به گزارش سلامت نیوز به نقل از ماهنامه دنیای سلامت،گاهی لازم می‌شود مادر، شیر خود را بدوشد و به وسیله فنجان، قاشق، قطره‌چکان، سرنگ و یا حتی لوله معده به کودک بخوراند از جمله: الف) نوزاد نارس و یا بیماری که در بیمارستان بستری است و نیاز به شیر مادر دارد. در مورد این نوزادان توصیه می‌شود در اولین فرصتی که مقدور باشد نوزاد بتواند پستان‌های مادر را ولو پس از تخلیه کامل و حتی برای مدت کوتاه هم که شده بمکد تا هم پستان‌های مادر تحریک شود و هم نوزاد مکیدن را تمرین کند. ب) آن دسته از شیرخوارانی که به دلیل نقایص مادرزادی مانند شکاف بزرگ کام قادر به مکیدن مستقیم پستان نیستند. ج) مادری که در خارج از منزل اشتغال دارد و به هیچ‌وجه امکان تغذیه مستقیم شیرخوار در ساعت کار برای او وجود ندارد و یا مجبور است مدتی از فرزندش دور باشد. در این صورت مادر باید هر 3 ساعت یک بار هر دو پستان خود را بدوشد و شیر را در یخچال و یا یخدان نگهداری کند و در پایان ساعت کار آن را در یخدان کوچکی به منزل منتقل کند.
آمادگی اولیه برای دوشیدن شیر
زمانی از روز را میتوان برای دوشیدن شیر انتخاب کرد که پستان پر از شیر باشد در بیشتر مادران صبح‌ها پستان‌ها پرتر است ولی عملا در هر موقعی از روز میتوان پستان‌ها را دوشید. برای مثال میتوان از هر وعده تغذیه شیرخوار، شیر اضافی همان پستانی که کاملا تخلیه نشده و یا پستانی که شیرخوار از آن شیر نخورده است را دوشید و ذخیره کرد. بهتر است 10 - 20 دقیقه قبل از شروع دوشیدن شیر، مادر کمی استراحت کند و یک نوشیدنی مثل آب‌میوه و ترجیحا نوشیدنی‌های گرم (به جزه قهوه) مانند شیر، چای کم‌رنگ یا سوپ بخورد. مایعات گرم بیشتر از مایعات سرد به ترشح شیر کمک می‌کنند. مادرانی که سیگار می‌کشند و نتوانسته‌اند آن را ترک کنند قبل از دوشیدن شیر باید از مصرف سیگار پرهیز کنند. برای بهتر جریان یافتن شیر و رگ کردن پستان، قبل از دوشیدن شیر توصیه می‌شود یک حوله گرم و مرطوب به مدت 5 - 10 دقیقه روی پستان و نوک آن قرار داده شود. حمام کردن، ماساژ پستان، ماساژ ستون فقرات ناحیه پشت و یا نوک پستان هر کدام به مدت یک تا دو دقیقه هم به این کار کمک می‌کند. برای ماساژ پستان باید یک دست را زیر پستان و دست دیگر را بالای آن قرار داد و با حرکت یک یا هر دو دست همزمان با هم از طرف قفسه سینه به طرف نوک پستان، مجاری شیر را لمس نمود تا شیر به طرف مخازن آن‌که در زیر هاله پستان قرار دارند، جریان پیدا کند. وسایلی که برای دوشیدن شیر به کار می‌روند باید تمیز و در صورت امکان عاری از میکروب یعنی استریل باشند به ویژه در موارد تغذیه نوزاد نارس و یا بیمار بستری در بیمارستان.
دوشیدن شیر با دست
چون مخازن جمع کننده شیر درست زیر هاله پستان قرار دارند. برای خروج شیر باید روی این قسمت فشار وارد شود نه به نوک یا قسمت‌های دیگر پستان زیرا فشار دادن نوک پستان نه تنها سبب جاری شدن شیر نمی‌شود، بلکه موجب ترک خوردگی، سوزش و نازک شدن پوست نوک پستان هم می‌شود. از مالش و فشاردادن (چلاندن) پستان و یا فشار دادن و ساییدن انگشتان به روی پوست پستان نیز باید پرهیز نمود. در این روش، انگشتان دست باید طوری قرار گیرند که انگشت شست در بالای لبه فوقانی هاله و انگشت اشاره و انگشت میانی درست در لبه تحتانی هاله پستان و روبروی انگشت شست باشد اول باید پستان را کمی به طرف قفسه سینه بود و سپس به طرف جلو آورد تا ضمن فشردن هاله که همراه با حرکات غلتکی انگشتان در این ناحیه است شیر به آسانی خارج شود. با قرار دادن انگشتان در جهات مختلف هاله، مجاری دیگر شیر هم تخلیه می‌شوند. هنگام دوشیدن شیر با دست، باید برای جمع‌آوری شیر از لیوان یا ظرف‌هایی که دهانه گشاد دارند و قبلا جوشانده شده باشند استفاده نمود. گاهی لازم است ظرف تمیز دیگری هم زیر پستان دیگر قرار داد تا قطره‌های شیری که همزمان با دوشیدن شیر از پستان دیگر ترشح می‌شود جمع‌آوری گردد.
شیردوش مکانیکی دستی
مادر با کشیدن پیستون مربوطه و یا فشردن دسته پمپ ماشه‌ای، عمل دوشیدن شیر را انجام میدهد این روش بسیار ساده و تمیز کردن وسایل آن نیز آسان است. دستگاه هم نسبتاً ارزان و قابل حمل است.
