ورود زود هنگام به دنیای بزرگترها
پدیده تک فرزندی درحال گسترش است
تغییرات در شیوه زندگی، ماشینی شدن جوامع و مشکلات اقتصادی سبب افزایش تعداد خانواده های تک فرزند و کاهش نرخ رشد جمعیت و به دنبال آن دغدغه و نگرانی والدین از نحوه رشد کودک و کارشناسان حوزه علوم اجتماعی از تبعات ناشی از تحولات جمعیتی در جامعه است.
در عصر ماشینی امروز، اشتغال والدین، افزایش هزینه ها و تبلیغاتی که به منظور ترویج سیاست
تک فرزندی انجام می گیرد، از مهم ترین عوامل کاهش میزان زادوولد و تمایل زوجین برای داشتن یک فرزند بوده و پیش بینی می شود در سال های آتی افراد در جوامع مختلف قادر به درک عاطفی مفاهیم واژگانی مانند عمو، خاله، عمه و دایی نباشند.
آمارها نشان می دهند، بیش از 20 تا 25 درصد از زنان 40 تا 45 ساله در دنیای امروز، یک فرزند دارند و این آمار خبر از افزایش چشمگیر خانواده های
تک فرزند در مقایسه با گذشته می دهد.
کودکان تک فرزند، در خانواده هایی پرورش پیدا می کنند که امکان برقراری ارتباط و سبک مهارت های زندگی از طریق گروه های همسال یا افرادی با اختلاف سنی کم، وجود نداشته و کودکان تجربه آشنایی کمتری با مفاهیمی مانند حسادت، رقابت و دوستی پیدا می کنند. در این صورت نیاز به جایگزین کردن موقعیت های مشابه و قرارگرفتن مداوم چنین کودکانی در گروه همسالان بیشتر احساس می شود. دکتر مهین اسلامی، فوق تخصص روانپزشکی کودک درخصوص شیوه رشد کودکانی که در خانواده های تک فرزند رشد می کنند، می گوید: برخلاف تصور عمومی که تک فرزندی را عامل تاثیرگذار در کاهش کیفیت رشد و تربیت کودک می دانند، با بکارگیری شیوه های صحیح تربیتی، پیشگیری از آسیب های احتمالی و جبران کاستی های ناشی از حضور خواهر یا برادر در محیط خانواده به راحتی امکان پذیر خواهد بود.
این متخصص اضافه می کند: در دنیای امروز که اکثر والدین شاغل هستند، رواج خانواده های تک فرزند، طبیعی بوده و اختلالی در تربیت صحیح کودک ایجاد نمی کند بطوری که تحقیقات و مطالعات انجام شده در مبحث فرزندپروری، حاکی از مزایای بی شمار تک فرزندی در شیوه های تربیتی است.
یکی از دغدغه ها و نگرانی های اصلی والدین در خانواده های تک فرزند، ایجاد مشکل در تعاملات اجتماعی و کسب مهارت های ارتباطی است.
دکتر اسلامی در این باره معتقد است: سلامت روانی و سازگاری اجتماعی کودکان حاصل تربیت صحیح و نوع نگرش والدین به فرزندپروری است در صورتی که دیدگاه پدر و مادر بر این مبنا باشد که تک فرزندی با انزوای کودک رابطه مستقیم داشته و نداشتن خواهر یا برادر عاملی تاثیرگذار در محدودشدن روابط اجتماعی و ارتباط متقابل آنها است، این دیدگاه غلط به کودکان منتقل شده و نتیجه آن گوشه گیری فرزندان شده و تبعاتی مانند کاهش اعتمادبه نفس یا خودشیفتگی، خیال پردازی و محدودشدن دایره ارتباطات و تعاملات اجتماعی را به دنبال خواهد داشت.
دکتر میترا حکیم شوشتری، روانپزشک کودک در خصوص نقش گروه های همسال و قرار گرفتن کودکان تک فرزند در محیط های اجتماعی به منظور پیشگیری از ایجاد آسیب ها و اختلالات رفتاری می گوید: از آنجایی که تنها راه کسب مهارت های ارتباطی در خانواده های تک فرزند از طریق ارتباط کودک با افراد بالغ مانند والدین یا پدر بزرگ و مادربزرگ ها صورت می گیرد، برقراری تعاملات اجتماعی از طریق گروه های همسال ضروری است.
