نی‌نی سایت: حالت تهوع، خستگی مزمن و درد کمر از جمله دردهایی است که زنان باردار در این دوره متحمل می‌شوند. با این حال کمتر زن حامله‌ای است که نسبت به دردهای مزمن در ناحیه پا شکایت نداشته باشد.
عوامل ایجاد درد در پا
هرچه از دوران بارداری می‌گذرد بر وزن مادر نیز افزوده می‌شود. این یک رابطه ساده و منطقی میان افزایش وزن و فشار وارد بر مفاصل پا است. تقریبا بسیاری از زنان باردار در سه ماه پایانی این دوره و همزمان با افزایش قابل توجه وزن از احساس درد در پا شکایت می‌کند. با این حال خبر خوشحال‌کننده این است که چنین دردهایی پس از زایمان از بین می‌روند. اما اگر شدت درد به حدی باشد که آرامش مورد نیاز زن بادار را برهم زند، می‌توان اقداماتی انجام داد تا این دردها کاهش قابل توجهی پیدا کند. به طور کلی به زنان باردار توصیه می‌شود که در هفته‌های نخست بارداری بدن خود را به انجام حرکات ورزشی و استراحت کافی عادت دهند. این دو فاکتور نه تنها به تقویت جریان خون در پاها کمک زیادی می‌کند بلکه مقاومت ماهیچه‌ها در برابر وزن افزایش یافته بدن را نیز بهبود می‌بخشد. مطالعات پزشکی نشان می‌دهد زنانی که پیش از بارداری ورزش روزمره انجام می‌دهند کمتر احتمال دارد که دچار دردهای مرتبط با مفاصل و ماهیچه‌های پا شوند.
ورم پا
در دوران بارداری تغییرات هورمونی مختلفی در بدن روی می‌دهد که در نتیجه آن بدن زن باردار خون به مراتب بیشتری در خود نگاه می‌دارد. این وضعیت که باید آن را طبیعی دانست موجب می‌شود تا فرد احساس تورم و پف کردگی کند. جذب مقادیر قابل توجه آب و انباشت بیشتر خون در بدن در دوران بارداری رویدادی کاملا طبیعی است زیرا انتقال مواد غذایی و اکسیژن به اندام‌های مختلف بدن که در این دوره 9 ماهه تحت فشار بیشتری هستند به خون بیشتری نیاز دارد.
اگر چه احساس ورم در قسمت‌های مختلف بدن نباید آنچنان موجب نگرانی شود با این حال توصیه می‌شود اگر این حالت با ایجاد تغییراتی در بینایی و سردردهای شدید و پایدار همراه بوده و همچنین افزایش وزن بدن فراتر از حد طبیعی باشد، باید با پزشک مشورت کرد زیرا این علایم می‌تواند نشانه عارضه خطر ناکی موسوم به «پره اکلمسی» باشد، عارضه‌ای که با افزایش فشار خون و تبعات منفی آن ارتباط تنگاتنگی دارد.
به طور طبیعی جذب آب و جریان خون بیشتر در بدن در دوران بارداری بیشتر از هر عضوی در پاها و زانو احساس می‌شود این بدان دلیل است که جنین در حال رشد فشار بیشتری به سیاهرگ وارد می‌کند. این شاهرگ مهم خون عاری از اکسیژن را از بخش‌های تحتانی بدن به قلب باز می‌گرداند تا بار دیگر غنی از اکسیژن شود. براساس یک فرآیند طبیعی افزایش وزن جنین این رگ حیاتی را تا حدودی مسدود کرده که نتیجه آن احساس ورم و پف کردگی در پاهاست.
ایده‌هایی برای تسکین درد پا در دوران بارداری:
- تا آنجا که می‌توانید پای خود را در طول روز بالا بیاورید. توصیه می‌شود در این تمرین پاها را 20 تا 40 سانتی متر و به مدت 15 تا 20 دقیقه بالاتر از قلب نگهدارید. این تمرین مفید به جریان یافتن خون به سمت اندام‌هایی نظیر قلب و شش‌ها کمک زیادی می‌کند.
- به پهلو بخوابید و نه پشت. پیشنهاد می‌کنیم با خوابیدن به پهلو از فشاری که در عروق اصلی بدن وارد می‌شود بکاهید. در واقع با این تکنیک، فشار را از روی بزرگترین رگی که به قلب منتهی می‌شود کم می‌کنید.
- مایعات زیادی بنوشید: بخاطر داشته باشید که کمبود آب در بدن زن باردار معمولا به ایجاد ورم در قسمت‌های مختلف بدن از جمله پاها منجر می‌شود.
- وزن خود را مرتبا کنترل کنید. به طور معمول یک زن باردار در طول این دوره بین 13 تا 18 کیلو افزایش وزن پیدا می‌کند و اگر این افزایش وزن از حد طبیعی فراتر رود آنگاه احتمال ایجاد ورم و سایر عوارض مرتبط با افزایش وزن بیش از حد دور از ذهن نخواهد بود.
- انجام تمرینات چرخشی در مفصل زانو: در حالیکه بر روی صندلی نشسته‌اید یک پای خود را بالا آورده و 10 دور از سمت راست بچرخانید و در ادامه همین کار را به سمت چپ انجام دهید. سپس این تمرین را با پای دیگر نیز انجام دهید. تکرار این تمرین به ازای 10 بار در هر نوبت به تسکین مفصل زانو کمک بسیاری می‌کند.
