چگونه می توانید با کودک خود پیش از آنکه بتواند حرف بزند ارتباط برقرار کنید: از اشاره ها استفاده کنید

چگونه می توانید این کار را انجام دهید؟

جای تعجب نیست که کودکان می توانند اشاره کردن را یاد بگیرند. در واقع، مهارتهای درک زبانی و مهارتهای حرکتی آنها، بسیار سریعتر از مهارتهای کلامی آنها رشد می کنند. بعلاوه آنها تقلید کردن و ادا در آوردن را نیز دوست دارند: به عنوان مثال، بسیاری از کودکان نحوه اشاره کردن و دست تکان دادن را بسیار زودتر از آنکه بتوانند عباراتی مانند "به آن نگاه کن" یا "خداحافظ" را بگویند، یاد می گیرند.

ایده استفاده از این تکنیک و توسعه آن به منظور یاد دادن مجموعه ای از اشارات به کودک، توسط Joseph Garcia (متخصص رشد کودک) ابداع شده است. او کشف کرد فرزندان سالمی که والدین آنها کَر باشند، زبان اشاره را به راحتی یاد می گیرند؛ همچنین مشاهده کرد این کودکان در مقایسه با کودکانی که زبان اشاره را بلد نباشند، با مشکلات کمتری مواجه می شوند، زیرا قادر هستند تا افکار، نیازها و خواسته هایشان را آسانتر ابراز کنند. پس چرا والدین سالمی که فرزندان سالمی نیز دارند، از مزایای زبان اشاره استفاده نکنند؟ بعلاوه Garcia نشان داد اگر کودک بتواند به جای داد کشیدن یا گریه کردن، با استفاده از زبان اشاره آنچه را می خواهد یا نیاز دارد نشان دهد، زندگی برای همه اعضای خانواده (مادر، پدر و کودکشان) شادتر خواهد شد. هرچند استفاده از زبان اشاره نیز بدان معنا نخواهد بود که گریه یا بدخُلقی های کودک پایان یابند، اما نشان داده شده است که کودکان حتی در سن شش ماهگی نیز می توانند زبان اشاره را به خوبی یاد بگیرند و از مزایای آن بهره ببرند. در حال حاضر موسسات متعددی در کشورهای مختلف مانند آمریکا، در زمینه تعلیم زبان اشاره به کودکان فعال هستند.

یکی از مزیتهای این روش: کودک، کمتر ناامید می شود

هرچند یاد دادن زبان اشاره به کودک به صبر و تحمل نیاز دارد، اما دشوار نیست. بعلاوه، یادگیری تنها چند اشاره کوچک (مانند اشاره با انگشت شست به سمت دهان که به این معنی است: "تشنه ام، آب می خواهم":) نیز می توانند تا حد زیادی در کیفیت زندگی کودک تغییر ایجاد کنند. مادری می گوید: «اولین اشاره ای که ما یاد دادن آن را امتحان کردیم، همان نوشیدن بود. این کار را وقتی شروع کردیم که دخترمان 11 ماه سن داشت. در ابتدا من گمان می کردم که او به این اشاره توجه نمی کند. اما یک هفته بعد از این که ما استفاده از این اشاره را آغاز کردیم، یکبار دیدم که او روی زمین نشسته بود و با اسباب بازیهایش بازی می کرد. سپس سرش را بالا آورد و به من اشاره کرد. من فکر کردم که او دارد سلام یا خداحافظی می کند، اما پدر او فهمید که دخترمان تشنه است و آب می خواهد. این اولین کاری بود که او یاد گرفت. هم او خیلی خوشحال شده بود و هم ما! او به تدریج کلمات و اشاره های دیگری را هم یاد گرفت، و در نتیجه توانست در موارد بیشتری خواسته یا نیازش را به ما بفهماند».

یکی دیگر از مزیتهای این روش: پیوند قویتر و نزدیکتر

مادر دیگری می گوید که استفاده از زبان اشاره ها موجب شد پیوند قویتری با پسر شانزده ماهه اش برقرار کند: «پسرم اکنون می تواند حدودا 30 کلمه را با زبان اشاره بیان کند، و گاهی اوقات با ترکیب این اشاره ها، جملاتی را می سازد. او نزد من می آید و می گوید که سگ خانگی مان خوابیده است (با انگشت شست و انگشت سبابه هر دو دستش به سمت پایین اشاره می کند)، یا اینکه صدای پرواز یک هواپیما را شنیده است (دستش را به من نشان می دهد و با سرعت پایین می آورد). واقعا اینکه می توانم بدانم در ذهن او چه می گذرد، برایم شگفت آور و جالب است. همچنین حتی وقتی که او در طرف دیگر اتاق قرار دارد، ما می توانیم با هم با اشاره حرف بزنیم و این هم خیلی بامزه و جالب است. یک روز در مهدکودک دیدم که او دستپاچه و مضطرب به نظر می رسد؛ در ضمن نمی توانستم به طرف او بروم؛ برای همین به او اشاره کردم که دوستش دارم (به او نگاه کردم، و دستهایم را به نشانه بغل کردن روی سینه گذاشتم)؛ همان وقت احساس کردم که او آرامتر شد».

