کارهایی که در بیدار شدن برای تهجد کمک میکند
اهمیت و جایگاه نماز تهجد را بیشتر افراد میدانند، بعضیها تمنا و آرزو میکنند که نماز شبی نصیبشان شود، ولی در عمل بعضیها به این سعادت بزرگ موفق نمیشوند. لذا مناسب است به بعضی عوامل و اصول که مراعات آنها مفید و مؤثر است و در این امر کمک میکند، اشاره شود:
۱. تدبر و مطالعهی آیههای مربوط به نماز تهجد، و احادیثی که درباره فضیلت و فواید آن وارد شده است؛ بعضی از علمای گذشته و معاصر تنها روایتهایی پیرامون نماز تهجد بهصورت جداگانه گردآوری کردهاند که مطالعهی آنها نیز در این مورد مفید خواهد بود.(ابنابیالدنیا، التهجدوقیام اللیل)
۲. تذکر و یادآوری روز رستاخیز و صحنههای وحشتناک قیامت که خواب انسان از تصور آن میپرد و تصور ایمن بودن عابدان شبزنددار در آن روز، و نیز تصور لذت و شیرینی ملاقات و دیدار با پروردگار در آن روز که نصیب نیکان و شبزندهداران میشود، قیام شب را آسان میکند.
۳. اجنتاب از گناه و معصیت؛ آری برای توفیق به نماز تهجد و دعا و نیایش و جلب رحمتهای الهی لازم است بنده از هر نوع گناه پرهیز و راه نیکی و تقوا را اختیار نماید؛ چون بسا نیکی کردن باعث انجام دادن نیکیهای دیگر میشود و ارتکاب یک گناه، به گناه دیگری میکشاند. حسن بصری میفرماید: بنده گناهی میکند و به سبب آن از شببیداری و روزه گرفتن محروم میشود.(ابوطالبمکی،قوتالقلوب:۱/۱۱۴) سفیان ثوری میفرماید: گناهی را مرتکب شدم و به سبب آن، مدت پنج ماه از نمازشب محروم ماندم. پرسیدند: چه گناهی بود؟ گفت: شخصی را دیدم گریه میکرد، در دلم گفتم: این ریاکار است.(همان:۱/۱۱۳)
۴. پرهیز از پرخوری؛ پرخوری سبب خواب زیاد میشود، بهویژه هنگام شب و بعد از عشا باعث سستی و کسالت میشود و گاهی انسان به سبب آن تا نماز فجر بلکه تا طلوع آفتاب در خواب غفلت میماند.
عارف رومی چه زیبا سروده است:
اندکی صرفه بکن از خواب و خور/ ارمغان بهر ملاقاتش ببر/ شو قلیل النوم مما یهجعون/ باش در اسحار از یستغفرون(دفتر اول:۳۱۸۱ـ۱۳۸۲)
۵. زود خوابیدن در شب؛ رسم بدی که امروزه امت اسلامی بدان گرفتار میباشد، دیرخوابیدن در شب است. ساعتها از وقت ما مسلمانان در مجلسهای بیهوده و تماشای ماهوارهها بعد از عشا ضایع میگردد. آنحضرت در گفتار صریح از شبنشینی و نشستن در مجالس بیهوده بعد از عشا منع فرموده است. یکی از علتهای نهی همین است که انسان زود بخوابد تا بتواند قبل از طلوع صبح صادق از خواب بیدار شود و از فضیلت نماز تهجد و رحمت و عنایات الهی در آخر شب محروم نماند.
۶. همکاری و همفکری اعضای خانواده برای آن؛ جای دارد که برای نیل به این فضیلت مهم اعضای خانواده بهویژه پدر و مادر با مشورت و همفکری جهت بیدار شدن قبل از صبح صادق برنامهریزی کنند و فضیلت این کار را که با این برنامهریزی و همفکری مصداق دعای پیامبر قرار میگیرند، درنظر بگیرند.
۷. استعانت از خواب ظهر(قیلوله)؛ خوابیدن در ظهر که بعضی آن را مستحب نیز گفتهاند، جهت بیدار شدن در وقت تهجد کمک میکند، آنحضرت فرمود: «إستعینوا علی قیام اللیل بالقیلولة»؛ برای شب بیداری از خواب ظهر کمک بگیرید.(ابنماجه:۱/۵۴۰) قبل از ظهر یا بعد از ظهر اندکی خوابیدن برای بیداری در آخر شب تأثیر بهسزایی دارد. به امید توفیق خدا؛ بارالها! دعای نیمهشب و آه سحری نصیبمان بفرما، آمین.