- قرار دادن کمپرس یخ بر روی زانوها: زمانی که پاها را به سمت بالا نگاهداشته‌اید کیسه حاوی یخ را برای 15 تا 20 دقیقه به ازای هر نیم یا یک ساعت در قسمت داخلی زانو قرار دهید.
گرفتگی (انقباض) پاها
یکی از شایع ترین عوارض دوران بارداری گرفتگی پاهاست. معمولا این عارضه که با درد نیز همراه است در ساق پا روی می‌دهد. مطالعات زیادی در خصوص علت گرفتگی عضلات پا صورت گرفته و به نظر می‌رسد عامل اصلی آن کمبود کلسیم از یکسو و افزایش بیش از حد فسفر از سوی دیگر است. گرفتگی عضلات پا معمولا در شب هنگام شایع است بخصوص زمانیکه پا و مفاصل آن در طول روز به واسطه تحمل وزن بیشتر خسته شده و حالا در یک جای ساکن قرار دارند. برخی پزشکان توصیه می‌کنند که مصرف بیشتر محصولات لبنی و همچنین مکمل کلسیم به کاهش این دردها کمک چشم‌گیری می‌کنند. در عین حال برخی از پزشکان معتقدند کمبود پتاسیم در بدن می‌تواند یکی از عوامل بروز عارضه گرفتگی عضلات پا باشد. بسیاری از زنان بارداری از اسنک‌ها و ترکیبات غذایی نظیر موز (که غنی از پتاسیم است) استفاده می‌کنند که نتیجه آن جذب بیشتر پتاسیم توسط بدن و کاهش نسبی درد پاست.
جدای از تغییراتی که می‌توان در رژیم غذایی صورت داد تا گرفتگی عضلات پا کاهش پیدا کند، کمک به افزایش جریان خون نیز تاثیر به سزایی خواهد داشت. از این رو توصیه می‌شود در بعدازظهرها به مدت 15 تا 20 دقیقه پیاده‌روی کنید در عین حال به زنان باردار توصیه می‌شود که برای مدت طولانی نایستند و یا در یک وضعیت ثابت ننشینند زیرا در غیر این صورت خون بیشتری در رگ‌های پا انباشته می‌شود و در نتیجه احساس می‌شود که پاها سنگین شده و فشار زیادی به آنها وارد می‌گردد.
به زنان بارداری که دچار گرفتگی عضلات پا می‌شوند توصیه می‌گردد ماهیچه ساق پا را با آب گرم مایل به داغ ماساژ دهند. با این حال هیچ تسکینی به اندازه پیاده‌روی موجب کاهش این درد نمی‌شود. اما اگر درد عضلات پا در شب هنگام احساس شد (که معمولا در این شرایط امکان پیاده‌روی و یا ماساژ با آب گرم وجود ندارد) توصیه می‌گردد به دفعات پاها را با انگشتان دست فشرده و رها سازید. این کار به افزایش جریان خون کمک می‌کند.
رگ‌های واریسی
تقریبا 20 درصد تمام زنان باردار دچار عارضه رگ‌های واریسی می‌شوند. این رگ‌ها ظاهری نه چندان خوشایند، آبی رنگ و متورم دارند و در دوران حاملگی نگرانی‌های زیادی را برای زن باردار ایجاد می‌کند. اکنون این سوال مطرح می‌شود که رگ‌های واریسی در دوران بارداری چگونه پدیدار می‌شوند.
در بدن زن باردار در مقایسه با یک زن عادی تا 40 درصد خون بیشتری در سیستم قلبی عروقی جریان دارد. افزایش میزان خون با وارد آمدن فشار بیشتر به دیواره رگ‌ها همراه است که در نتیجه آن رگ‌ها کشیده شده و به تبع آن دریچه رگ‌ها به درستی عمل نمی‌کند. عملکرد ناقص این دریچه‌ها موجب افزایش حجم بیشتر خون در رگ‌ها شده و در نتیجه رگ‌های واریسی شکل می‌گیرد. در صورتی که در دوره بارداری افزایش وزن بدن از حد طبیعی فراتر رود شکل‌گیری رگ‌های واریسی دور از ذهن نخواهد بود. همچنین باید توجه داشت که واریسی شدن رگ‌ها در خیلی از موارد موروثی است یعنی اگر مادر زن باردار نیز به این عارضه مبتلا بوده باشد، شکل‌گیری رگ واریسی در زن باردار دور از ذهن نخواهد بود. رگ‌های واریسی معمولا درد نسبتا زیادی به همراه دارند. زنانی که دچار این عارضه می‌شوند سنگینی در پا، خستگی مفرط و فشار بیش از حد را احساس می‌کنند. اگر چه این عارضه پس از زایمان فروکش می‌کند اما همچون آتش زیر خاکستر بوده و در بارداری بعدی عود می‌کند.
برای خلاصی از درد ناشی از عضلات پا به جز پیاده‌روی ورزش‌های نظیر شنا و دوچرخه سواری (سبک) توصیه می‌شود. اگر شما از آن دسته از زنانی نیستید که اهل ورزش کردن باشید، توصیه می‌شود در دوران بارداری در هر روز برای دقایقی از صندلی ارتعاشی (ماساژ دهنده) استفاده کنید. همچنین توصیه می‌شود در طول روز برای دقایقی بر روی صندلی نشسته و پاهای خود را به عقب و جلو حرکت دهید این کار به افزایش جریان خون در بدن کمک بسیاری می‌کند.
