آسم یک بیماری مزمن التهابی ریه‌ها و مجاری تنفسی (لوله‌هایی که هوا را به داخل ریه‌ها برده و از آنجا خارج می‌کنند) است. اگر کودک شما آسم داشته باشد، این مجاری تنفسی تحریک شده و ورم می‌کنند و این مسئله می‌تواند بر توانایی تنفس کودک تأثیر بگذارد.
مهم است که شما با همکاری متخصص، جهت پیشگیری و درمان حمله‌های آسمی تلاش کنید. با داروهای مناسب، آموزش مناسب، و برنامه مناسب برای اقدام در زمان حملات آسمی و با پیگیری‌ها و آزمایش‌های مداوم پزشکی، اکثر کودکان مبتلا به آسم می‌توانند زندگی نرمالی داشته باشند.
در هنگام یک حمله حاد آسمی چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر کودک شما یک حمله حاد آسمی داشته باشد، بافت مجاری تنفسی‌اش ملتهب‌تر شده و مخاط بیشتری تولید خواهد کرد. سپس عضله‌های مجاری تنفسی منقبض شده و این لوله‌ها تنگ می‌شوند.ممکن است تندتند نفس بکشد، سرفه کند یا خس‌خس نماید زیرا نفس او از مجاری تنگ‌شده عبور می‌کنند. همچنین ممکن است مشاهده نمایید که سوراخ‌های بینی او باز می‌شوند یا پوست روی دنده‌های او با هر نفس به داخل کشیده می‌شوند.
حمله‌های آسمی اگر درمان نشوند یا مراقبت پزشکی از آنها به تأخیر بیفتد، می‌توانند کشنده باشند. همین که نشانه‌های حمله را مشاهده کردید، فورا داروی آرام‌بخش فوری (Quick Reliever) که توسط پزشک تجویز شده است را به او بدهید. (اگر داروهای اورژانسی را ندارید، فورا با اورژانس تماس گرفته یا کودک را به نزدیک‌ترین اورژانس برسانید.)
هنگامی که دارو توانست مسیر تنفسی او را باز کند، نشانه‌های حمله به تدریج فروکش خواهند کرد. اگر نشانه‌ها ادامه پیدا کردند یا وخیم‌تر شدندبا اورژانس تماس بگیرید یا کودک را فورا به اورژانس برسانید.
آلرژی‌ها چه ربطی به آسم دارند؟
برخی از کودکان مبتلا به آسم اگر در معرض عوامل آلرژی‌زا (از قبیل بندپایان خانگی، سوسک‌ها، قارچ، گرده‌ها یا بقایای بدن حیوانات) قرار بگیرندممکن است موجب بروز حمله آسمی یا تشدید نشانه‌ها در آنها شود. این مشکل به نام آسم آلرژیک شناخته می‌شود. آلرژی‌های فصلی به گرده‌های موجود در فضای بیرون (که تب بهاره نیز نامیده می‌شود) معمولا پیش از آنکه کودک به 4 یا 5 سالگی برسد مشکلی ایجاد نمی‌کنندزیرا ایجاد حساسیت در کودک نسبت به این گرده‌ها معمولا مدت زیادی طول می‌کشد اما آلرژی نسبت به بندپایان خانگی، قارچ یا بقایای بدن حیوانات ممکن است زودتر ظاهر شود.
حدودا 75 تا 80 درصد از کودکان مبتلا به آسم، آلرژی‌های جدی دارند. اگر کودک شما به آسم مبتلاست و می‌دانید یا حدس می‌زنید که آلرژی نیز دارد، بهتر است او را برای ارزیابی و درمان (جهت جلوگیری از بروز حمله‌های آسمی) به نزد متخصص آلرژی ببرید.
آیا عوامل دیگری نیز وجود دارند که موجب شروع حمله‌های آسمی شوند؟
بله. سایر محرک‌ها عبارتند از: هوای سرد، عفونت‌های ویروسی (مانند سرماخوردگی معمولی)، دود دخانیات و سایر آلاینده‌های هوا، یا صرفا دویدن در اطراف. در واقع اگر کودک شما پس از بازی غالبا به سرفه و خس‌خس دچار می‌شود، ممکن است به بیماری‌ای دچار شده باشد که آسم ناشی از فعالیت بدنی (Exercise-Induced Asthma) نامیده می‌شود.
بیماری آسم چقدر در کودکان شایع است؟
آسم شایع‌ترین بیماری مزمن و حاد دوران کودکی و سومین عامل بستری شدن در بیمارستان است.50 تا 80 درصد از کودکان مبتلا به آسم، پیش از آنکه به سن 5 سالگی برسند، نشانه‌های آسم را از خود بروز می‌دهند.
