شیر مادر بهترین و کامل ترین غذا برای شیرخوار است. بر اساس توصیه های سازمان بهداشت جهانی، شیرخواران در 6 ماه نخست زندگی به منظور تامین رشد، تکامل و سلامتی، فقط باید با شیر مادر تغذیه شوند و هیچ نوع مایعات یا غذای جامد دیگری )دریافت برخی ویتامین ها نظیر ویتامین آ و د( دریافت نکنند. شیر مادر بهترین الگوی رشد و تکامل را برای کودکان فراهم کرده و با دارا بودن خواص ویژه که آن را از بقیه انواع شیر نظیر شیرخشک یا شیر گاو متمایز کرده است، به عنوان بهترین نوع شیر مصرفی نوزادان زیر 6 ماه شناخته می شود.
تغذیه با شیر مادر هم برای کودک و هم برای مادر، دارای فواید بسیاری است که در ادامه به آن می پردازیم.
مزایای شیر مادر برای شیرخوار:
- کاهش بروز یا شدت بیماری های عفونی (با دارابودن فاکتورهای اختصاصی و غیراختصاصی، سیستم ایمنی نوزاد را تقویت می کند)
- دارا بودن مواد مغذی که به راحتی هضم می شود.
- افزایش هوش کودکان و رشد بهتر
- کاهش بروز حساسیت
- پیشگیری از برخی از بیماری های غیرواگیر مانند چاقی، دیابت، سرطان و فشارخون در بزرگسالی
مزایای تغذیه با شیرمادر برای مادر:
- تقویت رابطه عاطفی بین مادر و نوزاد
- کاهش خونریزی در زایمان
- کاهش خطر سرطان های هورمونی
- کاهش خطر شکستگی استخوان لگن و پوکی استخوان بعد از دوران یائسگی
- بازگشت سریع تر به وزن قبل از بارداری
- کاهش خطر ابتلاء به بیماری های قلبی و عروقی، دیابت نوع دو
- کمک به اقتصاد خانوار
شیر مادر شامل آنتی بادی هایی است که برای مقابله با ویروس ها و باکتری ها کمک می کند. شیر مادر احتمال بروز بیماری هایی مانند آسم یا آلرژی را پایین می آورد. همچنین کودکانی که در شش ماه اول شیر مادر خورده اند، به احتمال کمتری به عفونت گوش، بیماری های دستگاه تنفسی و اسهال مبتلا می شوند. از سوی دیگر مراجعه کمتری به مطب پزشک خواهند داشت.
در برخی مطالعات نشان داده شده است که شیر مادر با آی کیو بالاتر کودکان ارتباط مستقیمی دارد. از سوی دیگر ارتباط فیزیکی نزدیک مادر یا نوزاد، تماس پوست با پوست و ارتباط چشمی همگی به ارتباط گرفتن نوزاد با مادر و احساس امنیت کمک بسیاری می کند. نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند، به احتمال بیشتری مقدار وزن متناسب تری اضافه می کنند و دچار اضافه وزن نمی شوند. شیردهی با شیر مادر نقشی اساسی در پیشگیری از SIDS یا سندرم مرگ ناگهانی نوزاد ایفا می کند. مورد دیگر اینکه احتمال بروز دیابت، چاقی و برخی سرطان ها کاهش می یابد ولی نیاز به تحقیقات بیشتری است.
چالش های متداول شیردهی
- درد نوک سینه ها : توقع مقداری درد در هفته های اول شیردهی داشته باشید. همچنین از اینکه کودک شما به طرز صحیحی شیر دریافت می کند اطمینان حاصل کنید. زمانی که شیردهی تمام می شود، از یک انگشت برای متوقف کردن شیردهی استفاده کنید، به این ترتیب از درد کاسته می شود. در صورتی که باز هم احساس درد می کنید، از تخلیه هر دو سینه اطمینان حاصل کنید. در غیر این صورت سینه ها متورم و دردناک می شوند. قرار دادن کمپرس یخ یا یک بسته نخود فرنگی یخ زده روی نوک سینه های دردناک می تواند موقتاً به کاهش درد کمک کند. اجازه دهید که نوک سینه ها بین هر بار شیر دهی با جریان هوا خشک شوند. کودک شما تمایل دارد که در ابتدای شیردهی بیشتر فعال باشد و با نیروی بیشتری شیر می خورد. بنابراین با سینه ای که کمتر دردناک است، شیردهی را شروع کنید.
- خشکی و ترک نوک سینه ها – از صابون ها و کرم های عطری یا لوسیون های حاوی الکل که می توانند باعث خشکی بیشتر سینه ها شوند و در نتیجه باعث ترک خوردگی شوند، پرهیز کنید.
- شما می توانید به آرامی لانولین خالص را روی نوک سینه ها بعد از هر تغذیه بمالید. ولی حتماً قبل از شیردهی دوباره، به آرامی لانولین را از روی سینه ها پاک کنید. پد های سینه در اغلب موارد به خشک ماندن نوک سینه ها کمک می کنند. همچنین باید تنها از پدهای کتان استفاده کنید.
- نگرانی درباره تولید شیر کافی: یک قانون کلی وجود دارد که نوزادی که شش تا هشت بار در روز ادرار کند و پوشک اش خیس شود، شیر کافی دریافت می کند. بهتر است که شیر مادر همراه با شیر خشک به کودک داده نشود و هیچ گاه به نوزاد آب نجوشیده ندهید. لازم است که آب حتماً جوشیده باشد و خنک شده باشد. برخی زنان بر این باور اشتباه هستند که به دلیل کوچک بودن سینه ها، شیر کافی تولید نمی کنند. ولی این باور اشتباه است و سینه های کوچک به همان اندازه می توانند شیر تولید کنند. مصرف مواد مغذی و استراحت کافی و نوشیدن آب کافی و هیدراته نگاه داشتن بدن می تواند به تولید شیر کافی کمک کند.
- دوشیدن و ذخیره شیر: شما می توانید شیر خود را با دست یا دستگاه پمپ مخصوص بدوشید. شاید چندین روز یا هفته طول بکشد تا کودک شما به شیر مادر از بطری عادت کند بنابراین قبل از بازگشت به محل کار خود حتماً تمرین کنید. شیر مادر می تواند به خوبی تا دو روز در بطری در بسته در یخچال نگه داری شود. همچنین می توانید شیر مادر را تا شش ماه به خوبی در فریزر نگاه دارید. شیر فریز شده را در ماکروویو گرم نکنید. این کار به تخریب برخی از خصوصیت های ضد ایمنی شیر منجر می شود. همچنین باعث می شود که قسمت چربی شیر به شدت داغ گردد. شیر فریز شده را در یخچال قرار دهید یا در ظرف حاوی آب گرم قرار دهید.
- نوک سینه های فرو رفته : به زمانی گفته می شود که نوک سینه ها (پوست تیره اطراف نوک سینه) به بیرون متمایل نبوده و به داخل متمایل شوند. یک متخصص در این زمینه می تواند نکات فنی خاصی را به زنان بگوید تا نوک سینه ها با وجود جهت دهی اشتباه بتوانند شیردهی داشته باشند.
