سواد رسانه ای چیست؟
به چیزهایی رسانه می‌گوییم ؟
در معنای لغوی اصطلاح رسانه‌ها « media» جمع رسانه «medium» است و به کانال‌های ارتباطی اطلاق می‌شود که از طریق آن‌ها اخبار، موسیقی، فیلم، آموزش، پیام‌های تبلیغاتی و سایر داده‌ها منتشر می‌شوند. رسانه شامل روزنامه ها و مجلات چاپی و آنلاین، تلویزیون، رادیو، بیلبوردها، تلفن، اینترنت، فکس و حتی بیلبورد و تبلیغات محیطی هم می‌شود.
در واقع رسانه، راه‌های مختلفی را توصیف می‌کند که از طریق آن‌ها در جامعه ارتباط برقرار می‌کنیم و از آنجایی که به همه وسایل ارتباطی اشاره دارد، بنابراین از تماس تلفنی گرفته تا اخبار عصر تلویزیون را می‌توان «رسانه» نامید.
در تعریف سنتی‌تر، رسانه به دو شکل جمعی یا محلی دسته‌بندی می‌شود. وقتی صحبت از دستیابی به تعداد بسیار زیادی از مردم می‌شود، منظور، رسانه‌های جمعی است. منظور از رسانه محلی به عنوان مثال روزنامه‌های محلی یا کانال‌های تلویزیونی، رادیویی، محلی و منطقه ای می‌باشد که در ایران شبکه‌های استانی نمونه ای از رسانه‌های محلی هستند.
بیشتر ما در گذشته اخبار و سرگرمی‌های خود را از طریق تلویزیون، رادیو، روزنامه‌ها و مجلات دریافت می‌کردیم. اما امروزه روزنامه‌های چاپی تقریبا از دور خارج شده‌اند. با نفوذ بالای اینترنت، سالانه صدها میلیون نفر به منابع خبری آنلاین روی می‌آورند.
چرا باید سواد رسانه‌ای داشته باشیم؟
- شناخت اطلاعات درست از نادرست: با داشتن سواد رسانه‌ای، می‌توانیم اطلاعات صحیح را از اطلاعات نادرست و گمراه‌کننده تشخیص دهیم.
- محافظت از خود در برابر اطلاعات نادرست: سواد رسانه‌ای به ما کمک می‌کند تا از اطلاعات نادرست، اخبار جعلی و شایعات مصون بمانیم.
- ارتقاء تفکر انتقادی: توانایی تجزیه و تحلیل اطلاعات رسانه‌ای باعث تقویت تفکر انتقادی و تحلیل‌گرانه می‌شود.
- تصمیم‌گیری آگاهانه: با درک درست از اطلاعات رسانه‌ای، می‌توانیم تصمیمات آگاهانه‌تری در زندگی روزمره و در مسائل مهم اجتماعی بگیریم.
- حفاظت از حریم شخصی: سواد رسانه‌ای به ما کمک می‌کند تا اطلاعات شخصی خود را بهتر مدیریت کنیم و از حریم خصوصی خود محافظت کنیم.
- مشارکت آگاهانه در جامعه: داشتن سواد رسانه‌ای به ما امکان می‌دهد تا به طور فعال و آگاهانه در مباحثات و فعالیت‌های اجتماعی شرکت کنیم.
- کاهش تأثیرات منفی رسانه‌ها: با درک بهتر از تأثیرات رسانه‌ها، می‌توانیم اثرات منفی آن‌ها را کاهش دهیم و از اطلاعات مفیدتر بهره‌مند شویم.
- افزایش مهارت‌های دیجیتالی: سواد رسانه‌ای شامل مهارت‌های استفاده از تکنولوژی‌های نوین نیز می‌شود که در دنیای امروز ضروری است.
- حمایت از دموکراسی: با داشتن سواد رسانه‌ای، می‌توانیم به حفظ و تقویت دموکراسی و حقوق بشر کمک کنیم.
- افزایش آگاهی فرهنگی: سواد رسانه‌ای به ما کمک می‌کند تا با فرهنگ‌ها و دیدگاه‌های مختلف آشنا شویم و تعاملات فرهنگی را بهبود بخشیم.
۱۰ نکته برای بالا بردن سواد رسانه‌ای
منابع معتبر را شناسایی کنید: همیشه به منابع معتبر و قابل اعتماد مراجعه کنید. بررسی کنید که منبع اطلاعات دارای سابقه خوبی باشد و توسط کارشناسان تأیید شده باشد.
- تفکر انتقادی را تمرین کنید: هر اطلاعاتی را بدون تأمل و بررسی نپذیرید. سعی کنید اطلاعات را از زوایای مختلف بررسی کرده و تحلیل کنید.
- محتوای اطلاعات را ارزیابی کنید: بررسی کنید که اطلاعات ارائه شده با دلایل و شواهد معتبر پشتیبانی می‌شود یا خیر.
- نویسنده و ناشر را بررسی کنید: شناخت نویسنده و ناشر می‌تواند به شما کمک کند تا از نیت و هدف اطلاعات مطلع شوید.
- مقایسه منابع مختلف: اطلاعات را از منابع مختلف جمع‌آوری کرده و مقایسه کنید تا به یک دیدگاه جامع و درست دست یابید.
- تاریخ انتشار اطلاعات را بررسی کنید: از اطلاعات قدیمی و منسوخ خودداری کنید و به روزترین منابع را مد نظر قرار دهید.
- از ابزارهای راستی‌آزمایی استفاده کنید: از وب‌سایت‌ها و ابزارهای مخصوص راستی‌آزمایی برای بررسی صحت اطلاعات استفاده کنید.
- سوال بپرسید: در مواجهه با هر نوع اطلاعاتی، سوالات مهمی مانند "چه کسی؟"، "چه چیزی؟"، "کجا؟"، "چرا؟" و "چگونه؟" را بپرسید تا به درک بهتری برسید.
- آموزش ببینید: دوره‌های آموزشی مرتبط با سواد رسانه‌ای را گذرانده و اطلاعات خود را به روز نگه دارید.
- اشتراک دانش: تجربه و دانش خود را با دیگران به اشتراک بگذارید و در مورد اهمیت سواد رسانه‌ای با دوستان و خانواده خود گفتگو کنید.
نتیجه‌گیری
سواد رسانه‌ای در دنیای امروز یکی از مهارت‌های حیاتی به شمار می‌آید که به ما کمک می‌کند تا با اطلاعات به درستی برخورد کنیم و از تأثیرات منفی آن‌ها مصون بمانیم. با ارتقاء سواد رسانه‌ای خود، می‌توانیم به تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تر، حفاظت از حریم شخصی و مشارکت فعال‌تر در جامعه دست یابیم. رعایت نکات ذکر شده می‌تواند به بهبود و تقویت این مهارت‌ها کمک کند و ما را در مواجهه با دنیای اطلاعات یاری دهد.
