وجود ماده سرطان‌زای «نیتروسودی‌متیل‌آمین» (NDMA) ابتدا در داروی رانیتیدین با نام تجاری «زانتاك» ساخت شركت «ساندوز» مشاهده شد و به دنبال آن، محققان سازمان غذا و داروی آمریكا برای اطمینان بیشتر، تمام انواع رانیتیدین‌های تولیدشده در شركت‌های داروسازی مختلف این كشور را بررسی كردند. آنها در نهایت به این نتیجه رسیده‌اند كه نوعی آلودگی در این دارو وجود دارد كه ممكن است سرطان‌زا باشد. اما این موضوع چقدر واقعیت دارد؟
سرطان‌زایی در حیوانات آزمایشگاهی
دكتر امید سبزواری، رئیس انجمن متخصصان علوم دارویی و رئیس انجمن سم‌شناسی و مسمومیت‌های ایران در این باره به جام‌جم گفت:« محققان ایرانی پس از ادعای محققان سازمان غذا و داروی آمریكا مشغول مطالعه روی داروی رانیتیدین هستند تا میزان نیتروسودی‌متیل‌آمین موجود در این دارو را ارزیابی كنند. اگر میزان این ماده در حد مجاز باشد، مشكلی ندارد اما اگر بیشتر از حد مجاز باشد باید از بازار جمع‌آوری شود. ماده نیتروسودی‌متیل‌آمین می‌تواند مشكلات كبدی در انسان ایجاد كند و در حیوانات آزمایشگاهی هم می‌تواند موجب بروز سرطان شود.» رئیس انجمن متخصصان علوم دارویی در ادامه گفت:« در مطالعه‌ای كه محققان روی داروی رانیتیدین انجام داده‌اند، این آلودگی هم در ماده اولیه و هم در محصول نهایی ایجادشده وجود داشته است. مشكل دیگری كه وجود دارد این كه در طول زمان، متأثر از فاكتور زمان و دما، تأثیر مخرب آن بیشتر می‌شود؛ به طوری كه هرچه از تاریخ تولید دارو زمان بیشتری گذشته و نیز در دمای بالاتری قرار گرفته باشد، میزان ماده نیتروسودی‌متیل‌آمین و ناخالصی هم در آن افزایش پیدا كرده است.از آنجا كه این ناخالصی در ماده اولیه این دارو هم وجود داشته، می‌توان گفت منبع اصلی این آلودگی از ماده اولیه است و این ماده ممكن است در فرآیند ساخت یا سنتز ماده اولیه در یكی از واكنش‌ها دچار آلودگی شده باشد یا این‌كه ممكن است یكی از مواد مخلوط شده، ماده نیتروسودی‌متیل‌آمین بیشتری داشته كه باعث حضور در ماده اولیه شده باشد كه از آن در ساخت محصول نهایی شامل قرص یا آمپول استفاده شده است.»
جایگزینی مناسب برای رانیتیدین
رئیس انجمن متخصصان علوم دارویی در توصیه به بیماران گفت:«در شرایط فعلی بهتر است با نظر پزشك از داروهای جایگزین همین خانواده مانند سایمیتیدین و فاموتیدین یا از داروهای كاهنده ترشحات اسید معده استفاده كنند. بیشترین عارضه ناخالصی موجود در رانیتیدین، بروز مسمومیت كبدی است و تنها در حیوانات آزمایشگاهی ابتلا به سرطان مشاهده شده اما احتمال بروز سرطان در انسان هم ممكن است وجود داشته باشد و باید از امروز كه متوجه این اتفاق شده‌اند، مصرف آن را متوقف و جایگزین كنند.»بهتر است رانیتیدین مصرف نکنید
دكتر رضا ملك‌زاده، معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت نیز در این باره گفت:« در حال حاضر باور علمی دنیا این است كه بهتر است افراد از مصرف این دارو خودداری كنند. رانیتیدین از قدیم هم مشكلاتی نظیر ایجاد مشكلات كلیوی داشته اما این مساله آنقدر جدی نبود كه منجر به جمع‌آوری دارو از سطح بازار شود. اما سرطان‌زا بودن آن محققان را بر آن داشت تا دارو را به طور گسترده جمع‌آوری كنند. افرادی كه در درازمدت و به طور مداوم سال‌ها از رانیتیدین استفاده كرده باشند ممكن است به طور محدود در معرض ابتلا به سرطان باشند. دكتر ملك‌زاده همچنین به افرادی كه پیش از این از رانیتیدین استفاده می‌كردند توصیه كرد نگران نباشند زیرا در همه بیماران مصرف‌كننده مشكلی ایجاد نمی‌كند و ممكن است تنها درصد خیلی كمی را درگیر كند و جای نگرانی نیست.»
