برنامه غذایی کودک در سال دوم زندگی

 یک برنامه غذایی مناسب باید کلیه مواد مغذی (مواد نشاسته ای، پروتئینی، چربی، ویتامین ها و املاح) را به نسبت های متعادل در اختیار کودک قرار دهد تا انرژی مورد نیاز او که معمولا بر اساس یکصد کیلوکالری به ازاء هر کیلو گرم وزن بدن است تامین شود.

معمولا 50 درصد انرژی مورد نیاز از مواد قندی، 30 درصد از مواد چربی و حدود 20 درصد از مواد پروتئینی به دست می آید. بدیهی است برحسب عادات مختلف غذایی و افزایش وزن کودک، نسبت های فوق بین 5 تا 10 درصد قابل تغییر هستند.

غذای کودکان یک تا 2 ساله باید کم حجم ولی مقوی و مناسب و شامل همه گروههای غذایی باشد. مقدار غذای کودک می تواند برحسب اشتهای او افزایش یابد.

نباید انتظار داشته باشیم که کودکان مانند بزرگترها غذا بخورند چون ظرفیت معده آنان هنوز کوچک است.

از طرف دیگر به دلیل اینکه حس کنجکاوی کودک جهت آشنا شدن با دنیای خارج تاثیر زیادی بر اشتهای او می گذارد این امر ایجاب می نماید که وعده های غذایش 5 تا 6 بار در شبانه روز باشد که سه وعده آن وعده های اصلی است که باید مقوی و پر انرژی باشد و دو وعده آن نیز میان وعده است که باید مناسب و مکمل وعده های اصلی باشند.

در این سن هنوز هم کودک با شیر مادر تغذیه می شود تا بخشی از انرزی و مواد مغذی مورد نیاز او از این طریق در اختیارش قرار گیرد.

نمونه ای از برنامه غذایی کودک در سال دوم زندگی

یک کودک یک ساله حدود 30 % انرژی، 50% پروتئین، 2% آهن، و 75% ویتامین Aمورد نیاز خود را از شیر مادر به دست می آورد. در مورد سایر ویتامین ها و املاح نیز درصدی از طریق شیر مادر و بقیه باید از طریق غذایی که به کودک داده می شود تامین گردد تا رشد و تکامل مطلوب او فراهم شود. البته چون تامین مقدار مورد نیاز پاره ای از ویتامین ها و آهن از طریق تغذیه با شیر مادر و غذا مقدور نیست لذا استفاده از قطره مولتی ویتامین و آهن تا پایان 2 سالگی توصیه می شود.

به عنوان راهنمای کلی که شامل 3 غذای اصلی و 2 میان وعده می باشد برنامه غذایی یک کودک دو ساله به شرح زیر است:

سه وعده غذای اصلی شامل صبحانه، ناهار و شام

دو میان وعده حدود 10 صبح و 4 بعد از ظهر

یک نمونه از وعده های اصلی غذایی برای نوپا

صبحانه:

نان، کره، مربا (یا عسل) پنیر کم نمک و چای کم رنگ

ناهار:

3 قاشق غذاخوری پر برنج پخته شده(پلو)+ یک قاشق غذاخوری پر از حبوبات (عدس، لوبیا و...)+ یک قاشق مرباخوری کره یا روغن + نصف یک پرتقال متوسط

شام:

3 قاشق غذاخوری پر از برنج پخته شده ( پلو)+ یک قاشق غذاخوری پر گوشت ماهی( بدون تیغ)+ یک قاشق غذاخوری پر از یک نوع سبزی با برگ سبز تیره مثل اسفناج یا گشنیز یا جعفری پخته شده.

در این نمونه برنامه ناهار و شام چه مواد مغذی وجود دارد و به چه مقدار در اختیار کودک قرار می گیرد؟

در غذای ظهر(ناهار) که برنج پیشنهاد شده است بخشی از انرژی و پروتئین مورد نیاز وعده ظهر کودک تامین می شود اگر برنج در دسترس نباشد می توان از سیب زمینی، نان یا ماکارونی استفاده کرد.

برنج فاقد ویتامین آ است و مقدار آهن آن هم بسیار ناچیز است. پروتئین سیب زمینی هم کمتر از پروتئین برنج است بنابراین هر زمان که برنج یا سیب زمینی در وعده غذایی کودک قرار می گیرد حتماً باید ماده دیگری که سرشار از پروتئین باشد به آن اضافه نمود مانند حبوبات که پروتئین برنج یا سیب زمینی را کامل می کند بنابراین یک "خوراک سیب زمینی و لوبیا" یا "عدس پلو" از نظر پروتئین کامل هستند. برای جذب بهتر آهن پیشنهاد می شود از ترکیب برنج و حبوبات یا سیب زمینی و حبوبات، نصف یک پرتقال در برنامه ناهار کودک استفاده نمود که هم جذب آهن موجود در غذا را بیشتر می کند و هم کمبود ویتامینC مورد نیاز را جبران می نماید.

در برنامه شام به جای حبوبات (پروتئین گیاهی) از یک ماده پروتئینی حیوانی استفاده شده است. گوشت ماهی علاوه بر تامین بقیه پروتئین مورد نیاز کودک سبب جذب بهتر آهن غذاهای گیاهی می شود. بنابراین یک قاشق غذاخوری پر از اسفناج یا جعفری یا گشنیز، هم ویتامین آ مورد نیاز کودک را تامین می کند و هم به دلیل وجود گوشت ماهی، جذب آهن موجود در مواد غذایی بیشتر می شود.

به جای گوشت ماهی می توان از جگر پخته شده یا مرغ هم استفاده کرد. گرچه انرژی کمتری تولید می کند ولی در عوض مابقی پروتئین و بخشی از آهن و کل ویتامین آ مورد نیاز را فراهم می نماید؛ حتی ویتامین آ تولید شده حدود 20 برابر بیشتر می شود.

با این نمونه از صبحانه، ناهار و شام، قسمت اعظم انرژی مورد نیاز کودک تامین می شود و بخش کوچکی باقی می ماند که با 2 میان وعده مثلا یک تکه نان همراه با نصف یک موز در ساعت 10 صبح و 2 عدد بیسکویت همراه با 2 عدد خرما در 4 بعد از ظهر کمبود انرژی جبران می شود. سایر ویتامین ها و ریز مغذی ها نیز طی وعده های غذای اصلی و میان وعده به کودک می رسد. تنها عنصری که به صورت مکمل ممکن است مورد نیاز باشد آهن است که در بسیاری از کشور ها مواد غذایی مثل برنج، آرد برنج، آرد گندم، پودر شیر، سس سویا، سس ماهی، پودر کاری، شکر یا نمک را با آهن غنی می کنند. در صورت عدم دسترسی به این مواد غنی شده با آهن بهتر است برای کودک در سن 1 تا 2 سالگی قطره یا شربت آهن تجویز شود.

پیشنهاداتی برای وعده های اصلی

با توجه به مطالب گفته شده می توان برنامه غذایی متنوعی برای کودک فراهم کرد تا کلیه نیازهای غذایی او تامین گردد. هر وعده غذایی می تواند شامل یکی از پیشنهادات زیر باشد:

صبحانه

نان و کره و مربا و چای

نان و کره و عسل و چای

نان و پنیر و گردو

نان و تخم مرغ و پنیر

ناهار

عدس پلو با 2 قاشق غذاخوری ماست

سبزی پلو با ماهی

سبزی پلو با ماهیچه

کوفته قلقلی با سیب زمینی و هویج

لوبیا چیتی با سیب زمینی و هویج

خوراک گوشت و سیب زمینی و هویج

پلو با نصف سیخ کباب

خورش سبزی با پلو (سبزی خورش خیلی سرخ نشود)

بهتر است هر وعده همراه با یک نوع میوه با اندازه متوسط باشد.

شام

ماکارونی با گوشت چرخ کرده و کمی سبزی

ماکارونی با پنیر رنده شده

لوبیا چیتی همراه با سیب زمینی و کمی روغن زیتون

کوکوی سبزی با نان

نصف سیخ کباب با نان

بهتر است هر وعده همراه با 2 قاشق غذاخوری ماست باشد.

پیشنهاداتی برای میان وعده های صبح و بعد از ظهر

2 عدد بیسکویت با یک سیب

یک تکه نان و یک موز

یک تکه نان با 2عدد خرما

یک تکه نان با یک عدد سیب زمینی متوسط یا 2 عدد هویج پخته شده

نان و نصف تخم مرغ پخته شده

نان و پنیر و خیار

یک پیاله شله زرد

یک نعلبکی حلوا

10 عدد پسته ریز و نرم شده همراه با یک فنجان آب میوه

7 عدد بادام ریز و نرم شده با یک فنجان آب میوه

نصف لیوان ماست با یک عدد خرما و یک تکه نان

یک تکه نان با کمی کره و پنیر

و...