شیر مادر یک غذای مغذی و کامل است و در روزهای اول تولد که به صورت آغوز است، استفاده از آن برای کودک شدیداً ضروری است.
کودکی که از شیر مادر تغذیه می کند، طی شش ماه اول زندگی تقریباً هرگزبه سرمازدگی و سایر بیماریهای رایج مبتلا نمی شود، زیرا سیستم ایمنی کاملی از سوی مادر (شیر مادر) از او حفاظت می کند.
کودکی که از شیر مادر تغذیه می کند، احتمال اعتیاد به مکیدن انگشت یا هر عادت نامطلوب دیگر را کمتر خواهد داشت، زیرا مادر همواره کودک را در مکیدن سینه خود آزاد می گذارد که هر قدر مایل باشد آن را بمکد. هنگامی که کودک سینه را می مکد، مادر نمی داند سینه اش خالی شده است، یا خیر لذا مدت مکیدن را به میل کودک واگذار می کند اما در کودکانی که از شیشه شیر استفاده می کنند چنین نیست. در حالی کودک شیشه را رها می سازد که دیگر چیزی جز هوا در آن نیست یا مادر، به این علت که شیر تمام شده است، بطری را از دهان کودک بیرون می کشد.
بنابراین، آنچه در تغذیه با شیر مادر بیش از همه برای کودک مطلوبیت دارد، ارضای عاطفی و روانی است، زیرا تماس کودک با مادر هنگام شیر خوردن باعث آرامش روانی او می گردد.
تحقیقات نشان داده است که بعد از چند دقیقه اولیه از شیر خوردن کودک، بتدریج ضربان قلب کودک کند می شود و کم کم از نظر تعداد به ضربان قلب مادر نزدیک می شود. (ضربان قلب کودک به طور طبیعی،3 برابر ضربان قلب مادر است).
از همین رو کودکی که در آ غوش مادر قرار می گیرد و شیر می خورد، احساس تنهایی نمی کند و به همین دلیل تمایل دارد حتی بعد از سیر شدن همچنان حالت شیر خوردن و مکیدن را ادامه دهد و در صورت جدا شدن از مادر بلافاصله گریه را آغاز می کند. این گریه به خاطر گرسنگی نیست، بلکه به خاطر از دست دادن پشتیبانی روحی است.
اثرات مطلوب تغذیه با شیر مادر بر دندانها و سیستم جویدنی
با توجه به اینکه بخش اعظم و اصلی از شکل گیری دندانهای دائمی در اوایل کودکی بویژه در دو سه سال اول زندگی کودک صورت می گیرد، تغذیه مناسب و کافی در این دوره فراوان است. شیر مادر بهترین غذا بویژه در اوایل کودکی است.
همه موارد و ترکیبات و عناصر ضروری در شیر مادر وجود دارد، به همین دلیل کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند، بندرت در شکل گیری دندانها دچار مشکل می شوند.
هر گونه سوء تغذیه و یا بروز اشکال در سلامت بدن از جمله عفونتهای شدید یا تب دار تشکیل دندان را متوقف یا مختل می کند که آثار زیان بار آن نیز در سطح تاج دندان بعد از رویش دندان مشاهده می شود. نمونه بارز این نقص «خط تولد» است. در زمان تولد رشد نوزاد متوقف می شود و تا حدود 10 روز که نوزاد به محیط جدید عادت می کند رشدی را نخواهد داشت لذا تشکیل دندان هم متوقف می شود و این عارضه را به صورت یک خط تاج دندانهای در حال شکل گیری نشان می دهد.
از سوی دیگر، هر غذائی غیر از شیر مادر نمی تواند همه عناصر ضروری را از جمله کلسیم را که در ساختمان دندان اهمیت فوق العاده ای دارد تأمین کند و لذا دندانی که در حال شکل گیری است، دچار نقص ساختمانی شده و شدیداً در معرض پوسیدگی قرار می گیرد و عموماً ساختار ضعیفی دارد. این دندانها اغلب رنگ خوبی هم ندارند.
عوارض ناشی از عدم تغذیه با شیر مادر به طور خلاصه عبارتند از:
- ایجاد پوسیدگی های وسیع در دندانهای شیری به خاطر کمبود کلسیم.
- ایجاد پوسیدگی وسیع دندانی به خاطر استفاده از شیشه شیر بویژه هنگام شب و خواب کودک.
- از دست رفتن فضای مورد نیاز برای دندانهای دائمی، به خاطر پوسیدگی و کشیدن دندانهای شیری به صورت زودهنگام.
- توقف یا کاهش رشد فکین به خاطر از دست رفتن دندانها و حذف نیروهای جویدن.
- ضعف عمومی کودک و همچنین کاهش رشد جسمی به خاطر وجود دندانهای پوسیده و دردناک و سوء تغذیه ناشی از آن.
- ایجاد ناراحتی روحی و روانی در کودک بویژه در دوران مدرسه به خاطر نداشتن دندان و بی دندانی زودرس.
- تأثیر مثبت تغذیه با شیر مادر بر تناسب صورت و فکین کودک
کودکی که از شیر مادر تغذیه می کند، به خاطر وضعیت خاص نوک سینه، نیاز به فعال کردن عضلات فک و صورت دارد (60 بار بیشتر از زمانی که شیشه شیر استفاده می شود). این فعالیت شدید و مناسب عضلات صورت و فکین سبب تقویت عضلات مزبور شده و حرکت مطلوب فک پائین را به دنبال دارد.
از آنجایی که یک کودک تازه متولد شده، فک پائین کوچک و عقب رفته ای دارد و همین موضوع دلیل نگرانی والدینی است که از وضعیت مطلوب فکین اطلاع دارند.
با تغذیه از شیر مادر و حرکات عضلانی مورد نیاز برای جاری شدن شیر، این کوچکی و عقب رفتگی فک پائین بتدریج جبران و اصلاح می شود. در کودکانی که از شیر استفاده می کنند این فعالیت خیلی کم بوده و لذا اگر کودک فک عقب رفته ای داشته باشد، اصلاحی نیز صورت نخواهد گرفت و در سن بالاتر به درمان فک نیاز خواهد داشت. تغذیه با شیر مادر باید بتدریج و در زمان مناسب با تغذیه مواد غذایی مناسب جایگزین گردد. البته شیر مادر به تنهایی فقط تا شش ماهگی کافی است. در هر حال، در صورتی که مادر به هر دلیلی (اعم از نداشتن شیر کافی یا...) نتواند کودک را از سینه های خود شیر بدهد، بهتر است از شیشه شیری که سرشیشه آن از نوع آناتومیک یا ارتدنتیکاست استفاده کند.
این نوع سرشیشه با توجه به شکل خاصی که دارد تا حدودی می تواند حرکت کلی فک را جبران کرده و حالت عقب رفته فک پائین را اصلاح نماید.
تهیه این نوع سرشیشه از طریق داروخانه به راحتی امکان پذیر است و استفاده از آن اکیداً توصیه می گردد. همچنین محل سوراخ بر روی سرشیشه به نحوی است که هدایت بهتر شیر را به داخل حلق کودک سبب شده و از ایجاد پوسیدگی دندان ها جلوگیری می کند.
