آنچه باید درباره قاعدگی‌های دردناک بدانید؛ خطر در کمین دختران جوان

نی‌نی سایت: دکتر سولماز توانگر، متخصص زنان و زایمان- برخی از خانم‌ها در زمان قاعدگی به ندرت احساس ناراحتی می‌کنند و فقط گاهی اوقات دچار انقباضات و دردهای خفیف می‌شوند در حالی که عده‌‌ای دیگر به علت سردرد و تهوع، خونریزی زیاد و انقباضات شدید رحم چاره‌ای جز مراجعه به درمانگاه و تزریق سرم و مسکن ندارند. بد نیست بدانید قاعدگی‌های دردناک در علم پزشکی دیسمنوره نامیده می‌شود که واژه‌ای است یونانی و همه ناراحتی‌های دوران قاعدگی شامل استفراغ، اسهال، ضعف و بی حالی، تنش، احتباس مایعات در بدن، دردهای شکمی و پاها، خستگی‌های مزمن، افسردگی و ... را در بر می‌گیرد.

فرض کنید امید به زندگی در بدو تولد یک زن 70 سال باشد. با یک محاسبه ساده می‌توان گفت خانمی با سیکل‌‌های قاعدگی منظم 28 تا 30 روزه که هر بار 5 تا 7 طول می‌کشد، بیش از یک دهم از طول عمرش را با خونریزی قاعدگی سپری خواهد کرد که اگر این دوران با ناراحتی‌های شدید جسمی و روانی ناشی از آن همراه باشد، بخش مهمی از زندگیش با درد ناشی از این مشکل می‌گذرد. حالا شاید این پرسش برایتان پیش بیاید که اصلا قاعدگی دردناک به چه علت به وجود می‌‌آید؟ باید گفت رحم یک عضله است و مانند هر عضله‌‌ای به انقباض و استراحت در می‌‌آید. اکثر انقباضات رحم هرگز احساس نمی‌‌شوند ولی انقباضات قوی رحم، دردناک هستند. البته به نظر می‌رسد که علت بروز این انقباضات، افزایش تولید ماده‌ای به نام پروستاگلاندین در دوران خون ریزی قاعدگی باشد و میزان تولید بالای آن دردهای دوران قاعدگی را تشدید می‌کند.

آشنایی با انواع دیسمنوره
بد نیست بدانید قاعدگی دردناک به دو دسته دیسمنوره اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. در  دیسمنوره اولیه، دردهای دوران قاعدگی از ابتدای شروع قاعدگی در سن بلوغ شروع شده و تا آخر دوران باروری ادامه می‌‌یابد. البته در صورتی که دردها 3 تا 4 سال بعد از اولین قاعدگی ‌شروع شود و یا اگر دیسمنوره همراه با دوره‌های بدون تخمک گذاری باشد، باید به فکر علل ثانویه بود. در این نوع دیسمنوره معمولا درد چند ساعت قبل یا همزمان با خونریزی قاعدگی شروع شده و حداکثر دو تا سه روز طول می‌کشد. دردها بیشتر در ناحیه زیر شکم است و گاهی به کمر و ران‌ها هم انتشار می‌یابد. از دیگر علائم این قاعدگی دردناک می‌توان به تهوع همراه یا بدون استفراغ، بی اشتهایی،‌ اسهال، خستگی و گاهی سردرد اشاره کرد.

تشخیص راحت نیست
شاید برایتان جالب باشد بدانید دیسمنوره اولیه در خانم‌هایی که مادران آنها نیز دچار این ناراحتی بوده‌اند شایع‌تر است اما با افزایش سن و زایمان طبیعی می‌تواند به خودی خود درمان شود در حالی که در دیسمنوره ثانویه فرد پس از مدت‌‌ها قاعدگی عادی و بدون درد، دچار قاعدگی‌های دردناک می‌‌شود. این نوع ثانویه در خانم‌هایی که بیماری‌های لگنی مثل آندومتریوز، آدنومیوز، توده‌های زیرمخاطی رحم، تنگی شدید گردن رحم، عفونت‌های لگنی مزمن، چسبندگی‌ها لگنی و هیپرمنوره (افزایش خونریزی ماهانه ) دارند، رخ می‌دهد. در این بیماران معاینات کامل لگن و همچنین آزمایش‌های روتین، تصویربرداری از رحم ، سونوگرافی و ... برای تشخیص ضروری است اما گاهی متخصصان باتجربه هم ممکن است در تشخیص نوع اولیه و ثانویه اشتباه کنند.

