هنگامی که شما نسبت به لاکتوز (قند اصلی در شیر گاو و سایر فرآورده‌های لبنی) حساسیت داشته باشید، بدین معناست که بدن شما نمی‌تواند مقدار کافی از لاکتاز (آنزیم لازم برای هضم لاکتوز) را تولید کند. در نتیجه، لاکتوز هضم‌نشده در روده باقی ماند و مشکلات معدی- روده‌ای ایجاد می‌کند. این مشکلات می‌توانند موجب بروز ناراحتی‌هایی شوند اما خطرناک نیستند.
چه چیزی موجب بروز حساسیت به لاکتوز می‌شود؟
ما دقیقا نمی‌دانیم که چرا بعضی افراد به لاکتوز حساسیت دارند و برخی دیگر نه اما این مسئله نادر نیست. بین 30 تا 50 میلیون نفر در ایالات متحده، به لاکتوز حساسیت دارند. حساسیت به لاکتوز معمولا خود را در سال‌های مدرسه یا نوجوانی نشان می‌دهد.
اگر کودک شما اخیرا اسهال شدید داشته است، بدن او ممکن است موقتا در تولید لاکتاز با مشکل مواجه باشد و ممکن است به مدت یک یا دو هفته نشانه‌های حساسیت به لاکتوز را بروز دهد. (در این مدت می‌توانید شیر فاقد لاکتوز به کودک بدهید.)
همچنین برخی داروها نیز موجب می‌شوند که بدن مقدار کمتری لاکتاز تولید کند که در نتیجه موقتا به بروز حساسیت به لاکتوز منجر می‌شوند. افرادی که بیماری‌های درازمدتی داشته‌اند که بر روده تأثیر می‌گذاشته است همانند بیماری سلیاک (Celiac) یا بیماری کرون Crohn)) نیز گاهی اوقات از حساسیت به لاکتوز رنج می‌برند.
نشانه‌های حساسیت به لاکتوز، چیست؟
اگر کودک شما نسبت به لاکتوز حساسیت داشته باشدممکن است 30 دقیقه تا 2 ساعت پس از مصرف شیر یا فرآورده‌های لبنی به اسهال، دل‌پیچه (Abdominal Cramping) ، نفخ یا باد معده دچار شود. برخی از افرادی که نسبت به لاکتوز حساسیت دارند، می‌توانند مقادیر کمی از لبنیات را بدون بروز هیچ نشانه‌ای مصرف نمایند. سایر افراد هر بار غذایی بخورند که حتی مقدار کمی لاکتوز داشته باشد، دچار ناراحتی می‌شوند.
آیا حساسیت نسبت به لاکتوز همان آلرژی نسبت به شیر است؟
خیر. آلرژی در واقع واکنش سیستم دفاعی بدن است در حالی که حساسیت به لاکتوز یک مشکل هضمی است. البته نشانه‌های این دو مشکل می‌توانند مشابه باشند. مثلا درد شکم یا اسهال پس از مصرف فرآورده‌های شیر می‌تواند ناشی از آلرژی به شیر یا حساسیت به لاکتوز باشد.
اگر کودک شما هروقت محصولات لبنی استفاده می‌کند جوش‌های خشک و خارش‌دار می‌زند یا در صورت، لب‌ها یا دهانش به خارش یا تورم دچار می‌شود (یا نشانه‌های همچون کهیر، چشمان اشک‌آلود یا آبریزش بینی در او مشاهده می‌شوند)، ممکن است نسبت به یکی از پروتئین‌های موجود در شیر گاو آلرژی داشته باشد.
چگونه می‌توانم مطمئن شوم که کودکم نسبت به لاکتوز حساسیت دارد؟
با پزشک کودک خود صحبت کنید. او سؤالاتی در مورد نشانه‌های کودک شما می‌پرسد تا مشخص نماید که آیا امکان این مسئله وجود دارد یا خیر. او ممکن است پیشنهاد دهد که همه منابع لاکتوز را برای چند هفته از رژیم غذایی کودک خود حذف نمایید تا مشخص شود آیا این نشانه‌ها اُفت می‌کنند یا خیر.
همچنین پزشک ممکن است یک آزمایش ساده و بی‌درد به نام آزمایش تنفس هیدروژن را انجام دهد. کودک یک مایع حاوی لاکتوز را می‌نوشد و سپس در درون یک لوله آزمایش فوت می‌کند تا تنفس او ارزیابی شود. در صورتی که پس از مصرف لاکتوز میزان هیدروژن در تنفس کودک زیاد باشد، بدین معناست که او به لاکتوز حساسیت دارد.