چگونه می‌توانم بفهمم که کودکم به آسم مبتلاست؟
گاهی اوقات تشخیص اینکه کودک به آسم یا نشانه‌های سرماخوردگی یا سایر بیماری‌های تنفسی مبتلاست، دشوار است. پزشک کودک شما او را معاینه کرده و تاریخچه بیماری او (شامل تاریخچه بهداشتی خانواده) را به دقت بررسی می‌کند تا بتواند بیماری را تشخیص دهد.
اگر کودک شما مرتب سرفه می‌کند و آلرژی یا اگزما دارد و در خانواده شما نیز سابقه آسم و آلرژی یا اگزما وجود دارد (خصوصا اگر شما و همسرتان هر دو این سابقه را دارید)، احتمال زیادی می‌رود که کودک شما آسم داشته باشد. نشانه‌های این بیماری معمولا در شب‌ها وخیم‌تر می‌شوند.
چگونه آسم را درمان می‌کنید؟
اگر کودک شما آسم دارد، باید با همکاری پزشک او برنامه‌ای جهت پیشگیری و رسیدگی به حمله‌های آسمی تدارک ببینید. ابتدا باید بفهمید که چه چیزی موجب بروز حمله‌های آسمی می‌شود و پس بایستی تمام تلاش خود را برای جلوگیری از تماس با این محرک‌ها بنمایید. مثلا برخی کودکان تنها زمانی که به سرماخوردگی مبتلا می‌شوند دچار حمله می‌گردند در حالی که بقیه پس از تماس با یک عامل آلرژی‌زا یا محرک (مانند دود سیگار) به حمله آسمی دچار می‌شوند.
متوقف کردن یک حمله آسمی
پزشک شما احتمالا یک یا چند دارو برای کودک‌تان تجویز خواهد کرد. داروهایی که تحت عنوان آرام‌بخش فوری شناخته می‌شوند، برای متوقف کردن حمله آسمی به کار می‌روند. داروهایی که به سرعت عمل می‌کنند، انقباض مجاری تنفسی را متوقف کرده و تنفس را آسان‌تر می‌کنند. مقدار آرام‌بخش‌های فوری (مانند Albuterol) با استفاده از یک اسپری مه‌پاش(Nebulizer) یا استنشاق‌کننده با دوز اندازه‌گیری‌شده (MDI) (Metered-Dose Inhaler) تنظیم می‌شود.
مه‌پاش یک دستگاه برقی یا باتری‌دار است که داروی مایع را به یک مه تبدیل می‌کند که کودک می‌توان آن را از طریق ماسک استنشاق کرده و به داخل ریه‌هایش بفرستد. درمان‌های مبتنی بر تنفس مه‌پاش، معمولا حدود 10 دقیقه طول می‌کشند.
دسنگاه MDI، یک آئروسل (Aerosol) کوچک است که به درون یک لوله بلند (به نام محفظه نگه‌دارنده (Holding Chamber) یا«فاصله‌انداز (Spacer)وارد می‌شود، که یک ماسک یا دهنی به انتهای آن وصل شده است. داروی Albuterol به داخل محفظه نگه‌دارنده اسپری می‌شود، و سپس هنگامی که کودک از طریق ماسک نفس می‌کشد، این دارو را استنشاق می‌کند. این نوع درمان تنفسی را می‌توان ظرف یک دقیقه انجام داد.
انتخاب مه‌پاش یا MDI عمدتا به این بستگی دارد که استفاده از کدام دستگاه برای شما و کودک‌تان راحت‌تر باشد. در کل، هردوی آنها کارآیی یکسانی در رساندن دارو به ریه‌ها (جهت توقف حمله آسمی) دارند.
پیشگیری از حمله آسمی
داروهایی که به نام کنترل‌کننده (Controllers) شناخته می‌شوند، برای پیشگیری از بروز حمله آسمی استفاده می‌شوند. این داروها شامل استروئیدهای استنشاقی می‌باشند که می‌توانند به کاهش التهاب و تورم و جلوگیری از خس‌خس کردن، کمک نمایند. شما داروی استروئید استنشاقی را هر روز با استفاده از MDI یا مه‌پاش (بسته به نوع استروئیدی که توسط دکتر تجویز شده است) به کودک خود میدهید.
یک قرص جویدنی غیراستروئیدی به نام Leukotriene Antagonist نیز یک گزینه دیگر برای کاهش التهاب و تورم است. پزشک کودک، بهترین نوع داروی کنترل‌کننده روزانه برای آسم کودک را توصیه خواهد کرد.
