حساسیت لمسی کودک

با توجه به اینکه پرسش شما بطور کلی بیان شده است؛ بنابراین بنده مجبور هستم اندکی توضیح بیشتری بدهم تا هم در ابتدا مشخص شود که منظور از حساسیت لمسی چیست و همچنین این مطلب برای همه و حتی کاردرمانگران ارجمند و گرامی   قابل استفاده و مفید در کلینیک و مداخله بالینی کاردرمانی باشد. امیدوارم که با دقت مطلب را پیگیری بفرمایید تا کاملا برایتان روشن و واضح گردد.

در ابتدا خدمتتان عرض کنم که این موارد را بنده بطور جامع و کامل در صفحات 48، 49، 55، 65 تا 67 کتابی که در سال 1394 با عنوان " مبانی یکپارچگی حسی " و کاربرد آن نوشته ام و انتشارات مدرسه وابسته به وزارت آموزش و پرورش نوشته ام؛ توضیح داده ام و در اینجا خلاصه ی کاربردی آنها را خدمتتان عرض می کنم.

کلیه رفتارهای ما برآمده از پردازشهایی (عملیات عصبی-شناختی) است که در سیستم عصبی صورت می پذیرد و این عملیات شامل مراحل مختلفی است که عبارتند از دریافت حسی، ثبت حسی، پردازش حسی، درک حسی، شناخت. بنابراین اختلال در هر یک از این مراحل پیشگفت ( فوق الذکر) میتواند در بازده و برونداد نهایی نظیر یک احساس تجسم یافته و بروز یافته نظیر لذت و یا تنفر؛ حرکت و یا کلام و عملیات شناختی سطح بالا باشد، اشکال و اختلال ایجاد نماید.

نکته ی مهم و قابل تامل اینست که همه ی افراد حتی افراد سالم و هنجار جامعه نیز میتوانند بنابر دلایلی بطور موقت  دچار اختلال در پردازشهای حسی بشوند که در رفتار آنها تجلی و بروز می یابد بطور مثال در هنگام بی خوابی و یا آزردگی از گرما و رطوبت و هوای شرجی عملکردهای حرکتی و تصمیم گیری در مورد انجام حرکات دچار اختلال و مشکل می شوند که به همین خاطر هست که بطور معمول بازیکنان فوتبال برای بازیهای برون مرزی یک هفته قبل به آن کشور سفر می کنند تا مشکل خواب و آشنایی با آن آب و هوا بر نحوه و مهارت بازی فوتبال آنها کمتر تاثیر بگذارد. بنابراین وقتی از اختلال پردازش حسی یا یکپارچگی حسی (فرآیند نهایی پردازش حسی) صحبت می کنیم که این امر در قالب یک امر پیوسته و مستمر بروز یابد و در اکثر و غالب رفتارهای روزمره ی فرد تاثیر نامطلوب بگذارد.

اختلال از نوع اختلال در پردازش  حسی SPI (sensory processing disorder ) یا اختلال در یکپارچگی حسی ( Sensory integration disorder)  در هر کدام از حس ها میتوانند بروز نمایند که از این میان اختلال در حس های لمسی، حس عمقی و حس تعادلی از زیربنایی ترین و تاثیر گذارترین مواردی هستند که بر رشد کودک تاثیر می گذارند؛ هرچند که باید در نظر داشت که در اغلب مواقع این اختلال به تنهایی در یک حس بروز نمی کند و معمولا چند حس متجانس را درگیر می سازد.   

در تقسیم بندی میلر ‏ و همکاران (2007)، اختلال پردازش حسی دارای ‏‎سه  زیر گروه می با شد که شامل اختلال تعدیل ‏حسی(‏SMD: sensory modulation disorder‏)‏ ، اختلال حرکتی مبتنی برحس (‏   sensory based movement disorder: SBMD‏)‏ ‏ و اختلال افتراق حسی یا اختلال تمییز و تمایز حسی  (‏SDD‏: Sensory  Discrimination  Disorder‎)‏ است، که هر کدام دارای زیر ‏شاخه های فرعی مخصوص به خود میبا شند. ‏‎ SMDدارای سه زیر شاخه است که عبا رتند از بیش پاسخدهی حسی (SOR ‏:Sensory Over Responsivity‎ ‏)‏ ، ‏کم پاسخدهی حسی (Sensory Under Responsivity ‎: ‏SUR‏)‏ ‏ و جستجوی حسی (‏SS: Sensory Seeking ‏)‏ ‎‎‏.

بنابراین در بیش حسی لمسی یا حساسیت لمسی یا Hypersensivity of Tactile  از نوع SOR ؛ هر گونه لمسی حتی آرام برای فرد آزاردهنده است؛ در برابر برچسب لباس ها ، مسواک زدن، شانه کردن مو، نوازش ناحیه گردن؛ غذا خوردن با قاشق، شن بازی و نقاشی با سرانگشت، لمس آرام در نواحی شکم، کف دست و کف پا (بدون تحریک شدن قلقلک) خشک کردن با حوله ی حمام کوتاه کردن ناخن دچار ناراحتی، ناآرامی، پرخاشگری و اظهار درد می شود.     

 بنظر می رسد که ریشه اصلی بروز اختلال بیش حسی لمسی میتواند در اثر اضطراب و استرس دوران بارداری، ریشه رفتار ژنتیکی در مادر، وسواس، و یا برهم خوردن شرایط دوران بارداری در اثر بیماری ها و شرایط ناگوار و دشوار روانی باشد البته در برخی موارد ترس از ارتفاع و یا مسافرت های هوایی طولانی در دوران بارداری و یا قرار گرفتن ممتد در طول دوران بارداری به ویژه در ماههای پنجم و ششم نیز میتوانند به عنوان عامل بالابرنده ی احتمال بروز این اختلال در نظر گرفته شوند.

در مورد درمان آن نیز استفاده از مداخلات ماساژهای متناسب و یا در سنین بالاتر استفاده از مداخلات کاردرمانی تخصصی نظیر بکارگیری پروتکل های ویلبارگر می باشد و همچنین تمریناتی که کاردرمانگران بر اساس ارزیابی کودک بطور ویژه در نظر می گیرند ولی لازم است که کلیه حس های همگروه و مرتبط کودک بطور کامل مورد ارزیابی و برنامه ریزی دقیق قرار گیرند.