آیا می‌توان از بروز حساسیت به لاکتوز پیشگیری کرد یا آن را درمان نمود؟
نه. اما اگر کودک شما به لاکتوز حساسیت دارد، کارهایی هست که می‌توانید برای کمک به او انجام دهید.
برچسب‌ها را بخوانید: شما باید از شیر گاو و دیگر فرآورده‌های لبنی اجتناب کنید. بعضی غذاهای ظاهرا بی‌ضرر، شامل فرآورده‌های شیر می‌باشند: نان شیرین و کلوچه، غلات صبحانه، سیب‌زمینی و سوپ آماده، مارگارین، سس سالاد، نان‌ها، و گوشت‌های ناهار. برچسب غذاها را بررسی کنید که شامل موادی از قبیل آب‌پنیر، کشک، محصولات جانبی شیر، شیرخشک، و پودر شیرخشک بی‌چربی نباشند.
نحوه واکنش کودک خود را به دقت زیر نظر بگیرید: برخی از افرادی که نسبت به لاکتوز حساسیت دارند می‌توانند مقادیر کمی از لاکتوز را هضم کنند در حالی که سایر افراد حتی نسبت به کمترین مقدار لاکتوز نیز حساسیت نشان می‌دهند. شما می‌توانید از طریق آزمون و خطا متوجه شوید که چه مقدار از هر فرآورده لبنی برای کودک شما بی‌ضرر است.
مثلا میزان لاکتوز برخی پنیرها کمتر از انواع دیگر است، در نتیجه هضم آنها می‌تواند ساده‌تر باشد و معمولا هضم ماست تازه (ماستی که باکتری‌های آن از بین نرفته باشند، یعنی خصوصا پاستوریزه نشده باشد) ساده‌تر از شیر و سایر فرآورده‌های لبنی است، زیرا باکتری‌های مفید آن به تولید لاکتاز کمک می‌کنند. شاید اگر کودک شما فرآورده‌های لبنی را همراه با سایر غذاها بخورد مشکل کمتری برایش ایجاد شود. مثلا خوردن شیر همراه با شام، فرآیند هضم را کند کرده و احتمالا نشانه‌های حساسیت به لاکتوز را کاهش می‌دهد.
اگر کودک شما حساسیت بسیار بالایی به لاکتوز دارد باید از همه منابع لاکتوز پرهیز کنید. در غیر این صورت، شاید بهتر باشد که مقادیر کمی از برخی غذاهای لبنی خاص را به او بدهید.
اطمینان حاصل کنید که همه نیازهای غذایی کودک شما برآورده می‌شوند: اگر مجبور شوید که فرآورده‌های لبنی را از رژیم غذایی کودک خود حذف کنید، بایستی حتما منابع دیگری برای تأمین کلسیم (که به تقویت استخوان‌ها و دندان‌ها کمک می‌کند) در نظر بگیرید. (کودکان 5 تا 8 ساله، روزانه باید 800 میلی‌گرم کلسیم دریافت کنند.) منابع غیرلبنی برای تأمین کلسیم شامل سبزیجات برگدار، آب‌میوه‌های غنی‌شده و شیرسویا، توفو (نوعی پنیر که از شیرسویا به دست می‌آید)، کلم بروکسل، قزل‌آلای کنسروشده، پرتقال و نان‌های غنی‌شده می‌باشند.
سایر مواد مغذی که باید مورد توجه قرار گیرند، ویتامین‌های A و D، ویتامینB2( Riboflavin) و فسفر می‌باشند. همچنین ممکن است مشاوره با یک متخصص رژیم غذایی را نیز مفید بیابید.
شیر و دیگر فرآورده‌های لبنی بی‌لاکتوز اکنون در بسیاری از فروشگاه‌های خواروبارفروشی موجود می‌باشند. این محصولات همه مواد مغذی شیر به استثناء لاکتوز را دارند.
همچنین ممکن است با پزشک درباره استفاده از مکمل لاکتاز صحبت کنید. این مکمل در قالب قطره‌های خوراکی عرضه می‌شود که بدون نسخه نیز قابل خرید است و باید همراه با غذاهای حاوی لاکتوز استفاده شود.
نهایتا اگر فکر می‌کنید بدون استفاده از محصولات لبنی نمی‌توانید همه مواد مغذی لازم برای کودک را تأمین کنید، با پزشک درباره استفاده از مکمل‌ها صحبت کنید.