این فوق تخصص روانپزشکی کودک اضافه می کند: مهد کودک بهترین و مناسب ترین راهکار برای کسب مهارت های لازم ارتباطی است. بودن با همسالان باعث افزایش قدرت درک و حل مسئله در مقابل مشکلات اجتماعی و دفاع از منافع شخصی می شود. کودکان تک فرزندی که ساعاتی از روز را با گروه های همسال و تحت نظر مربیان آموزشی سپری می کنند، پس از رفتن به مدرسه کمتر آسیب پذیر و شکننده بوده تحمل رویارویی با مشکلات را داشته و پذیرای تغییرات روحی و روانی در دوره بحرانی بلوغ هستند. یکی از معایب تک فرزندی، تجربه تکرار ناپذیر فرزند پروری است. در خانواده های تک فرزند، پدر و مادر فرصت تجربه اندوزی و جبران اشتباهات در شیوه های تربیتی را در فرزندان بعدی ندارند.
دکتر اسلامی در این خصوص معتقد است: کسب آگاهی از شیوه های صحیح تربیتی و مشاوره با کارشناسان علوم تربیتی از جمله روش های استفاده صحیح از این فرصت غیر قابل تکرار برای والدینی است که قصد داشتن یک فرزند را دارند. از طرف دیگر هیچ گاه برای اجرای یک روش تربیتی صحیح دیر نبوده و والدین می توانند از تجربیات گذشته خود برای رشد و تربیت بهتر فرزندان بهره ببرند.
دکتر میترا حکیم شوشتری پیشرفت چشمگیر تک فرزندان را در زمینه تحصیلی، وسیع بودن دایره واژگان، داشتن قدرت تکلم زودهنگام و عملکرد اجتماعی بالارا از ویژگی های مثبت این کودکان می داند و معتقد است، تحقیقات نشان می دهد، کودکانی که در خانواده های تک فرزند رشد می کنند، به علت بهره مندی از تجربه ارتباط مداوم با افراد بالغ و تقلید از آنها بلوغ زودرس داشته و در زمینه های علمی و تحصیلی در مقایسه با همسالان خود پیشرفت بهتری دارند و از آنجایی که مرکز توجه والدین و اطرافیان قرار دارند قدرت تحمل ناکامی در آنها کمتر می شود.
این متخصص اضافه می کند: باید توجه داشت حمایت بیش از حد والدین در این خانواده ها ممکن است باعث متوقع شدن کودک و خواسته های نابجای وی از دیگران شود. احتمال به هم خوردن هرم قدرت در خانواده های رایج جامعه امروز، وجود داشته و بطور قطع ترویج فرزند سالاری به نفع والدین و کودک نخواهد بود.
به عقیده دکتر حکیم شوشتری، در اکثر
خانواده های تک فرزند، روش های غلط تربیتی والدین، هوش هیجانی کودک را دستخوش آسیب کرده و حمایت افراطی پدر و مادر باعث کاهش بازدهی و بهره برداری در آینده به رغم قابلیت و استعدادهای فردی بالای آنها می شود.
دکتر مهین اسلامی روانپزشک کودک، با اشاره به یکی دیگر از معایب تک فرزندی می گوید: یکی از روش های تربیتی غلط، اعمال فشار برای پیروی از الگوهای افراطی رفتاری مورد توجه والدین و خارج از ظرفیت و توانایی کودک است. برای نمونه برخی از والدین، فرزند خود را مجبور به ادامه تحصیل در رشته ای می کنند که دستیابی به آن از آمال دست نیافتنی او در زندگی بوده و این در حالی است که فرزند هیچ تمایلی به تحصیل در آن رشته ندارد. این متخصص اضافه می کند: در خانواده هایی با چند فرزند، هر یک از فرزندان فرصت برآورده کردن یکی از آرزوهای والدین را دارند، در صورتی که در خانه های تک فرزند تمام آمال و آرزوهای والدین و حتی پدربزرگ و مادربزرگ باید در یک کودک تجلی پیدا کرده و این مسئله تبعات و آسیب های روانی متعددی را به دنبال خواهد داشت.
