نی‌نی سایت: دکتر فرهاد فراهانی، روانپزشک- تقریبا همه آدم‌ها حس ترس را تجربه کرده‌اند. البته در مورد خیلی‌ها این حس موقتی و گذرا است اما گاهی اوقات هم به یک ترس همیشگی و آزاردهنده تبدیل می‌شود که زندگی طبیعی فرد را مختل می‌کند. هر چند روان‌پزشکان ترسیدن را یک واکنشی طبیعی و ضروری برای حفاظت از جان افراد در برابر خطرات احتمالی می‌دانند اما در صورتی که این واکنش طبیعی به طور وسواس گونه‌ای از حالت اعتدال خارج شود و همه زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد به فوبیا تبدیل می‌شود؛ همان ترس مفرط و دایمی و غیرمنطقی که نیاز به درمان دارد. پس چه بهتر که فوبیای بچه‌ها در همان دوران کودکی از بین برود.
به طور کلی افراد هنگام مواجه شدن با شرایط و موقعیت‌های ترسناک دچار اضطراب، تپش قلب، رنگ پریدگی، تعریق بدن به خصوص کف دست‌ها، افت فشار خون و ضربان قلب، گرفتگی عضلانی و ... می‌شوند اما گاهی این علایم نشان دهنده ترس از یک موقعیت ثابت و همیشگی است که هیچ دلیل عقلانی هم ندارد و تحت عنوان فوبیا شناخته می‌شود. بد نیست بدانید تا امروز صدها نوع فوبیا شناسایی شده و حتی یکی از آنها ترس از ابتلا به فوبیاست! در این بین بعضی از متخصصان علت بروز این اختلال روان شناختی را عوامل ژنتیکی عنوان می‌کنند، عده ای دیگر بر این باورند دلیل مشخصی برای بروز انواع فوبیا وجود ندارد و گروهی هم معتقدند فوبیای والدین یا اقوام نزدیک می‌تواند به بچه‌ها منتقل شود؛ حتی اگر کودک به طور مستقیم با عامل ایجاد کننده ترس روبرو نشده باشد. مثلا وقتی کودکی می‌بیند مادرش از گربه می‌ترسد به طور ناخودآگاه یاد می‌گیرد که به محض دیدن و نزدیک شدن به این حیوان عکس العمل نشان دهد و ترسش را بروز دهد اما کودکی که با یک حیوان خانگی بزرگ شده و یا اعضای خانواده نسبت به حیوانات مهربان هستند، معمولا ترسی از آنها ندارد به طوری که عوامل محیطی هم نمی‌توانند عامل ایجاد کننده این نوع ترس‌های غیرمنطقی باشند.
درمان پله‌ای فوبیا
با وجود علل متفاوت ایجاد کننده فوبیا مواجه کردن تدریجی یا ناگهانی فرد با موقعیت ترس‌آور یکی از مهمترین اصول درمانی است. البته گاهی اوقات بیمار از مواجهه با عامل ترس اجتناب می‌کند. بنابراین بسته به شدت بیماری مدتی (از چند هفته تا چندین ماه) طول می‌کشد تا کودک (بسته به سن) به مرور زمان و به صورت پلکانی ترس و حساسیتش را نسبت به موضوع یا چیزی که از آن می‌ترسد از دست بدهد و درمان شود؛ پلکانی به این معنا که برای درمان فوبیا باید مرحله به مرحله اقدامات درمانی را سپری کند.
سوسک علیه تندرستی
فرض کنید کودکی به شدت از سوسک می‌ترسد. همیشه دنبال این حشره می‌گردد، کابوس سوسک می‌بیند و مدام دچار استرس است که مبادا سر و کله این موجود ترسناک پیدا شود. با این حساب نمی‌توانیم از کودک بخواهیم برای غلبه بر ترس خود با یک سوسک ملاقات کند! البته مقابله با این فوبیا نیز مرحله‌ای و قدم به قدم است؛ کمک گرفتن از تصاویر مبهم گرفته تا عکس‌های چند بعدی، از توضیحات علمی گرفته تا مواجه شدن با مدل پلاستیکی و ... همه از جمله روش‌های درمانی فوبیا علیه حشراتی مثل سوسک، هزارپا، مارمولک و ... هستند که به تشخیص روانپزشک صورت می‌گیرند و به مرور زمان بیمار متوجه می‌شود که عوامل ایجاد فوبیا غیرعقلانی است و می‌تواند آن را شکست دهد.
هر ترسی نیاز به درمان ندارد
گاهی اوقات افراد نسبت به ترس‌های طبیعی هم حساسیت نشان می‌دهند و فکر می‌کنند کودکشان دچار فوبیا شده است. همانطور که گفته شد فوبیا ترس شدیدی است که با علایم شدید جسمانی همراه است و زندگی روزمره را تحت تاثیر قرار می‌دهد و هیچ دلیل منطقی هم برای این ترس وجود ندارد. مثلا اگر کودک شما از ارتفاع می‌ترسد و به همین دلیل هم از ایستادن لبه پرتگاه دچار استرس می‌شود، این حس کاملا طبیعی است اما در صورتی که با بالا رفتن از یک نردبان کوچک دچار ترس شدید و علایمی مثل افزایش تپش قلب، تعریق، اضطراب غیرطبیعی و ... می‌شود و هرگز نمی‌تواند با این حالت‌ها مقابله کند، احتمالا دچار فوبیا است و باید به روانپزشک مراجعه کنید. البته در بعضی مواقع هم، ترس نه یک واکنش طبیعی است و نه آنقدر جدی است که فوبیا نامیده شود. در چنین شرایطی بدون مراجعه به متخصص هم می‌توان ترس کودک را کنترل کرد. به عنوان مثال رویارویی تدریجی با عامل ترس مثلا تاریکی مفید خواهد بود.
درمان ویژه فوبیا
هر چند درمان انواع فوبیا از یک سری اصول کلی پیروی می‌کند اما در بسیاری از مواقع هم شیوه‌های درمانی متفاوت است. مثلا برای درمان سوشیال فوبیا یا همان ترس از جمع و اجتماع باید به کمک رفتاردرمانی خجالت بیش از حد کودک و استرس‌های شدید ناشی از حضور در جامعه را به حداقل رساند
ناامیدی ممنوع!
فراموش نکنید هنگام مقابله با انواع فوبیا ممکن است در مراحل ابتدایی همه چیز طبق پیش بینی‌های شما پیش نرود که این اصلا غیرطبیعی نیست. در این شرایط هرگز نباید ناامید شوید و فکر کنید ترس از اراده کودک شما قوی‌تر است. کافی است بارها و بارها توصیه‌های گفته شده را با فرزندتان تمرین کنید و همه تمرکزتان روی شکست ترس او باشد. در این بین تصویرسازی مثبت ذهنی هم تاثیر بسزایی در کاهش ترس دارد. به عنوان مثال اگر کودک شما فوبیای پرنده دارد برای او اسباب بازی‌های پرنده یا کارتون‌هایی را بخرید که نقش اصلی آن یک پرنده است. به مرور زمان می‌توانید به باغ پرندگان سربزنید. به این ترتیب قدم‌های کوچک به پیشرفت‌های بزرگ تبدیل می‌شوند و کودک شما بالاخره با موقعیت‌هایی که از آن می‌ترسید مواجه خواهد شد که هرگز تصورش را هم نمی‌کردید. البته یادتان باشد کمک گرفتن از یک روان‌درمانگر مسیر غلبه بر فوبیا را برایتان هموارتر می‌کند.
