضعف سیستم ایمنی در دوران بارداری خود را نشان دهد. ما در بارداری سل را درمان کرده و از آسیب آن به جنین جلوگیری می‌کنیم. همچنین اگر خانم‌بارداری نداند که مبتلا به سل است و در این دوران دچار سرماخوردگی‌ها و سرفه‌های مکرر شود، بعد از به دنیا آمدن جنین از او آزمایش خلط گرفته می‌شود. اگر جواب آزمایش، خلط مثبت باشد، احتمال انتقال بیماری به جنین وجود دارد در صورتی که اگر بیماری مادر از همان ابتدا خوب تشخیص داده شود، بیماری‌اش درمان می‌شود.
همه بچه‌ها اگر در تماس با بیماران مبتلا به سل ریوی خلط مثبت باشند، به این بیماری مبتلا می‌شوند. البته ممکن است فردی سل ریه داشته باشد اما مقدار میکروب‌های موجود در ریه اینقدر کم باشد که قابل انتقال به کسی نباشد.
علامت سل: سرفه مزمن
دکتر صباغی با بیان اینکه افراد خانواده باید به سرفه مزمن بیش از دو هفته اهمیت بدهند می‌گوید: آنها باید در این شرایط به نزدیک‌ترین مرکز بهداشت مراجعه کرده و برای تشخیص بیماری، نمونه خلط بدهند و در صورت مبتلا بودن به آن، درمان شوند. کودکانی که وزن‌گیری مناسبی ندارند و در خانواده سابقه بیماری سل داشته‌اند احتمال دارد که به این بیماری مبتلا شده باشند. بنابراین مادران نباید از این موضوع خجالت بکشند و به جای درمان درست و به‌موقع روی آن سرپوش بگذارند. در کودکان به جای نمونه‌گیری از خلط، از شیره معده نمونه‌برداری می‌شود که این کار با لوله‌گذاری از طریق بینی کودک انجام می‌شود اما متاسفانه مادران نسبت به این فرایند گارد می‌گیرند و به انجام آن راضی نمی‌شوند. در حالی که این نمونه‌گیری برای تشخیص قطعی بیماری بسیار مهم است.
5 روش تشخیص سل
برای تشخیص سل در بچه‌های پایین‌تر از 5 سال، 5 روش وجود دارد که اگر جواب 3 آزمایش از این 5 تا مثبت باشد، مشخص می‌شود که کودک مبتلا به سل است و باید تحت درمان قرار بگیرد.
1- کودک در تماس با فردی بوده که سل خلطی مثبت داشته است.
2- از کودک تست پوستی یا PPD گرفته می‌شود که در صورت مثبت بودن جواب آن مشخص می‌شود که او به سل مبتلا است.
3- عکس قفسه سینه بچه علائم درگیری ریه با سل را نشان دهد.
4- بچه دچار کاهش رشد وزنی باشد و رشد و نمو خوبی نداشته باشد.
5- شیره معده از نظر میکروب سل مثبت باشد.
بنابراین اگر جواب 3 تا از این 5 آزمایش مثبت باشد کودک باید داروی ضد سل دریافت و مصرف کند. تنها موردی که با بررسی جواب آن می‌توان سل را به‌طور قطعی تشخیص داد تست شیره معده است. اما متاسفانه خیلی از مادران اجازه نمی‌دهند که با همان لوله نازک که خطر و ضرری برای بچه ندارد نمونه‌گیری انجام شود.
مطمئن ترین روش تشخیص سل: تست شیره معده
این پزشک عمومی درباره پیشگیری و درمان این بیماری می‌گوید: اگر کودک یا هر عضو خانواده به مدت دو هفته سرفه مزمن و حتی سرفه خشک داشته باشد باید آزمایش خلط بدهد تا ابتلای او به این بیماری مشخص شود. اگر کودک 6 ساله‌ای به ما مراجعه کند که در نزدیکی یا تماس با بیمار مبتلا به سل ریوی خلط‌مثبت بوده است، در شرایطی که نمونه‌برداری و تست پوست او منفی بوده باشند، ما برای او قرص جلوگیری از سل تجویز می‌کنیم. اما اگر بچه مبتلا به سل باشد و از او تست شیره معده گرفته نشده باشد، باعث می‌شود کودک به داروی ضد سل مقاوم شود و در نتیجه درمان آن بسیار سخت‌تر است. خوشبختانه درمان سل و آزمایش‌های آن رایگان است و والدین بدون نگرانی از هزینه‌ها می‌توانند برای آزمایش‌ها و درمان اقدام کنند.
مردم باید بدانند که سل تنها بیماری مربوط به قشر فقیر جامعه مربوط نیست و به دلیل بیماری‌های مختلف که سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کنند دوباره سال شایع شده است.