اگر کنترل آسم کودک دشوار باشد پزشک ممکن است او را به یک متخصص آسم ارجاع دهد.
باید مطمئن شوید که معلم و پرستارهای بچه همگی از وضعیت او اطلاع داشته و می‌دانند که چگونه باید یک حمله آسمی را درمان کنند.
برای پیشگیری از ابتلای کودکم به آسم، چه کار می‌توانم بکنم؟
اگر بیماری آسم به صورت ژنتیکی در کودک وجود داشته باشید، شما نمی‌توانید کاملا از بروز آن پیشگیری کنید.البته تا زمانی که کودک شما نشانه‌های دائمی (از قبیل خس‌خس کردن و سرفه دائمی) را از خود بروز ندهد، نمی‌توانید بفهمید که او آسم دارد. البته اگر کارهای زیر را انجام دهید، می‌توانید از شدت نشانه‌های بیماری کودک خود بکاهید:
- میزان قرار گرفتن او در معرض بندپایان خانگی را کاهش دهید: تشک کودک را در یک پوشش غیرقابل‌نفوذ قرار دهید، فرش و موکت‌ها و اسباب‌بازی‌های مخملی و پارچه‌ای را از اتاق او خارج کنید، به جای پرده‌های ضخیم پارچه‌ای از پرده‌های نورگیر غیرپارچه‌ای استفاده کنیدو رختخواب او را هفته‌ای یک‌بار در آب گرم بشویید.
- کودک خود را از دود دخانیات دور نگه دارید: دود سیگار یک عامل آلرژی‌زا تلقی نمی‌گردد اما موجب تحریک ریه‌ها می‌شود.
- میزان قرار گرفتن او در معرض آلاینده‌های هوا را کاهش دهید: آلاینده‌های هوا (از قبیل اوزون) می‌توانند ریه‌ها را تحریک کرده و موجب بروز مشکلات تنفسی در افرادی که مجاری تنفسی حساسی دارند شوند. زمانی که کیفیت هوا خوب نیست بهتر است کودک را داخل خانه نگه دارید.
- از منقل یا اجاق زغالی یا چوبی استفاده نکنید. هرچند جای گرم‌ونرم می‌تواند برای کودک مناسب باشد اما دود ممکن است باعث تحریک سیستم تنفسی کودک شما شود.
- اگر کودک به حیوان خانگی‌تان آلرژی پیدا کرده است، حیوان را (در صورت امکان) خارج از خانه نگه دارید. البته بسته به خُلق‌وخوی حیوان و وضعیت زندگی شما، ممکن است این کار امکان‌پذیر نباشد.
- میزان قارچ‌ها در خانه خود را کاهش دهید. مثلا هنگام پخت‌وپز در آشپزخانه یا هنگام دوش گرفتن در حمام، فن خروج هوا را روشن کنید یا پنجره‌ها را باز نمایید. در صورت لزوم از یک سیستم تهویه مطبوع یا رطوبت‌زدا استفاده کنید تا سطح رطوبت را بین 35 تا 50 درصد نگه دارید. درزها و شکاف‌ها را تعمیر نمایید زیرا ممکن است باعث رشد قارچ در پشت دیوارها و زیر کفت اتاق شوند؛ همچنین سطوحی که قارچ یا کپک دارند را با آب و صابون تمیز کنید. حتما لباس‌ها یا سطوح مرطوب یا خیس را به سرعت خشک کنید تا از رشد قارچ جلوگیری شود.
آیا ممکن است کودک من از آسم شفا پیدا کند؟
درمانی برای آسم وجود ندارد هرچند کودکانی که فقط هنگام سرماخوردگی یا عفونت قسمت بالایی دستگاه تنفسی به خس‌خس دچار می‌شوند، خس‌خس کردن آنها با افزایش سن به تدریج کاهش می‌یابد و از بین می‌رود. در کل، نظر متخصصین این است که بیماری آسم برای تمام عمر باقی می‌ماند، هرچند تناوب و شدت نشانه‌های این بیماری ممکن است با افزایش سن کودک تغییر نماید.
معاینه‌های مرتب و دقیق و درمان مناسب به کودک شما امکان می‌دهند تا بیماری آسم خود را کنترل نماید تا در نتیجه زمانی که بزرگ‌تر شد بتواند همانند سیر کودکان بدود، شنا کند و بازی کند. اکثر کودکانی که آسم دارند، در بزرگسالی، سالم هستند.
آسم ممکن است برای شما و کودک‌تان دلهره‌آور باشد اما به خاطر داشته باشید: شما تنها نیستید.