تک فرزندی از دیدگاه جامعه شناسی
جامعه شناسان، ترویج سیاستگذاری های کاهش زادوولد بدون برنامه ریزی و تبعات ناشی از آن را در پیدایش مشکلات و معضلات جامعه فردا، مهم می دانند. امیرعلی صداقت طلب، آسیب شناس اجتماعی، افزایش شمار خانواده های تک فرزند را زنگ خطری برای قرارگرفتن روابط اجتماعی در معرض آسیب دیدگی و زوال دانسته و معتقد است: کاهش نرخ جمعیتی، مشکلی است که جوامع پیشرفته تاکنون راه حلی جدی برای رفع آن پیدا نکرده و چنین جوامعی را با بحران مواجه کرده است . از طرف دیگر کوچک ترشدن پایگاه های اجتماعی ـ خانوادگی و کاهش برقراری روابط اقوام و بستگان در آینده روابط انسانی افراد را تحت الشعاع قرار داده و جامعه را به سوی انزواطلبی و کمرنگ شدن روابط انسانی ـ عاطفی پیش می برد.
با این حال دکتر میترا حکیم شوشتری، آمادگی و توانایی اقتصادی و روانی زوجین را برای داشتن فرزندان بیشتر، مسئله ای مهم دانسته وتوصیه می کند: تصمیم برای داشتن فرزند باید با استناد به شرایط و آمادگی انجام گیرد. در بسیاری از خانواده ها، پدر و مادر برای تولد فرزند دوم با کودک مشورت کرده و به خاطر تنهایی یا درخواست او، بچه دار می شوند این در حالی است که تصمیم به داشتن فرزند دوم باید براساس نیازها و توانایی ها صورت گرفته و تولد کودکان ناخواسته باعث پیدایش مشکلات و محدودیت هایی برای اعضای خانواده می شود.
روزنامه ایران، شماره 4255 به تاریخ 18/4/88، صفحه 12 (خانواده)
?
پدیده تک فرزندی درحال گسترش است
تغییرات در شیوه زندگی، ماشینی شدن جوامع و مشکلات اقتصادی سبب افزایش تعداد خانواده های تک فرزند و کاهش نرخ رشد جمعیت و به دنبال آن دغدغه و نگرانی والدین از نحوه رشد کودک و کارشناسان حوزه علوم اجتماعی از تبعات ناشی از تحولات جمعیتی در جامعه است.
در عصر ماشینی امروز، اشتغال والدین، افزایش هزینه ها و تبلیغاتی که به منظور ترویج سیاست
تک فرزندی انجام می گیرد، از مهم ترین عوامل کاهش میزان زادوولد و تمایل زوجین برای داشتن یک فرزند بوده و پیش بینی می شود در سال های آتی افراد در جوامع مختلف قادر به درک عاطفی مفاهیم واژگانی مانند عمو، خاله، عمه و دایی نباشند.
آمارها نشان می دهند، بیش از 20 تا 25 درصد از زنان 40 تا 45 ساله در دنیای امروز، یک فرزند دارند و این آمار خبر از افزایش چشمگیر خانواده های
تک فرزند در مقایسه با گذشته می دهد.
کودکان تک فرزند، در خانواده هایی پرورش پیدا می کنند که امکان برقراری ارتباط و سبک مهارت های زندگی از طریق گروه های همسال یا افرادی با اختلاف سنی کم، وجود نداشته و کودکان تجربه آشنایی کمتری با مفاهیمی مانند حسادت، رقابت و دوستی پیدا می کنند. در این صورت نیاز به جایگزین کردن موقعیت های مشابه و قرارگرفتن مداوم چنین کودکانی در گروه همسالان بیشتر احساس می شود. دکتر مهین اسلامی، فوق تخصص روانپزشکی کودک درخصوص شیوه رشد کودکانی که در خانواده های تک فرزند رشد می کنند، می گوید: برخلاف تصور عمومی که تک فرزندی را عامل تاثیرگذار در کاهش کیفیت رشد و تربیت کودک می دانند، با بکارگیری شیوه های صحیح تربیتی، پیشگیری از آسیب های احتمالی و جبران کاستی های ناشی از حضور خواهر یا برادر در محیط خانواده به راحتی امکان پذیر خواهد بود.