یکی دیگر از مزیتهای این روش: کمک به رشد مهارتهای زبانی

والدین معمولا ابراز نگرانی می کنند که شاید استفاده از این تکنیک، موجب بروز اختلال در فرآیند طبیعی رشد در مهارتهای کلامی کودکشان شود. بر طبق جدیدترین تحقیقات، این نگرانی به هیچ وجه صحیح نیست و در واقع، خلاف آن صحت دارد: استفاده از زبان اشاره می تواند مهارتهای زبانی و دامنه لغات کودک را افزایش دهد. دکتر Garcia اشاره می کند که زبان اشاره برای ارتقای عملکرد زبان به کار برده می شود، نه به عنوان جایگزینی برای زبان. از این تکنیک باید به همراه صحبت کردن معمولی با کودک استفاده کرد تا او بتواند بین اشاره های شما و کلمات، ارتباط برقرار کند. از آنجا که در این روش، شما باید اطمینان حاصل کنید که کودک مستقیما به شما نگاه می کند، او بر روی آنچه شما می گویید و کاری که شما انجام می دهید به دقت تمرکز می کند. هنگامی که کودک شما یاد بگیرد که با اشاره به شما پاسخ بدهد، این ارتباط به حالت دوطرفه در خواهد آمد. مثلا اگر کودک با زبان اشاره به شما گفت که صدای یک هواپیما را شنیده است، شما می توانید به او پاسخ دهید: «صدای هواپیما شنیده ای؟ بله، می توانم آن را ببینم. نگاه کن: آنجاست. صدایش بلند است، مگر نه؟». در این حالت، شما زمان بیشتری را برای صحبت کردن با کودک خود صرف می کنید، که یکی از بهترین راههای کمک به رشد مهارتهای کلامی کودک است.

چگونه این کار را انجام دهیم؟

• مانند آموزش هر مهارت دیگری، باید اولا پا به پای کودک راه بروید، و ثانیا این کار را به صورت یک تفریح و بازی انجام دهید. بهترین زمان برای آغاز آموزش این تکنیک زمانی است که کودک شما به ارتباط برقرار کردن با دیگران، تمایل پیدا می کند. این اتفاق معمولا در حدود نُه یا ده ماهگی رخ می دهد: شما می بینید که کودکتان اجتماعی تر شده است؛ سعی می کند با دهان یا زبانش، صداهایی را تولید کند؛ و از صداهایی که ایجاد می کند یا از تغییر قیافه خود برای جلب توجه شما استفاده می کند.

• بهتر است ابتدا برای چیزی اشاره بگذارید که کودکتان به آن علاقه داشته باشد. «بیشتر می خواهم» می تواند یک گزینه مناسب برای کودکان (یا حتی بزرگترها) در ارتباط با غذاها باشد!

• هر وقت از این کلمه استفاده می کنید، اشاره را هم به کودک نشان دهید. همیشه از یک اشاره استفاده کنید، آن را بارها و بارها تکرار کنید، و از کلمه کلیدی مربوط به آن به همراه اشاره استفاده کنید، تا کودک شما بتواند ارتباط بین کلمه و اشاره را به وضوح ببیند و بشنود.

• کودک شما ممکن است پس از چند روز، از اشاره استفاده کند؛ یا اینکه ممکن است استفاده از اولین اشاره، چند هفته برای او طول بکشد؛ پس صبور باشید. تا جایی که می توانید این کار را به یک تفریح و سرگرمی تبدیل کنید. اگر کودک از چیزی لذت ببرد یا خوشش بیاید، احتمال بیشتری دارد که آن را یاد بگیرد.

در برخی از کشورها مراکزی وجود دارند که روش استفاده از این زبان را به والدین و کودکان آموزش می دهند. درضمن شرکتهایی هم هستند که CD یا DVD های آموزشی را تولید کرده و می فروشند. ما در ایران مرکز معتبری که چنین خدماتی را ارائه دهد شناسایی نکرده ایم. اگر شما اطلاعی در این زمینه دارید می توانید با معرفی آن به نی نی سایت امکان استفاده سایر کاربران را نیز فراهم آورید.

برخی اشاره هایی که می توانید از آنها استفاده کنید

متخصصان مختلف، استفاده از اشاره های متفاوتی را توصیه می کنند. برنامه دکتر Garcia تحت عنوان "با زبان اشاره با کودک خود صحبت کنید" بر مبنای "زبان اشاره آمریکایی برای ناشنوایان" است؛ در حالی که برنامه "زبان اشاره برای کودکان" که توسط دو روانشناس به نامهای Acredolo و Goodwyn ابداع شده است، از مجموعه ای از اشاره ها استفاده می کند که به طور اختصاصی برای کودکان طراحی شده اند. استفاده از هر کدام از این سیستمها می تواند مفید باشد، اما شما می توانید خودتان نیز برخی اشاره ها را ابداع کنید. هر حرکت و اشاره ای که بتواند به یک کلمه خاص مربوط شود، مناسب و قابل استفاده خواهد بود. به عنوان مثال:

• "غذا": نوک انگشتان خود را روی لبهایتان بگذارید.

• "همه رفتند": کف دست خود را رو به بالا بگیرید و دست خود را به سمت جلو و عقب حرکت دهید.

• "ترسیدن": با کف دست خود به آرامی، چند بار بر روی سینه خود بزنید.

• "گرم": دست خود را باز کرده و به سرعت ببندید.

• "کجا؟": شانه های خود را بالا بیندازید و کف دستها را هم جلوی خود رو به بالا بگیرید.

• "خرگوش": دو انگشت از هر دست خود را بالای سرتان بگیرید؛ یا دماغتان را بالا نگه دارید.

• "ماشین": فرض کنید که یک چرخ کوچک در دستتان است، و آن را بچرخانید.

• "کتاب": دستهای خود را باز و کشیده نگه داشته و کف دستهایتان را رو به بالا بگیرید