شیردوش‌های برقی
این شیردوشها به صورت تک قیفی یا دو قیفی (جهت دوشیدن همزمان دو پستان مادر) ساخته شده‌اند و با برق یا باطری کار می‌کنند. گرچه بهترین وسیله برای تخلیه پستان، همان مکیدن شیرخوار است ولی این پمپ‌ها به ویژه بعضی پمپ‌های پیشرفته با تقلیدی از دهان شیرخوار و نحوه مکیدن او طراحی شده‌اند. قدرت مکش آنها متغیر بوده و پمپ‌های دو قیفی می‌توانند مقدار بیشتری شیر را در زمان بسیار کمتری از پستان‌های مادر بدوشند. این شیردوشها در منزل و یا محل کار مادران شاغل، قابل استفاده هستند. لازم به ذکر است بیشترین اکسی توسین از طریق مکیدن شیرخوار، در خون مادر تولید می‌شود و ترشح پرولاکتین با پمپ‌های دوقیفی بیشتر از پمپ‌های تک‌قیفی است.
ظروف مورد استفاده و روش نگهداری و ذخیره کردن شیر دوشیده شده مادر
ظروف شیشه‌ای بهترین انتخاب برای جمع‌آوری و ذخیره کردن شیر هستند. چون مواد حفاظتی، پروتئین‌های شیر و مواد ایمنی بخش را به خود جذب نمی‌کنند، خراش برنمی‌دارند و به سادگی تمیز شده و سبب حفاظت شیر از آلودگی می‌شوند. ظروف پلاستیکی با جنس مخصوص و سخت (پلی پروپیلن) انتخاب دوم هستند. کیسه‌‌های مخصوص جمع‌آوری شیر که از جنس پلاستیک نرم (پلی اتیلن) هستند به دلیل احتمال سوراخ شدن و آلودگی همچنین چسبیدن مواد حفاظتی شیر به جدار آن ضمن این‌که برای کودکان نارس مناسب نیستند فقط برای مدت کوتاه 24 تا 48 ساعت (کمتر از 72 ساعت) در یخچال (نه فریزر) قابل نگهداری و استفاده هستند. در صورتی که مادر بخواهد شیر دوشیده شده جدید را به شیر قبلی داخل یخچال اضافه نماید باید اول ظرف محتوی شیر تازه را یک ساعت در یخچال بگذارد تا خنک شود سپس به نمونه قبلی اضافه کند. در این صورت تاریخ مصرف از همان زمان اولین نمونه شیر در یخچال خواهد بود. حجم ظرفی که برای فریز کردن شیر به کار می‌رود باید 60 تا 120 میلی‌لیتر باشد و فقط تا سه چهارم آن از شیر پر شود تا جای یخ زدن هم داشته باشد. لازم است تاریخ دوشیدن شیر بر روی ظرف ثبت شود تا اول شیرهایی که زودتر دوشیده شده‌اند مورد استفاده قرار گیرند. به مادرانی که شیر دوشیده شده خود را به مهد کودک‌ها می‌سپارند توصیه می‌شود که روی ظرف شیر، نام کودک را هم علاوه بر تاریخ دوشیدن شیر، ثبت نمایند.
مدت نگهداری
مدت نگهداری شیر مادر در هوای اتاق (برحسب درجه حرارت محیط) یخچال و یا فریزر و این‌که آیا مورد استفاده شیرخوار سالم یا بیمار و یا نارس قرار می‌گیرد متفاوت است. مدت نگهداری شیر دوشیده شده مادر در دمای اتاق به شرطی که دور از آفتاب، گرمای چراغ، شوفاژ، دستگاه فتوتراپی و یا بالای انکوباتور نوزاد (در بخش نوزادان) باشد، برای شیرخوار نارس حداکثر 4 ساعت و برای شیرخوار سالم حداکثر 8 ساعت است. اگر امکان استفاده از شیری که تازه دوشیده شده در ظرف مدت مذکور فراهم نباشد باید آن را داخل یخچال یا فریزر (با ذکر تاریخ دوشیدن شیر) قرار داد. شیر دوشیده شده در جایخی یخچال معمولی، تا دو هفته و در فریزر‌های معمولی (18-درجه) 3 تا 6 ماه قابل نگهداری است.
زمان مناسب نگهداری شیر دوشیده شده مادر
شیر ذوب شده در یخچال را میتوان در هوای اتاق (15 - 25 درجه سانتیگراد) به مدت 4 ساعت نگهداری کرد یعنی اگر کودک بار اول همه شیر را نخورد تا 4 ساعت بعد هم می‌تواند به دفعات مکرر از این شیر استفاده کرد.
روش ذوب کردن شیر فریز شده
برای ذوب کردن شیر یخ‌زده، دو روش توصیه می‌شود: الف) ظرف محتوی شیر فریز شده را شب قبل از استفاده در یخچال بگذارند تا به تدریج ذوب و برای مصرف روز بعد آماده شود.
ب) اگر عجله در کار است اول ظرف محتوی شیر فریز شده را زیر آب سرد و به تدریج زیر آب گرم (آب با دمای 37 درجه) بگیرند و به آرامی بچرخانند تا کم کم یخ آن باز شود. هرگز نباید برای ذوب کردن شیر فریز شده از حرارت مستقیم اجاق یا فر یا مایکروویو استفاده نمود زیرا این کار باعث می‌شود که ویتامین‌های شیر به سرعت تخریب شده مواد حفاظتی و پروتئین‌های آن نیز کاهش و یا تغییر یابد. ضمناً نباید شیر ذوب شده را دوباره فریز کرد.
منبع: سلامت نیوز