این متخصص اضافه می کند: در دنیای امروز که اکثر والدین شاغل هستند، رواج خانواده های تک فرزند، طبیعی بوده و اختلالی در تربیت صحیح کودک ایجاد نمی کند بطوری که تحقیقات و مطالعات انجام شده در مبحث فرزندپروری، حاکی از مزایای بی شمار تک فرزندی در شیوه های تربیتی است.
یکی از دغدغه ها و نگرانی های اصلی والدین در خانواده های تک فرزند، ایجاد مشکل در تعاملات اجتماعی و کسب مهارت های ارتباطی است.
دکتر اسلامی در این باره معتقد است: سلامت روانی و سازگاری اجتماعی کودکان حاصل تربیت صحیح و نوع نگرش والدین به فرزندپروری است در صورتی که دیدگاه پدر و مادر بر این مبنا باشد که تک فرزندی با انزوای کودک رابطه مستقیم داشته و نداشتن خواهر یا برادر عاملی تاثیرگذار در محدودشدن روابط اجتماعی و ارتباط متقابل آنها است، این دیدگاه غلط به کودکان منتقل شده و نتیجه آن گوشه گیری فرزندان شده و تبعاتی مانند کاهش اعتمادبه نفس یا خودشیفتگی، خیال پردازی و محدودشدن دایره ارتباطات و تعاملات اجتماعی را به دنبال خواهد داشت.
دکتر میترا حکیم شوشتری، روانپزشک کودک در خصوص نقش گروه های همسال و قرار گرفتن کودکان تک فرزند در محیط های اجتماعی به منظور پیشگیری از ایجاد آسیب ها و اختلالات رفتاری می گوید: از آنجایی که تنها راه کسب مهارت های ارتباطی در خانواده های تک فرزند از طریق ارتباط کودک با افراد بالغ مانند والدین یا پدر بزرگ و مادربزرگ ها صورت می گیرد، برقراری تعاملات اجتماعی از طریق گروه های همسال ضروری است.
این فوق تخصص روانپزشکی کودک اضافه می کند: مهد کودک بهترین و مناسب ترین راهکار برای کسب مهارت های لازم ارتباطی است. بودن با همسالان باعث افزایش قدرت درک و حل مسئله در مقابل مشکلات اجتماعی و دفاع از منافع شخصی می شود. کودکان تک فرزندی که ساعاتی از روز را با گروه های همسال و تحت نظر مربیان آموزشی سپری می کنند، پس از رفتن به مدرسه کمتر آسیب پذیر و شکننده بوده تحمل رویارویی با مشکلات را داشته و پذیرای تغییرات روحی و روانی در دوره بحرانی بلوغ هستند. یکی از معایب تک فرزندی، تجربه تکرار ناپذیر فرزند پروری است. در خانواده های تک فرزند، پدر و مادر فرصت تجربه اندوزی و جبران اشتباهات در شیوه های تربیتی را در فرزندان بعدی ندارند.
دکتر اسلامی در این خصوص معتقد است: کسب آگاهی از شیوه های صحیح تربیتی و مشاوره با کارشناسان علوم تربیتی از جمله روش های استفاده صحیح از این فرصت غیر قابل تکرار برای والدینی است که قصد داشتن یک فرزند را دارند. از طرف دیگر هیچ گاه برای اجرای یک روش تربیتی صحیح دیر نبوده و والدین می توانند از تجربیات گذشته خود برای رشد و تربیت بهتر فرزندان بهره ببرند.
دکتر میترا حکیم شوشتری پیشرفت چشمگیر تک فرزندان را در زمینه تحصیلی، وسیع بودن دایره واژگان، داشتن قدرت تکلم زودهنگام و عملکرد اجتماعی بالارا از ویژگی های مثبت این کودکان می داند و معتقد است، تحقیقات نشان می دهد، کودکانی که در خانواده های تک فرزند رشد می کنند، به علت بهره مندی از تجربه ارتباط مداوم با افراد بالغ و تقلید از آنها بلوغ زودرس داشته و در زمینه های علمی و تحصیلی در مقایسه با همسالان خود پیشرفت بهتری دارند و از آنجایی که مرکز توجه والدین و اطرافیان قرار دارند قدرت تحمل ناکامی در آنها کمتر می شود.
