کدام واکسن برای کودک من مناسب است؟
علائم آنفلوانزا در کودکان چیست؟
علائم آنفلوانزا در کودکان تا حدی شبیه علائم آنفلوانزا در بالغین است و شامل تب ناگهانی و بالا (عموماً تب بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد)، لرز بدن، درد، سردرد، گلودرد، سرفه‌های خشک، گرفتگی بینی (البته در موارد اندکی آبریزش بینی) و گاهی استفراغ یا اسهال است. پس از گذشت چند روز، گلودرد، گرفتگی بینی و سرفه‌های خشک ادامه پیدا می‌کند. این حالات می‌توانند یک هفته یا بیشتر طول بکشند. توجه شود که تب در کودکان دچار سرماخوردگی، خفیف‌تر و آبریزش بینی واضح‌تر و سرفه‌ها کمتر است.
چرا باید نگران ابتلای کودکان به آنفلوانزا باشیم و عوارض بیماری آنفلوانزا در کودکان چیست؟
کودکان یکی از گروه‌های پرخطر برای ابتلا به آنفلوانزا هستند و هر کودکی می‌تواند دچار فرم شدید بیماری آنفلوانزا شده و حیات او تهدید شود.
کودکان بیشتر در معرض عوارض بیماری هستند، بخصوص اگر فاکتورهای خطر هم داشته باشند. فاکتورهای خطر شامل بیماری‌های زمینه‌ای نظیر مشکلات قلبی، ریوی، کلیوی و نقایص ایمنی، دیابت، سرطان و بیماری‌های خونی و سیستم عصبی مرکزی است.
کودکان دارای مشکلات زمینه‌ای هم به شدت بیشتری از بیماری مبتلا می‌شوند و هم ممکن است دچار عوارض بیماری آنفلوانزا شده و نیاز بیشتری به بستری داشته باشند. به همین علت، کودکان زیر ۵ سال در اولویت دریافت واکسن قرار دارند. خوشبختانه با در دسترس قرار گرفتن واکسن آنفلوانزا و تزریق به‌موقع آن، مرگ‌ومیر کودکان در اثر آنفلوانزا این روزها کاهش قابل‌توجهی پیدا کرده است.
مهم‌ترین عوارض آنفلوانزا کم‌آبی شدید به‌دلیل تب بالا و تنفس تند، استفراغ یا اسهال است و باید تب کنترل شده و مایعات کافی به کودک رسانده شود. آنفلوانزا می‌تواند حمله آسم را در کودک دارای بیماری زمینه‌ای ریوی تشدید کرده و به بستری و یا مرگ‌ومیر منتهی شود.
بهترین راه پیشگیری از آنفلوانزا در کودکان
بیماری آنفلوانزا بسیار مسری است. مهم‌ترین راه پیشگیری، تزریق واکسن آنفلوانزا به صورت سالانه است. البته برای جلوگیری از انتقال بیماری مهم است که کودک مبتلا از حضور در مراکز دسته‌جمعی نظیر مدرسه و مهدکودک خودداری کرده و تا بهبود کامل علائم آنفلوانزا در منزل بماند. راه‌های پیشگیری آنفلوانزا شامل شستشوی مکرر دست، استفاده از ماسک در فرد مبتلا (بالای ۲ سال)، پوشاندن دهان و بینی با دستمال یک‌بارمصرف هنگام عطسه و سرفه و دست نزدن به دهان، چشم و بینی است. همچنین مالیدن دست آلوده به چشم و بینی باعث انتقال سریع‌تر بیماری می‌گردد.
بهترین زمان تزریق واکسن آنفلوانزا برای کودکان
بهتر است قبل از شروع فصل آنفلوانزا تزریق واکسن انجام شود. کشور ما در منطقه معتدل قرار دارد و بهترین زمان تزریق واکسن آنفلوانزا در ایران اواسط شهریور تا اواخر مهر است. نباید واکسن آنفلوانزا خیلی زود تزریق شود، چرا که آنتی‌بادی علیه ویروس آنفلوانزا که توسط واکسن ایجاد می‌شود به‌تدریج افت می‌کند و چون فعالیت ویروس در زمستان حداکثر است، اثربخشی واکسن به‌دلیل افت آنتی‌بادی در آن زمان کاهش یافته و احتمال ابتلا به بیماری وجود خواهد داشت.
