هورمون شیردهی
پرولاکتین هورمونی است که مسئول تولید شیر، تکامل بافت پستان و کمک به صدها فرآیند بدنی دیگر است و به هورمون شیردهی معروف است. سطوح پرولاکتین در افراد غیرشیرده و غیر باردار به طور معمول پایین است. بیشتر پرولاکتین در بدن شما از غده هیپوفیز می‌آید. غده هیپوفیز این هورمون را می‌سازد و آزاد می‌کند.
غده هیپوفیز شما یک غده کوچک به اندازه نخود است که در مغز شما زیر هیپوتالاموس قرار دارد. این غده بخشی از سیستم غدد درون‌ریز شما است و مسئول ساخت بسیاری از هورمون‌های مهم، از جمله پرولاکتین می‌باشد. دوپامین و استروژن تولید و ترشح پرولاکتین از غده هیپوفیز شما را کنترل می‌کنند.
عوامل زیر می‌توانند به تولید پرولاکتین در بدن کمک کنند:
۱. تحریک نوک سینه
۲. ورزش
۳.استرس
پرولاکتین بالا
داشتن سطح پرولاکتین بالاتر از حد طبیعی (هیپرپرولاکتینمی) می‌تواند به روش‌های مختلف بر بدن تأثیر بگذارد:
- در زنان، می‌تواند عملکرد تخمدان‌ها را تحت تأثیر قرار دهد و مشکلات قاعدگی و ناباروری ایجاد کند.
- در مردان، می‌تواند عملکرد بیضه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد و باعث کاهش میل جنسی و اختلال نعوظ (ED) شود. همچنین می‌تواند بدن را به تولید شیر ترغیب کند.
سطح بالاتر از حد طبیعی پرولاکتین می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد:
- پرولاکتینوما، یک تومور خوش‌خیم (غیرسرطانی) روی غده هیپوفیز است که این نوع تومور پرولاکتین تولید می‌کند و باعث افزایش سطح پرولاکتین در خون می‌شود.
- داروهای خاص.
- شرایط بهداشتی خاص مانند هیپوتیروئیدی (کم‌کاری تیروئید)، بیماری کلیه و… .
- سایر تومورهای غده هیپوفیز.
آزمایش پرولاکتین
آزمایش پرولاکتین به تنهایی نمی‌تواند علت سطح بالاتر از حد طبیعی پرولاکتین را نشان دهد، اما فهمیدن سطح آن می‌تواند به پزشک یا ماما کمک کند تا تصمیم بگیرد کدام آزمایش‌ها برای تشخیص علت علائم شما لازم است. نام دیگر این آزمایش، آزمایش PRL می باشد.
آزمایش پرولاکتین چه زمانی درخواست می‌شود؟
آزمایش پرولاکتین اغلب همراه با سایر آزمایش‌ها برای کمک به موارد زیر درخواست می شود:
- تشخیص پرولاکتینوما
- یافتن علت دوره‌های قاعدگی نامنظم
- یافتن علت ناباروری در مردان و زنان
- یافتن علت کاهش میل جنسی و یا اختلال نعوظ در مردان
- نظارت بر یک پرولاکتینوما شناخته شده برای بررسی اثربخشی درمان و بازگشت تومور پس از درمان
چرا من به آزمایش پرولاکتین نیاز دارم؟
شما ممکن است به آزمایش سطح پرولاکتین نیاز داشته باشید اگر علائمی دارید که ممکن است به دلیل سطح بالاتر از حد طبیعی پرولاکتین باشد. علائم در زنان و مردان متفاوت است.