این متخصص اضافه می کند: باید توجه داشت حمایت بیش از حد والدین در این خانواده ها ممکن است باعث متوقع شدن کودک و خواسته های نابجای وی از دیگران شود. احتمال به هم خوردن هرم قدرت در خانواده های رایج جامعه امروز، وجود داشته و بطور قطع ترویج فرزند سالاری به نفع والدین و کودک نخواهد بود.
به عقیده دکتر حکیم شوشتری، در اکثر
خانواده های تک فرزند، روش های غلط تربیتی والدین، هوش هیجانی کودک را دستخوش آسیب کرده و حمایت افراطی پدر و مادر باعث کاهش بازدهی و بهره برداری در آینده به رغم قابلیت و استعدادهای فردی بالای آنها می شود.
دکتر مهین اسلامی روانپزشک کودک، با اشاره به یکی دیگر از معایب تک فرزندی می گوید: یکی از روش های تربیتی غلط، اعمال فشار برای پیروی از الگوهای افراطی رفتاری مورد توجه والدین و خارج از ظرفیت و توانایی کودک است. برای نمونه برخی از والدین، فرزند خود را مجبور به ادامه تحصیل در رشته ای می کنند که دستیابی به آن از آمال دست نیافتنی او در زندگی بوده و این در حالی است که فرزند هیچ تمایلی به تحصیل در آن رشته ندارد. این متخصص اضافه می کند: در خانواده هایی با چند فرزند، هر یک از فرزندان فرصت برآورده کردن یکی از آرزوهای والدین را دارند، در صورتی که در خانه های تک فرزند تمام آمال و آرزوهای والدین و حتی پدربزرگ و مادربزرگ باید در یک کودک تجلی پیدا کرده و این مسئله تبعات و آسیب های روانی متعددی را به دنبال خواهد داشت.
تک فرزندی از دیدگاه جامعه شناسی
جامعه شناسان، ترویج سیاستگذاری های کاهش زادوولد بدون برنامه ریزی و تبعات ناشی از آن را در پیدایش مشکلات و معضلات جامعه فردا، مهم می دانند. امیرعلی صداقت طلب، آسیب شناس اجتماعی، افزایش شمار خانواده های تک فرزند را زنگ خطری برای قرارگرفتن روابط اجتماعی در معرض آسیب دیدگی و زوال دانسته و معتقد است: کاهش نرخ جمعیتی، مشکلی است که جوامع پیشرفته تاکنون راه حلی جدی برای رفع آن پیدا نکرده و چنین جوامعی را با بحران مواجه کرده است . از طرف دیگر کوچک ترشدن پایگاه های اجتماعی ـ خانوادگی و کاهش برقراری روابط اقوام و بستگان در آینده روابط انسانی افراد را تحت الشعاع قرار داده و جامعه را به سوی انزواطلبی و کمرنگ شدن روابط انسانی ـ عاطفی پیش می برد.
با این حال دکتر میترا حکیم شوشتری، آمادگی و توانایی اقتصادی و روانی زوجین را برای داشتن فرزندان بیشتر، مسئله ای مهم دانسته وتوصیه می کند: تصمیم برای داشتن فرزند باید با استناد به شرایط و آمادگی انجام گیرد. در بسیاری از خانواده ها، پدر و مادر برای تولد فرزند دوم با کودک مشورت کرده و به خاطر تنهایی یا درخواست او، بچه دار می شوند این در حالی است که تصمیم به داشتن فرزند دوم باید براساس نیازها و توانایی ها صورت گرفته و تولد کودکان ناخواسته باعث پیدایش مشکلات و محدودیت هایی برای اعضای خانواده می شود.
روزنامه ایران، شماره 4255 به تاریخ 18/4/88، صفحه 12 (خانواده)
?
