چرخه خواب نوزاد
یکی از سوالاتی که اغلب مادران تازه‌کار دارند، این است که آیا نوزادان در هنگام خواب واقعاً خواب می‌بینند؟ این پرسش به دلیل حرکات خاصی که نوزادان در خواب دارند و بعضی مواقع با لبخند یا حتی گریه همراه می‌شود، بسیار مطرح است. برای پاسخ به این سوال باید نگاهی به چرخه خواب نوزاد، تغییرات مغزی در این دوران و نتایج مطالعات علمی بروز داشته باشیم.
قبل از اینکه به سوال اصلی بپردازیم، بهتر است با چرخه خواب نوزادان آشنا شویم. نوزادان حدود ۱۴ تا ۱۷ ساعت در شبانه‌روز می‌خوابند، اما خواب آن‌ها با خواب بزرگسالان تفاوت‌های زیادی دارد. چرخه خواب نوزادان شامل دو مرحله اصلی است:
-
خواب فعال (REM): این مرحله از خواب، به خواب رویایی یا همان Rapid Eye Movement (REM) معروف است. در این حالت، مغز نوزاد بسیار فعال است و حرکات سریع چشم زیر پلک مشاهده می‌شود.
-
خواب آرام (NREM): این مرحله، خواب عمیق‌تری است که در آن بدن نوزاد آرام و بی‌حرکت است.
در نوزادان، تقریباً 50 درصد از خواب‌شان در مرحله REM یا همان خواب فعال است. در مقایسه با بزرگسالان که تنها حدود 20 درصد از خواب‌شان در این مرحله قرار دارد، این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده فعالیت بیشتر مغز در دوران نوزادی باشد.
چرا نوزادان خواب فعال زیادی دارند؟
تحقیقات علمی نشان می‌دهد که خواب فعال (REM) نقش بسیار مهمی در رشد مغز نوزاد ایفا می‌کند. از آنجا که مغز نوزادان هنوز در حال رشد است و سیناپس‌ها (اتصال‌های عصبی) هنوز به طور کامل شکل نگرفته‌اند، خواب REM به ایجاد و تقویت این اتصالات کمک می‌کند. به عبارت دیگر، خواب REM نه تنها برای بزرگسالان بلکه برای نوزادان نیز حیاتی است، زیرا به توسعه شناختی، حافظه و یادگیری آن‌ها کمک می‌کند.
آیا نوزادان واقعاً خواب می‌بینند؟
برای پاسخ دقیق به این سوال، باید بپذیریم که دانشمندان هنوز نمی‌توانند به طور قطعی بگویند که نوزادان خواب می‌بینند یا خیر، چرا که خواب دیدن با تجربه‌های حسی و شناختی مرتبط است که هنوز به طور کامل در نوزادان توسعه نیافته است. با این حال، مطالعات زیادی انجام شده که می‌تواند برخی از جوانب این پرسش را روشن کند.
مطالعات درباره خواب نوزاد
بر اساس یک مطالعه که در ژورنال خواب کودکان منتشر شده است، مغز نوزادان حتی در دوران نوزادی دارای فعالیت‌های پیچیده‌ای است که ممکن است به تشکیل تصاویر ذهنی منجر شود. با این حال، از آنجایی که نوزادان تجربه‌های محدودی از دنیای اطراف خود دارند و هنوز مهارت‌های شناختی پیچیده مانند تصور را ندارند، اگر هم خواب ببینند، احتمالاً این خواب‌ها به تجربه‌های حسی ساده‌ای مانند صداها یا لمس‌ها محدود هستند.
در مطالعاتی دیگر که در دانشگاه‌های پیشرو در زمینه خواب انجام شده، مشخص شده است که خواب REM در نوزادان عمدتاً برای پردازش اطلاعات و تجربه‌های جدید روزمره مانند صداهای آشنا، بوی مادر یا حتی تجربه شیر خوردن استفاده می‌شود. بنابراین، اگر نوزادان خواب می‌بینند، احتمالاً این خواب‌ها خیلی ساده و مرتبط با این تجربیات است.
چرا نوزادان در خواب لبخند می‌زنند یا گریه می‌کنند؟
یکی از سوالات مادران این است که چرا نوزادان در خواب گاهی لبخند می‌زنند یا ناگهان گریه می‌کنند. آیا این نشانه‌ای از خواب دیدن است؟
لبخند یا گریه در خواب نوزادان معمولاً بیشتر به دلیل واکنش‌های خودکار بدن و نه لزوماً تجربه خواب دیدن است. نوزادان در طول خواب REM، که مغز آن‌ها در حال پردازش اطلاعات است، ممکن است واکنش‌های حرکتی مانند تکان دادن دست و پا، لبخند زدن یا حتی گریه کردن از خود نشان دهند. این حرکات نشان‌دهنده فعالیت بالای مغز در این مرحله است، اما لزوماً به معنای دیدن خواب‌های پیچیده نیست.
تفاوت بین خواب نوزادان و بزرگسالان
همانطور که اشاره شد، خواب نوزادان و بزرگسالان تفاوت‌های عمده‌ای دارد. در بزرگسالان، مرحله REM به خواب رویایی مشهور است و در این مرحله مغز به طور فعال در حال پردازش تجربه‌های روزمره است. اما در نوزادان، REM بیشتر به رشد مغزی و تقویت سیناپس‌ها اختصاص دارد.
با این وجود، برخی تحقیقات نشان داده‌اند که خواب REM نوزادان نیز می‌تواند دارای عناصر رویایی ساده‌ای باشد. به ویژه وقتی نوزادان به سه ماهگی نزدیک می‌شوند و مغز آن‌ها شروع به شکل‌گیری حافظه و تجربه‌های بیشتر می‌کند، احتمال دیدن خواب‌های ابتدایی نیز وجود دارد.
چگونه می‌توان به نوزاد برای خواب بهتر کمک کرد؟
از آنجایی که خواب نقش حیاتی در رشد و توسعه نوزادان ایفا می‌کند، ایجاد یک محیط مناسب برای خواب بسیار مهم است. چند نکته ساده برای بهبود خواب نوزاد عبارتند از:
-
ایجاد یک روال ثابت برای خواب: نوزادان به نظم و روال علاقه دارند. ایجاد یک روال مشخص مانند خواندن یک قصه کوتاه قبل از خواب یا آرامش‌بخشی با موسیقی می‌تواند به آن‌ها کمک کند به خواب عمیق‌تری فرو بروند.
-
استفاده از نور کم: نور کم در شب می‌تواند به نوزاد کمک کند که خواب راحت‌تری داشته باشد. همچنین باعث می‌شود مغز نوزاد به شب و روز عادت کند.
-
اجتناب از سر و صداهای ناگهانی: محیط خواب نوزاد باید آرام و بدون سر و صدای مزاحم باشد. صدای بلند یا ناگهانی می‌تواند نوزاد را از خواب بیدار کند.
نتیجه‌گیری
به طور خلاصه، نوزادان احتمالاً خواب‌های ساده‌ای بر اساس تجربه‌های حسی و اولیه خود دارند، اما دیدن خواب‌های پیچیده و داستان‌گونه که ما بزرگسالان تجربه می‌کنیم، هنوز در نوزادان به طور کامل شکل نگرفته است. خواب فعال (REM) در نوزادان نقش حیاتی در رشد مغزی دارد و حرکات مختلف در این مرحله نشان‌دهنده فعالیت مغزی بالاست. بنابراین، اگرچه نوزادان احتمالاً تجربه‌های خواب دیدن دارند، اما این خواب‌ها بسیار ساده و مرتبط با دنیای محدود آن‌هاست.