کدام خانم‌ها دچار قاعدگی دردناک می‌شوند؟
قاعدگی‌های دردناک بیشتر در دختران جوان دیده می‌شود. حتی بر خلاف باور عموم دردهایی ایجاد شده از ناحیه تخمدان‌ها نیست بلکه به خاطر انقباضات شدید رحمی و قطع موقت خونریزی است. اینکه چرا قاعدگی دردناک بیشتر در بین زنان جوان دیده می‌شود تا در بین زنان سالخورده هنوز به طور قطع مشخص نیست اما نکته مهم این است که گذشت زمان می‌تواند شرایط فرد را بهتر کند و با افزایش سن از میزان دردها نیز کاسته خواهد شد. پس اگر نوجوانتان مدام از درد دوران قاعدگی شکایت می‌کند بر او خرده نگیرید و به فکر راهکار باشید.

درمان قاعدگی‌های دردناک از نوع اولیه
ممکن است به نظر خیلی‌ها دردهای قاعدگی طبیعی و قابل تحمل باشند اما باید بپذیریم که واقعا آزاردهنده هستند. در این بین استراحت کردن، قرار دادن حوله گرم بر نواحی تحتانی شکم یا کمر (به مدت 5 تا 30 دقیقه)، ورزش‌‌های هوازی (ایروبیک)، اصلاح تغذیه و استفاده از داروهای مسکن معمولی از جمله مهم‌ترین اقدامات درمانی دیسمنوره اولیه محسوب می‌شوند. از طرفی توجه به رژیم غذایی ( مثل خوردن غلات سبوس نگرفته، حبوبات، سبزیجات و میوه جات بیشتر و کم خوردن یا نخوردن نمک، کافئین و شکر ) و ماساژ هم در برخی خانم‌ها در تسکین درد موثر است اما در صورتی که 8 تا 8 ماه پس از این درمان‌ها بیمار همچنان از دردهای دوران قاعدگی و شدت آنها شکایت داشت باید به دنبال علل ثانویه بود؛ به ویژه دیسمنوره‌هایی که پس از 20 سالگی بروز می‌کنند و تقریبا همیشه از نوع ثانویه هستند.

درمان قاعدگی‌های دردناک از نوع ثانویه
درمان اصلی در دیسمنوره ثانویه، تشخیص و رفع عامل زمینه‌ای است اما برخی از انواع ثانویه به درمان‌های دارویی با OCP (‌قرص‌های ضد حاملگی) یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی نیز پاسخ نسبی می‌دهند. البته در صورتی که خانمی با گذشت سال‌ها دچار دردهای قاعدگی نشده باشد ولی چند دوره پشت سر هم دچار دردهای غیرطبیعی شود، پزشک به بیماری آندومتریوز مشکوک می‌شود و بعد از معاینات بالینی و گرفتن شرح حال برای بیمار آزمای‌شهای تکمیلی تجویز می‌کند.

و اما درمان‌های کمکی
در کنار درمان‌های اصلی یک سری درمان‌های کمکی هم وجود دارند که از جمله آنها می‌توان به مصرف قرص‌های ضدبارداری اشاره کرد. به عنوان مثال وقتی خانم جوانی به مطب مراجعه می‌کند که دچار بیماری خاصی نیست، قصد پیشگیری از بارداری دارد و در عین حال در دوران قاعدگی دچار درد و خونریزی شدید می‌شود ما به او مصرف قرص‌های ضد بارداری را توصیه می‌کنیم چرا که در 90 درصد موارد، قرص‌های ضد بارداری استروژنی (البته به شرطی که منظم و طبق تجویز پزشک مصرف شوند) پایانی قطعی بر دردهای قاعدگی هستند. 10درصد باقیمانده دردهای دوران قاعدگی را هم می‌توان با مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مثل ایبوپروفن و مفنامیک اسید درمان کرد.