در ابتدا گفتنی است؛ درباره توبه، دو مرحله باید از یکدیگر تفکیک شود:1. انگیزش توبه «اطمینان از پذیرش توبه» و در هر دو مرحله همیشه باید به سه عامل مهم توجه داشت: 1. تلاش انسان، 2. وسوسه شیطان، 3. لطف خداوند.نسبت به مرحله انگیزش توبه: وسوسه شیطان این گونه شکل می گیرد که «تو فرصت داری! تو نمی توانی!... اما لطف خداوند ندا می دهد:بازآی بازآی هر آنچه هستى بازآیگر کافر و گبر و بت پرستى بازآی
این درگه ما درگه نومیدى نیست صدبار اگر توبه شکستى بازآی
در این مرحله انسان باید هر چند گناه تکرار شده باشد، باز هم توبه کند و «نا امید» نشود.
اما نسبت به مرحله پذیرش توبه، چون انسان موفق به توبه شده وسوسه شیطان به صورت ایجاد «غرور» و اکتفا به مراحل اولیه توبه شکل می گیرد.
در صورتی که خداوند در دل مؤمنان بیم ایجاد می کند و به آنان توصیه می کند که در مقام جبران حق الناس و حق الله برآیند و دیر به اطمینان می رسند تا رسوبات گناه به طور کامل زدوده شود و لذت ایمان و فضایل در وجود انسان عمق پیدا کند. بنابراین انسان باید همیشه حالت میان امید و بیم را داشته باشد و به خصوص در مراحل اولیه کفه امید او بیشتر باشد تا وسوسه های شیطان در ناامیدی او غلبه نکند و بداند همین قدر که از گناه تنفر دارد نشانه قبولی توبه است.
جهت توضیح بیشتر توجه شما را به مطلب زیر جلب می کنیم:
احساس خجلت و شرمندگی در برابر خداوند نسبت به پیشینه های سوء خود از بهترین حالات روحی و معنوی و زمینه ساز توبه و جلب رحمت و عنایت پروردگار است. البته ضمن آن که انسان همواره باید از گذشته های سوء نگران و نسبت به آینده خود نیز بیمناک باشد در عین حال این خوف و اندوه هرگز نباید به گونه ای باشد که انسان را مأیوس و ناامید سازد. چه این خود گناهی کبیره و دامی ابلیسی است. خداوند منان رحمتی بی پایان دارد و از همه بندگان گنهکار خود دعوت نموده است که به او التجا نموده و به سوی رحمت بیکرانش دست نیاز بگشایند و وعده داده است که اگر توبه نموده و دست از زشتی ها بشویند همه گناهان را خواهد بخشید و آنان را مشمول لطف و کرم بی منتهای خود خواهد کرد.
برای مبارزه با گناه و هواهای نفسانی رعایت چند نکته لازم است و از آنجا که افراد از نظر روحیه و فکر متفاوت هستند برخی از نکات برای بعضی از اشخاص کاربردی تر می باشد و تشخیص این مطلب با خود شما است.
یک) کوچک نشمردن هیچ گناهی هرچند به نظر صغیره باشد.
دو) عزم جدی و آهنین بر ترک معصیت و مراقبت جدی و دائمی نسبت به تمام افعال خود.
سه) شرط نمودن با خدا مبنی بر ترک معصیت و هم چنین از او استعانت جستن.
چهار) هر گاه فکر گناه و وسوسه آن به ذهن آمد بلافاصله آن را از لوح ذهن خارج کردن و توجه خود رابه خدا و امور شریفه مشغول داشتن .
جدیت و موفقیت در این امر پیروزی بزرگی است و در واقع دفع دشمن شیطان نفس، از همان خاکریز اول است .