واکسن آنفلوانزا تا پایان فصل سرما (نیمه فروردین‌ماه) که گردش ویروس وجود دارد، قابل تزریق است. باید بدانید که این واکسن از بیماری آنفلوانزا جلوگیری می‌کند و نه سرماخوردگی، ولی می‌تواند تا حدی بیماری‌های شبه‌آنفلوانزا را هم کاهش دهد.
موارد منع واکسن آنفلوانزا
خوشبختانه واکسن آنفلوانزا یکی از واکسن‌های کم‌عارضه است و عمده عوارض آن به شکل درد محل تزریق یا تب است که خیلی زود با مسکن کنترل می‌شود، ولی موارد بسیار اندکی وجود دارد که تزریق واکسن آنفلوانزا نباید انجام شود:
- کودکان زیر ۶ ماه
- افرادی که به بعضی از محتویات داخل واکسن آلرژی دارند (مثل پروتئین تخم‌مرغ، ژلاتین یا آنتی‌بیوتیک موجود در واکسن)
- کسانی که در نوبت قبل دچار حساسیت شدید و گیلن باره شده‌اند) میزان بروز این عوارض کمتر از یک در یک میلیون تزریق است و قابل‌چشم‌پوشی است(
- در تب بالا یا عفونت فعال، واکسیناسیون باید تا زمان بهبودی کامل به تأخیر بیفتد.
کدام واکسن‌های موجود را می‌توان برای کودکان استفاده کرد؟
در حال حاضر، واکسن مورد تایید برای کودکان، نوع فرانسوی و هلندی می‌باشد و سایر واکسن‌های موجود در کشور، در افراد زیر 18 سال قابل تزریق نیست.
در صورتیکه کودک سال گذشته واکسن آنفلوانزا دریافت کرده باشد، آیا نیاز به تزریق در سال بعد هست؟
سطح آنتی‌بادی علیه آنفلوانزا به‌تدریج پس از واکسیناسیون کاهش می‌یابد و لذا واکسن آنفلوانزا باید هر سال تزریق شود، چه سابقه قبلی تزریق باشد یا نباشد.
در صورت واکسینه شدن والدین آیا نیازی به واکسیناسیون اطفال هست؟
ایمنی هر فرد از طریق تزریق مستقیم واکسن ایجاد می‌شود. چون کودکان غیر از والدین با افراد دیگری در جامعه در تماس هستند، باید مستقیم با واکسیناسیون سالانه در مقابل این بیماری واکسینه شوند. واکسیناسیون والدین به‌تنهایی از ابتلای کودکان پیشگیری نمی‌کند. البته در صورت وجود کودک زیر ۶ ماه در منزل، زدن واکسن به والدین می‌تواند هم از طریق ایمنی پسیو (شیر مادر) و هم ابتلای کمتر والدین به بیماری، از کودک در مقابل این بیماری محافظت کند.
اهمیت مشورت با پزشک
پزشک می‌تواند در مورد خطرات ابتلا به بیماری آنفلوانزا و راه‌های پیشگیری از بیماری و انواع واکسن‌های آنفلوانزا موجود و انتخاب بهترین واکسن آنفلوانزا و بهترین زمان تزریق به والدین آموزش دهد. همچنین با تأکید بر ضرورت تزریق سالانه واکسن در کودکان به عنوان گروه پرخطر، از بروز عوارض بیماری آنفلوانزا جلوگیری نماید. نقش این مشورت در هنگام وجود بیماری‌های زمینه‌ای برای پیشگیری از ابتلای کودک به عوارض خطرناک بیماری و کاهش مرگ و میر، بسیار پررنگ‌تر است.
نویسنده: دکتر عبدالرضا استقامتی
متخصص بیماری‌های کودکان و نوزادان
استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران
