آتونی رحم چیست؟
آتونی رحم از نظر پزشکی به معنای از بین رفتن تن در عضله رحم است. در حین زایمان، عضلات رحم در حال فشرده سازی رگ‌های خونی و کاهش جریان خون برای انقباض هستند. این به نوبه خود احتمال انعقاد را افزایش داده و از خونریزی جلوگیری می‌کند. اما وقتی رحم پس از زایمان منقبض نشود، آن را آتونی رحم می‌گویند که این منجر به خونریزی بعد از زایمان میشود. ثابت شده است که 75 تا 80 درصد از خونریزی‌های پس از زایمان به دلیل آتونی رحم است.
علت آتونی رحم چیست؟
عوامل مختلفی مانع از انقباض عضلات رحم بعد از زایمان می‌شوند. برخی از شایع‌ترین علل عبارتند از:- زایمان طولانی مدت
- زایمان سریع
- بزرگ شدن رحم به دلیل وجود مایع آمنیوتیک اضافی یا جنین بزرگ
- تجویز اکسی توسین، بیهوشی عمومی یا سایر داروها حین زایمان
- القای زایمان با استفاده از دارو
- حاملگی‌های متعدد یا بارداری دوقلویی و سه قلویی
- زایمان زیاد
- ماکروزومی جنین که کودک بزرگتر از حد متوسط است
- زایمان با فورسپس
- مادر باردار بالای 35 سال
- مارد باردار چاق
علائم و نشانه‌های آتونی رحم
شایع‌ترین و مهمترین علامت آتونی رحم این است که رحم پس از زایمان آرام و بدون هیچ گونه تنشی باقی میماند. آتونی رحم علت اصلی خونریزی بعد از زایمان است. خونریزی بعد از زایمان خونریزی بیش از حد بعد از زایمان است که بعد از خروج جفت ایجاد میشود. حدود 1 تا 5 درصد از زنان دچار خونریزی بعد از زایمان می‌شوند و 500 میلی‌لیتر خون بعد از زایمان و خروج جفت، از دست می‌دهند. در مواردی که خونریزی بعد از زایمان بلافاصله بعد از زایمان رخ می‌دهد علائم شامل موارد زیر است:- خونریزی غیرقابل کنترل و بیش از حد بعد از زایمان
- افت فشار خون
- افزایش ضربان قلب
- درد
- کمردرد
تشخیص آتونی رحم چگونه ممکن است؟
آتونی رحم هنگامی تشخیص داده میشود که رحم نرم و در حال استراحت و انبساط باشد و خونریزی اضافی بعد از به دنیا آمدن نوزاد وجود داشته باشد. پزشک ممکن است با شمارش تعداد پدهای استفاده شده میزان از دست دادن خون را تخمین بزند. معاینه فیزیکی توسط پزشک به مشا در رد سایر دلایل خونریزی مانند پارگی دهانه رحم یا تکه‌های جفت در رحم کمک خواهد کرد. پزشک همچنین موارد زیر را بررسی می‌کند:- میزان نبض
- فشار خون
- تعداد گلبول‌های قرمز
- عوامل لخته شدن خون
عوارض آتونی رحم
جدا از انقباض ناکافی رحم، سایر عوارض آتونی رحم شامل موارد زیر است:- سرگیجه، به دلیل فشار خون پایین که عموما تحت عنوان فشار خون ارتوستاتیک نامیده میشود
- کم خونی
- خستگی
درمان آتونی رحم چیست؟
اولین روش درمانی برای متوقف کردن خونریزی و جایگزینی خون از دست رفته است. متخصصان باید اطمینان حاصل کنند که مادر به مایعات، خون و فرآورده‌های خونی بدون هیچ گونه تاخیری دسترسی پیدا می‌کند. سایر روش‌های درمانی شامل موارد زیر است:- ماساژ رحم، جایی که پزشک یک دست را در مهبل قرار داده و با دست دیگر روی دیواره شکم که رحم قرار دارد فشار می‌آورد.
- داروهای تجویز شده رحمی شامل اکسی توسین، متیلرگونووین و پروستاگلاندین‌ها
- انتقال خون
- جراحی برای اتصال عروق خونی
- آمبولیزاسیون شریان رحمی، شامل تزریق ذرات کوچک به عروق رحم برای جلوگیری از جریان خون به رحم است.
- هیسترکتومی، در صورتی که تمام گزینه‌های درمان با شکست مواجه شود.
چه افرادی دچار آتونی رحمی می‌شوند
در کشورهایی که امکانات بهداشتی و درمانی محدودی دارند و آمار مرگ و میر بالاتری دارند که به دلیل خونریزی بعد از زایمان ایجاد میشود، خطر مرگ به دلیل تاخیر در تشخیص، تاخیر در دسترسی به مرکز درمانی و تاخیر در درمان بالا می‌رود. اگر تشخیص و درمان به موقع اتفاق بیفتد، احتمال بروز عارضه کمتر است.
آیا می‌توان از آتونی رحم جلوگیری کرد؟
نه! نمی‌توان از آتونی رحم پیشگیری کرد اما یک پزشک می‌تواند در تمام مراحل زایمان به مدیریت بیماری کمک کند. در صورت وجود خطر، باید اقدامات مناسب مدیریت پرستاری آتونی رحم انجام شود.علائم حیاتی میزان خونریزی بعد از تولد باید توسط پزشک بررسی شود. اکسی توسین اولین خط درمانی است که برای کمک به منقبض نشدن رحم بعد از زایمان پیشنهاد میشود. ماساژ رحم نیز یک روش معمول بعد از زایمان به منظور کاهش خطر علائم آتونی رحم است. مصرف یک دوز تنظیم شده از ویتامین‌های دوران بارداری و مکمل‌های آهن می‌تواند از کم خونی و سایر عوارض آتونی رحم بعد از زایمان کمک کند.
آتونی رحم علت اصلی خونریزی اولیه بعد از زایمان است، نظارت و برنامه ریزی مدوام، دسترسی به بیمارستان مجهز، در دسترس بودن خون، فرآورده‌های خونی، داروها و حضور کادر پزشکی متخصص در زمان زایمان برای تشخیص و پیش آگهی آتونی رحم بسیار حیاتی است.