در زنان، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تغییرات در قاعدگی (دوره‌های نامنظم یا عدم قاعدگی)
- تولید شیر هنگامی که باردار نیستید یا در دوران شیردهی نیستید
- ترشح نوک سینه
- ناباروری
در مردان، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ترشح نوک سینه
- اختلال نعوظ/ ناتوانی جنسی
- بزرگ شدن سینه‌ها (ژنیکوماستی)
- کاهش موهای صورت و بدن
- کاهش میل جنسی
اگر به دلیل پرولاکتینوما سطح پرولاکتین بالاتری از حد طبیعی دارید، ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشید. پرولاکتینومای درمان نشده می‌تواند به اندازه‌ای بزرگ شود که بر روی قسمت‌های مجاور غده هیپوفیز و مغز فشار بیاورد و باعث موارد زیر شود:
- سردرد
- تغییرات در بینایی، اگر تومور بر روی عصب بینایی (عصب در پشت چشم) فشار بیاورد
- سطوح پایین سایر هورمون‌های هیپوفیز، مانند هورمون‌های تیروئید و کورتیزول
اگر سابقه پرولاکتینومای بالا داشته اید ، ممکن است به آزمایش پرولاکتین نیاز داشته باشید تا بررسی شود آیا درمان شما مؤثر بوده است یا خیر.
آیا قبل از آزمایش باید اقدام خاصی انجام دهم؟
پزشک به شما خواهد گفت که آیا برای آزمایش خود نیاز به انجام کاری دارید یا خیر. ممکن است از شما خواسته شود چند ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشید.
سطح پرولاکتین در طول روز تغییر می‌کند. برای دقت بیشتر نتایج، نمونه خون شما معمولاً برای سه تا چهار ساعت پس از بیدار شدن گرفته می‌شود.
برخی داروها و ویتامین‌ها می‌توانند بر سطح پرولاکتین تأثیر بگذارند. به پزشک خود درباره هر چیزی که مصرف می‌کنید اطلاع دهید. اما هرگز بدون مشورت با پزشک خود، مصرف هیچ دارویی را متوقف نکنید.
تفسیر نتایج آزمایش پرولاکتین
به طور کلی، مردان و زنانی که باردار یا شیرده نیستند، سطوح بالاتر از حد طبیعی پرولاکتین ممکن است نشانه‌ای از شرایط مختلفی باشد مانند:
- پرولاکتینوما یا اختلال دیگر هیپوفیز
- بیماری هیپوتالاموس
- هیپوتیروئیدیسم
- سیروز (زخم کبد)
- بیماری کلیوی
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) در زنان
اگر نتایج آزمایش شما نشان دهنده سطح بالای پرولاکتین باشد، پزشک شما معمولاً آزمایش‌های خون دیگری را برای کمک به تشخیص علت درخواست می‌دهد. اگر پزشک شما تشخیص دهد که ممکن است پرولاکتینوما داشته باشید، ممکن است یک اسکن MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) درخواست دهد تا غده هیپوفیز شما را برای وجود تومور بررسی کند.
درمان پرولاکتین بالا
درمان سطوح بالای پرولاکتین بستگی به علت دارد. درمان معمولاً دارویی است. برای برخی تومورهای هیپوفیز ممکن است نیاز به جراحی باشد.
سطوح بالاتر از حد طبیعی پرولاکتین همیشه به معنای داشتن یک وضعیت پزشکی که نیاز به درمان دارد نیست. رژیم‌های غذایی پر پروتئین و برخی داروها می‌توانند باعث سطوح بالای پرولاکتین شوند. افزایش کم پرولاکتین ممکن است به دلیل استرس، ورزش و حتی رابطه جنسی باشد. بنابراین، بسته به علائم و سابقه پزشکی شما، پزشک شما ممکن است پیشنهاد دهد که دوباره آزمایش دهید تا ببینید آیا سطح پرولاکتین شما همچنان بالا است یا خیر.
سطوح پایین‌تر از حد نرمال پرولاکتین نادر هستند اما ممکن است نشانه‌ای از اختلال هیپوفیز باشند. بدون پرولاکتین کافی، یک زن ممکن است به اندازه کافی شیر برای شیردهی پس از زایمان تولید نکند. این معمولاً تنها نشانه سطوح پایین غیر طبیعی پرولاکتین است.
